در حالی که هنوز خون جان‌باختگان اعتراضات به گرانی بنزین در خیابان‌های سراسر کشور شسته نشده و دولت هیچ‌گونه آمار رسمی در خصوص تعداد کشته‌ها، بازداشت‌ها و مجروحان آن واقعه منتشر نکرده است؛ عده‌ای با مراجعه با فرمانداری‌ها در حال ثبت نام برای نامزدی در انتخابات مجلس هستند. انتخاباتی که البته نتیجه آن پیش از این اعتراضات نیز از سوی بسیاری از ناظران پیش بینی شده بود. با این وجود سرکوب شدید معترضین با سلاح گرم و کشتن صدها نفر در این اعتراضات، سایه سنگین‌تری را بر این انتخابات افکنده است.
از ابتدای ایجاد نظام جمهوری اسلامی میزان مشارکت مردم در این انتخابات تقریباً بیش از ۵۰ درصد بوده اما پرسش اساسی این است که آیا در شرایط فعلی انتخابات مجلس یازدهم با استقبال مردم روبرو خواهد شد و مشارکت در آن به سقف ۵۰ درصد خواهد رسید؟
رهبر جمهوری اسلامی: بی محابا ثبت نام نکنید
یکی از ویژگی‌های انتخابات اخیر، نگاه ویژه آیت‌الله خامنه‌ای به نحوه مشارکت در انتخابات است. سیاست و نگرش وی در چندین دوره انتخابات همواره تشویق مردم به حضور در انتخابات بوده و وی هیچ گاه اظهار نظر علنی درباره تعداد نامزدهای انتخابات نکرده بود. رهبر جمهوری اسلامی و دستگاه تبلیغاتی وی همواره مشارکت در انتخابات را معیاری برای محک زدن مشروعیت نظام و ابزار وفاداری مردم به جمهوری اسلامی تعبیر کرده‌اند.
از حمید رسایی تا حسین الله اکرم و از وحید یامین پور تا سعید حدادیان مداح مشهور به فساد بیت رهبری در فهرست‌هایی چون جوانان انقلابی و حزب اللهی خود را آماده ورود به مجلس می‌کنند.
اما در این دوره و یک هفته پس از سرکوب اعتراضات، خامنه‌ای اشخاصی را که به گفته وی توانایی مسئولیت‌پذیری را ندارند را از ثبت نام در آن نهی کرده است. این نهی در شرایطی انجام شده که وی هفته گذشته نمایندگان مجلس را نیز از ارائه طرح سه فوریتی برای لغو مصوبه سران سه قوه در خصوص بنزین نهی کرد. از اظهارات آیت‌الله خامنه‌ای چنین به نظر می‌رسد که وی قصد دارد تا زمینه را برای تشکیل یک مجلس کاملاً فرمایشی تسهیل‌تر کند. مجلسی که در آن هیچ صدای مخالف نظرات وی شنیده نشود.
هر چند که برخی از هم اکنون بر این باورند که مجلس دهم نیز در شرایط فعلی به مجلسی منفعل و تشریفاتی تبدیل شده است. برخی نمایندگان در اظهاراتی اقرار کرده‌اند که مجلس دیگر در رأس امور نیست. علی لاریجانی رئیس مجلس نیز گفته است که مجلس در همه امور دخالت نمی‌کند به‌ویژه آن که تصمیمات مفروض در حیطه اختیارات رهبر باشد.
سربازان ولایت، پیشتاز در ثبت نام
چندی پس از آن که رهبر جمهوری اسلامی ثبت‌نام بی‌محابا در مجلس را نهی کرد، تعداد زیادی از چهره‌های شناخته شده اصولگرای افراطی و طلبه‌های نزدیک به آیت‌الله مصباح یزدی به سمت فرمانداری‌ها سرازیر شدند و نام خویش را برای حضور در انتخابات مجلس به ثبت رساندند. از حمید رسایی تا حسین الله اکرم و از وحید یامین پور تا سعید حدادیان، مداح مشهور به فساد بیت رهبری در فهرست‌هایی چون جوانان انقلابی و حزب اللهی خود را آماده ورود به مجلس می‌کنند. ورودی که البته تشریفات آن پیشتر فراهم شده است. از این رو پیش بینی می‌شود که مجلس یازدهم با ترکیبی از چهره‌های نزدیک به قالیباف، رئیسی و جمعی از نزدیکان مصباح یزدی تشکیل شود و در فضایی کاملاً غیر رقابتی اکثریت مطلق به آنان اختصاص یابد.
اصلاح طلبان، حضوری از سر تکلف
اعتراضات بنزین رشته اصلاح طلبانی که در پی ایجاد سازوکاری تازه برای انتخابات مجلس یازدهم بودند را پنبه کرد. اخباری که از درون اصلاح طلبان می‌رسد نشان می‌دهد که دیگر رمقی در میان آنان برای حضور در انتخابات وجود ندارد. بدنه نسبتاً جوان اصلاح طلبان با سرخوردگی کامل از عملکرد دولت روحانی و همچنین تحت تأثیر سرکوب‌های خونین اخیر، هیچ انگیزه‌ای برای همراهی لیدرهای اصلاح طلبان ندارند.
بیشتر بخوانید:
در «سرا»ی اصلاح‌طلبان چه می‌گذرد؟
حتی بیانیه اخیر مهدی کروبی هم که از اعضای حزبش متبوعش خواسته تا در انتخابات پیش رو فعال باشند و یا به تعبیری ثبت‌نام کنند، نیز نتوانست فضای سنگین اخیر را بکشد. با گذشت پنج روز ثبت‌نام در انتخابات هنوز نام هیچ چهره شاخصی از اصلاح طلبان جز هادی غفاری در میان فهرست ثبت نام‌ها دیده نمی‌شود. این در حالی است که شورای هماهنگی اصلاح‌طلبان نیز فراخوان داده تا هر کس که به گفته این بیانیه صلاحیت دارد در انتخابات ثبت نام کند.
هیچ چهره شاخصی از اصلاح طلبان جز هادی غفاری در میان فهرست ثبت نام‌ها دیده نمی‌شود. این در حالی است که شورای هماهنگی اصلاح طلبان نیز فراخوان داده تا هر کس که به گفته این بیانیه صلاحیت دارد در انتخابات ثبت نام کند.
با این وجود به نظر نمی‌رسد چنین بیانیه‌هایی بتواند فضای بهت زده کشور را انتخاباتی کند. البته شرط بندی بر سر اسب باخته تنها دلیل عدم اقبال اصلاح طلبان به انتخابات اخیر نیست. آنان مدت‌ها است که شانسی برای تأیید صلاحیت شدن از سوی شورای نگهبان برای خویش نمی‌بینند.
جمهوری اسلامی و عقب گرد به میدان ژاله
صرف نظر از این که چه کسانی به مجلس بعدی راه خواهد یافت؛ انتخابات مجلس یازدهم و میزان مشارکت در آن را می‌توان رفراندومی برای آری یا نه گفتن به جمهوری اسلامی دانست. به باور بسیاری از ناظران، عملکرد نامطلوب دولت روحانی، همراهی و حمایت هسته مرکزی اصلاح طلبان از دولت شکست خورده روحانی به‌ویژه حمایت صریح محمد خاتمی از مواضع آیت‌الله خامنه‌ای در سرکوب خونین اعتراضات اخیر و به بن بست رسیدن شرایط اقتصادی در کشور، نارضایتی عمومی و دل‌زدگی سیاسی را به اوج خویش رسانده و اکنون در غیاب نیروی اجتماعی مؤثر بعید به نظر می‌رسد انتخابات اخیر حتی در حوزه‌های انتخاباتی کوچک نیز با استقبال عمومی روبرو شود.
صرف نظر از این که چه کسانی به مجلس بعدی راه خواهد یافت؛ انتخابات مجلس یازدهم و میزان مشارکت در آن را می‌توان رفراندومی برای آری یا نه گفتن به جمهوری اسلامی دانست.
چنین دل‌زدگی‌هایی را نه تنها در میان جوانان، بلکه در میان نخبگان کشور نیز می‌توان به وضوح دید. صادق زیبا کلام استاد دانشگاه تهران که خود از جمله کسانی بود که همه را تشویق به حضور در انتخابات می‌کرد و می‌گفت راهی جز صندوق رأی وجود ندارد؛ اخیراً اعلام کرده که به خاطر کشتار خونین اخیر در انتخابات شرکت نمی‌کند و انگیزه‌ای برای تشویق دیگران به حضور در آن ندارد. در میان دیگر نخبگان فرهنگی و هنری نیز چنین مزاجی وجود ندارد. بیانیه اخیر آنان در محکوم کردن کشتار اخیر نشان می‌دهد که جامعه فرهنگی و هنری از جمهوری اسلامی خشمگین است. از این رو انتظار می‌رود اگر وزارت کشور دولت روحانی، نتایج واقعی مشارکت مردم را اعلام کند؛ مشارکت زیر چهل درصد نشانه ای بر عدم مقبولیت جمهوری اسلامی در رفراندومی ناخوانده باشد.
اما آن چه که شاید بیش از هر چیز بر این انتخابات سایه افکند، بیانیه بی‌سابقه میرحسین موسوی از درون حصر خانگی بود که با مقایسه میان آیت‌الله خامنه‌ای و شاه از نظر آدم کشی، به علاقه مندان نظام جمهوری اسلامی هشدار داد که نظام محبوبشان در آستانه فروپاشی قرار گرفته است. وی با مقایسه کشتار خونین اخیر با کشتار میدان ژاله از سوی حکومت پهلوی، تلویحا گفت که اگر نظام از رویه کنونی بازنگردد سقوط آن شاید بیش از شش ماه طول نکشد. از این رو شاید بتوان گفت انتخابات مجلس یازدهم آخرین انتخابات مجلس در جمهوری اسلامی باشد حتی اگر آیت‌الله خامنه ای همچنان بر سر قدرت باقی بماند.
زیتون ـ محمدرضا سرداری: