افول ‘لاریجانی‌ها ‘و صعود ‘احمدی‌نژادی‌ها’؟

By | ۱۳۹۹-۰۳-۰۱

آخرین جلسه علنی مجلس دهم، به گونه‌ای نمادین یادآور یکی از معروف‌ترین جدال‌های داخلی حکومت ایران، یعنی درگیری “لاریجانی‌ها” و “احمدی نژادی‌ها” بود. در جلسه امروز چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت، علی لاریجانی با گلایه از آنکه “در چهل سال گذشته هیچ یک از مجالس تا این اندازه آماج توهین واقع نشده” گفت که حملات به نمایندگان مجلس دهم، “بگم، بگم‌های سابق” را تداعی می‌کند.

این اظهارات، نقطه عطف درگیری دو طرف، یعنی جلسه علنی ۱۵ بهمن ۹۱ مجلس نهم را یادآوری می‌کرد. جلسه ای که در آن محمود احمدی نژاد، با نمایش فیلمی که مخفیانه از گفتگوی سعید مرتضوی با فاضل لاریجانی برادر رئیس مجلس وقت گرفته شده بود، علیه فعالیت‌های مالی او افشاگری کرد، و علی لاریجانی متقابلا گفت: “خوب شد شما که دائم بگم بگم در کشور راه انداختید، امروز این فیلم را نشان دادید تا مردم شخصیت شما را بهتر بشناسند”.

فضای تحولات اخیر ایران به کاهش نفوذ سیاسی “لاریجانی‌ها” و افزایش نفوذ سیاسی “احمدی نژادی‌ها” در مقایسه با گذشته انجامیده؛ هرچند این تحول، لزوما نتیجه نهایی کشمکش دو تیم نیست

رویارویی خاندان لاریجانی با تیم محمود احمدی نژاد، پس از درگیر شدن آقای احمدی نژاد با سایر اصولگرایان در نیمه دوم ریاست جمهوریش تشدید شد و علی و صادق لاریجانی روسای وقت دو قوه مقننه و قضاییه، تمام قد درگیر آن بودند. با ریاست جمهوری حسن روحانی در سال ۹۲، علی لاریجانی به جبهه حامیان دولت و صادق لاریجانی به جبهه مخالفان دولت پیوستند، هرچند دو برادر در مقابل تیم احمدی نژاد -که پس از ریاست جمهوری دهم به حاشیه سیاست ایران رانده شده بود- مواضع مشابهی داشتند.

با این حال موقعیت برادران لاریجانی، به دلایل مختلف در زمان دولت دوم روحانی تضعیف شد. دلیل اصلی افول علی لاریجانی، به حمایت او از حسن روحانی و گره خوردن سرنوشتش به آقای روحانی برمی‌گشت، که برجام را به اولویت محوری خود تبدیل کرده بود و همین دستاورد با روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا بی اثر شد.

در وضعیت جدید،اقای لاریجانی اساسا برای نمایندگی مجلس یازدهم کاندیدا نشد و دیروز دوشنبه هم از قصد خود برای “بازگشت به دانشگاه” سخن گفت، که از کلیدواژه‌های مسئولانی است که در مورد سِمت بعدی خود مطمئن نیستند. البته در فضای رسانه‌ای ایران، شایعاتی در مورد احتمال انتخاب علی لاریجانی از سوی حسن روحانی به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی مطرح شده که اگر به واقعیت بینجامد هم، با توجه به پایان دوره آقای روحانی در سال آینده، سِمتی موقت خواهد بود.

از سوی دیگر، دلیل اصلی افول صادق لاریجانی جنگ قدرت او با تیم نوظهور ابراهیم رئیسی بود تیمی که پس از رسیدن آقای لاریجانی به ریاست مجمع تشخیص و انتصاب آقای رئیسی به ریاست قوه قضاییه در اسفند ۹۷، افشاگری علیه منصوبان رئیس سابق را در دستور کار قرار داد. آقای لاریجانی اگر چه رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و عضو شورای نگهبان است، ولی به ویژه پس از اوج گیری حملات تیم ابراهیم رئیسی در تابستان ۹۸، که از رسانه‌های سپاه گرفته تا صداوسیما در آن مشارکت داشتند، تردیدی باقی نمانده نفوذ سابق خود را از دست داده.

