شهریور ماه است و هنوز برخی از اهالی شهر «سرپل ذهاب» در اتاقکهای فلزی یا چادر و در دمایی نزدیک به ۴۰ درجه روزگار میگذرانند .
اوایل شب ۲۱ آبان سال ۱۳۹۶ بود که زمین لرزه‌ای به بزرگی ۷.۳ در مقیاس ریشتر به مدت ۲۰ ثانیه، بخشهایی از استان کرمانشاه، از جمله شهرستان سرپل ذهاب را لرزاند و زندگی بسیاری را در هم نوردید.
حدود دو سال از این حادثه میگذرد اما وقتی وارد شهر میشوی، هنوز هم آثار آوارگی و بی‌خانمانی مردم به چشم میخورد. دیوار برخی ساختمانها بالا رفته است و شکل خانه به خود گرفته‌اند، بعضی از کسبه هم مغازه‌هایشان را بازسازی کرده و به کسب و کار مشغول شده‌اند اما رنج و وحشت از آواره‌هایی که هنوز هم در شهر باقی مانده، در گوشه و کنار شهر پیدا است.
شهر کرمانشاه، مرکز استان را که پشت سر بگذاری، وارد شهرستان «دالاهو» میشوی. چند کیلومتر آن طرفتر، نرسیده به قصر شیرین، شهرستان سرپل ذهاب قرار گرفته است. هسته اصلی این شهر را بلواری تشکیل میدهد با تعدادی کوچه که خانههای مردم در این سو و آن سوی بلوار و داخل کوچه‌ها بنا شده‌اند.
سمت چپ ورودی این شهر، تعداد زیادی کانکس قرار گرفته است که لباس‌های شسته و آویزان شده در رخت‌آویزهای جلوی آن‌ها، نشان از جریان زندگی در این خانههای سیار دارند. ساکنان این خانهها افرادی هستند که هنوز نتوانسته‌اند برای خود سرپناهی دایمی دست و پا کنند و به شرایط عادی زندگی برگردند.
در شهر که قدم می‌زنی، تفاوت زندگی گروهی که توانسته‌اند زندگی خود را جمع و جور کنند و خانههایشان را بازسازی کردهاند با آن‌هایی که نتوانسته‌اند و هنوز با آوارها و آوارگی زندگی میکنند، به چشم میخورد. این مختص به گوشه‌ای از شهر هم نیست، از ابتدا تا انتهایش می‌توان این تضاد عجیب و عذاب‌آور را دید.
«زانیار» یکی از ساکنان زلزله زده این شهر است که موفق به بازسازی خانهاش شده است. او با مغازه کوچک خواربار فروشی که دارد، روزگار میگذراند. هنوز هم وقتی از شب حادثه صحبت می‌کند، وجودش مضطرب می‌شود. او در مورد وضعیت زندگی در این شهر، دوسال بعد از زلزله میگوید: «بسیاری از مردم به هر زحمتی بود، موفق به بازسازی کامل یا بخشی از خانههایشان شدند اما هنوز خیلی از مردم در کانکسها یا چادرها زندگی میکنند.»
زانیار کمک دولت به مردم این منطقه را بسیار اندک می‌داند: «واحدهای مسکونی را به نسبت تخریب، طبقه‌بندی کردند و مبلغی وام بلاعوض یا وام بلند مدت به مردم دادند.»
اما به اعتقاد او، این مبالغ برای بازسازی کفایت نمی‌کردند: «سقف مبلغ وام برای واحدهای ۱۰۰درصد ویران شده، ۴۰ میلیون تومان بود. وام بلندمدت هم به همراه پنج میلیون تومان وام بلاعوض تعیین شد. این در حالی است که با شروع بازسازی و بالارفتن تقاضای مردم برای خرید مصالح ساختمانی، قیمت مصالح رو به روز بالاتر رفت و امکان ساخت خانه با این مبلغ برای همه میسر نشد؛ مگر کسانی که از پس‌انداز خود استفاده کردند یا از دوستان و آشنایان قرض گرفتند.»
او با اشاره به این که در همه کانکس‌هایی که در این شهر وجود دارد، مردم ساکن نیستند و برخی از آن‌ها خالی از سکنه شده‌اند، میگوید: «بعضی از شهروندانی که خانههایشان را بازسازی کردهاند، هنوز از وحشت زلزله، کانکس یا چادری که به صورت موقت در آن ساکن بوده‌اند را برای روز مبادا نگه داشتهاند.»
زانیار هم جزو همین دسته است. او از زلزله دوباره هراس دارد و ترجیح میدهد فکر «روز مبادا» باشد: «با وجود این که خانه من در طبقه دوم یک آپارتمان چهار طبقه واقع شده است و آن را به صورت کامل بازسازی کردهام اما خانواده‌ام هنوز شب‌ها برای خواب به کانکس جلوی در می‌روند.»
«عباس آخوندی»، وزیر وقت راه و شهرسازی در آذر ۱۳۹۶، حدود دو هفته پس از وقوع زمین لرزه، با حضور در شورای مدیریت بحران شهرستان «ثلاث‌باباجانی» استان کرمانشاه گفته بود: «بنیاد مسکن در زمینه بازسازی تجربه طولانی دارد که یکی از آن‌ها آسیب ۲۲۰ هزار واحد مسکونی در زلزله بم است. اطمینان داریم بنیاد مسکن در مدت کمتر از یک سال، بخش اعظم کار یا کل آن (مناطق زلزله زده کرمانشاه) را به اتمام می‌رساند.»
اما مشاهده روند بازسازی این شهر پس از زمین‌لرزه‌ای که در آن ۶۲۰ نفر جان‌شان را از دست دادند، بیش از ۹ هزار نفر زخمی و حدود ۷۰ هزار نفر بی‌خانمان داشت، ۱۸ هزار واحد مسکونی کاملاً تخریب شدند و حدود ۵۰ هزار واحد مسکونی نیز خسارت جدی دیدند، با آن چه مسوولان وعده دادند، متفاوت است.
«مسکن مهر» سرپل ذهاب از جمله مجتمع‌های مسکونی است که به دلیل کیفیت پایین مصالح و ساخت غیراصولی، خسارت زیادی به آن وارد شده است.
«مریم» که خانه اجارهای او در مجاورت این مجتمع قرار داشته و دو فرزند و شوهرش را در شب زلزله از دست داده است، در این رابطه میگوید: «اجاره‌ها به نسبت پیش از زلزله افزایش یافته‌اند. صاحب خانهها به دلیل این که بده‌کار بانک یا دوستان و آشنایانشان هستند، یا تحت تاثیر تورم اقتصادی، خانههایشان را با قیمت بالاتری نسبت به قبل اجاره میدهند. از سوی دیگر دولت، به مستاجرها تنها پنج میلیون تومان وام بلاعوض داده است که این رقم شاید فقط کفاف پول رهن خانه را میدهد و برای اجاره با هزاران مشکل مواجه هستیم.»
این در حالی است که «محبت جمالی‌نیا»، فرماندار سرپل ذهاب وام پرداختی به مستاجران این مناطق را حدود ۱۷ میلیون تومان عنوان کرده بود.
قیمت بالای اجاره خانهها یکی از دلایل تداوم کانکس‌نشینی یا چادرخوابی مردم شهر عنوان می‌شود: «الان بیشتر ساکنان کانکسها یا چادرها، مستاجرانی هستند که یا توانایی اجاره کردن خانه را ندارند یا از ترس زلزله، حاضر به اجاره کردن واحدهای طبقات سوم و چهارم نیستند و ترجیح میدهند در همان مکانهای موقت ساکن باشند.»
به گفته مریم، تعداد انگشت شماری از مردم با وجود این که خانههایشان را بازسازی کردهاند، به دلیل رایگان بودن آب و برق کانکسها، حاضر به ترک آن‌ها نیستند و تا زمانی که دولت از آن‌ها پولی دریافت نکند، در کانکسها می‌مانند.
کندی روند بازسازی و فاصله میان آن‌چه مسوولان ادعا میکنند و آن‌چه در واقعیت وجود دارد، صدای بسیاری را درآورده است.
خرداد ماه امسال بود که «جواد فاطمی‌نسب»، امام جمعه سرپل‌ذهاب به دولت تاخت و با انتقاد شدید از روند بازسازی منطقه، به روزنامه «رسالت» گفت: «بنیاد مسکن و دولت مدام گزارش میدهند که به پایان بازسازی خانهها رسیدهایم اما این موضوع تنها از نظر آن‌ها پایان یافته است. چرا که تصورشان این است هر شخصی که آخرین قسط وام بازسازی را دریافت کرده، پس خانه اش تکمیل شده است. در حالی که چنین نیست.»
«محمد» که معلم روستاهای اطراف این منطقه است، در رابطه با بازسازی مناطق زلزله زده میگوید: «برخلاف مسوولان که بیشتر شعار دادند تا عمل کنند، مردم عادی، هنرمندان و ورزشکاران کمک‌های زیادی کردند تا آن روزهای سخت بگذرد.»
«فرهاد تجری»، نماینده مردم قصر شیرین، سرپل ذهاب و گیلان‌غرب در مجلس شورای اسلامی نیز پیش از این در همین رابطه گفته بود: «بعید است که به این زودی‌ها پرونده مناطق زلزله زده کرمانشاه بسته شود. مگر این‌که دولت در قالب تسهیلات تازه و تمدید مهلت وام‌ها، پروسه خسارت‌های مناطق زلزله زده را سر و سامانی بدهد.»
یکی دیگر از شهروندان سرپل ذهاب به شایعه‌ای که میان بسیاری از مردم این منطقه در خصوص علت زمین لرزه سال ۱۳۹۶ دهان به دهان چرخیده است، اشاره می‌کند: «بعضی‌ها معتقدند این زمین لرزه، یک زلزله طبیعی نبود. مردم می‌گویند این زلزله به دلیل انجام آزمایش‌های هسته‌ای ایران در منطقه “ازگله”، رخ داده است.»
ونوس امیدوار؛ شهروندخبرنگار