قابل توجه است که همزمان با کاهش نفوذ علی و صادق لاریجانی، جایگاه سایر برادران لاریجانی نیز به گونه‌ای معنی دار تنزل کرده. تا جایی که محمدجواد لاریجانی در ۸ دی ۹۸ از دبیری ستاد حقوق بشر قوه قضاییه کنار گذاشته شد و سپس باقر لاریجانی در ۱۴ دی از مقام معاونت آموزشی وزارت بهداشت کنار رفت. در شرایطی که حتی فاضل لاریجانی هم، در ۲۳ شهریور از سمت ریاست دانشگاه آزاد “واحد علوم و تحقیقات آیت‌الله آملی” برکنار شده بود.

در اردوی “احمدی نژادی‌ها” ولی روند وقایع به گونه دیگری بوده است. البته اغلب متحدان سابق محمود احمدی نژاد، بعد از دوران ریاست جمهوری او از آقای احمدی نژاد و دو یار نزدیکش اسفندیار رحیم مشایی و حمید بقایی فاصله گرفتند. در همین مقطع، احمدی نژاد و بقایی برای انتخابات ریاست جمهوری ۹۶ کاندیدا و رد صلاحیت شدند (رحیم مشایی هم پیشتر در انتخابات ۹۲ ردصلاحیت شده بود). به علاوه در زمان ریاست صادق لاریجانی بر قوه قضاییه، اسفندیار رحیم مشایی و حمید بقایی به زندان رفتند که همچنان ادامه دارد.

اما علی رغم وضعیت خاص حلقه اول “احمدی نژادی‌ها”، حلقه‌ای دیگر از همکاران آقای احمدی نژاد، که عمدتا با پایان دولت او در حاشیه قرار داشتند، در حال بسط تدریجی نفوذ خود در فضای سیاسی ایران هستند. حضور سازمان‌یافته و راه یابی جمعی از مدیران سابق دولت احمدی نژاد به مجلس یازدهم، مهم‌ترین نماد بازگشت تیم او به عرصه سیاسی ایران محسوب می‌شود.

شمس‌الدین حسینی وزیر اقتصاد دولت‌های اول و دوم احمدی نژاد، در ۶ اردیبهشت در توضیح این اتفاق جدید گفت: “۸ عضو کابینه دولت نهم و دهم، ۹ استاندار، تعداد قابل‌توجهی از معاونان وزرا، فرمانداران و مدیران دوره احمدی‌نژاد رای آوردند و از منتخبان مجلس یازدهم هستند.” او تعداد چنین مدیرانی را “بالغ بر ۵۰ نفر” تخمین زد و تاکید کرد که “این افراد با هم فصل مشترک دارند”.

نباید فراموش کرد که تمام مدیران سابق محمود احمدی نژاد در خط سیاسی او نیستند و بسیاری از آنها در مقاطعی که او متهم به نافرمانی از آیت‌الله خامنه‌ای شده، از مواضعش انتقاد کرده‌اند. ولی به نظر می‌رسد این مدیران، لااقل تا وقتی که آقای احمدی نژاد متهم به ناهمسویی با رهبر ایران نباشد، او را به سایر اصولگرایان ترجیح می‌دهند.

البته اگر مبنای قضاوت میان جایگاه “احمدی نژادی‌ها” و “لاریجانی‌ها”، متحدان سیاسی آن دو باشد، گروه دوم هنوز از قدرت حقوقی بیشتری برخوردار است: در درجه نخست به خاطر سمت‌های صادق لاریجانی در مجمع تشخیص و شورای نگهبان، و در درجه بعد به خاطر متحدان سیاسی علی لاریجانی، که عمدتا در میان اصولگرایان سنتی و “اعتدالیون” تیم حسن روحانی هستند.

با وجود این، جهت تحولات اخیر ایران، به وضوح به سمتی بوده که در مقایسه با گذشته، نفوذ سیاسی “لاریجانی‌ها” کاهش و نفوذ سیاسی “احمدی نژادی‌ها” افزایش یافته است. این تحول اگرچه لزوما، نتیجه نهایی کشمکش دو تیم در فضای سیاست نیست، ولی یکی از متغیرهای مهم فضای جدید معادلات ایران، حداقل تا مقطع انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ خواهد بود.

یعنی زمانی که ممکن است عده‌ای از اصولگرایان و اعتدالیون، علی لاریجانی را به کاندیداتوری در انتخابات ریاست جمهوری فرا بخوانند. هرچند با توجه به روند معادلات موجود، می‌توان حدس زد آقای لاریجانی در صورت کاندیداتوری در آن انتخابات، شانس کمی داشته باشد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *