– تقاضای محمدجواد ظریف در جریان سفر به مسکو برای امضای قراردادی مشابه آنچه جمهوری اسلامی به چین پیشنهاد کرده از سوی روسیه بیپاسخ ماند.
– مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق در دیدار با علی خامنهای بر بیطرفی کشورش در مناقشات جمهوری اسلامی ایران با ایالات متحده و کشورهای عربی تاکید کرد و تقاضای رهبر جمهوری اسلامی برای انتقامجویی از آمریکا در ارتباط با کشته شدن قاسم سلیمانی را بیپاسخ گذاشت.
– دولت لبنان با وجود نفوذ گسترده حزبالله، پیشنهاد خرید نفت از جمهوری اسلامی را نپذیرفت و برای تامین نیازهای سوخت خود به سراغ کویت رفت.
– در چنین شرایطی حملات هوائی اسرائیل در سوریه ادامه دارد و پدافند ضدهوایی این کشور که توسط روسها کنترل میشود همچنان خاموش مانده است.
تحرکات و سفرهای سیاسی مقامات جمهوری اسلامی به کشورهای منطقه ادامه دارد. محمدجواد ظریف پس از دیدار از بغداد و اربیل به مسکو رفت، ولی از هر سه سفر با دستان خالی به تهران بازگشت.
در مسکو محمدجواد ظریف از همتای روسیاش دو تقاضا داشت:
تمدید قرارداد همکاری ۲۰ ساله که در دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی به امضا رسیده بود و مدت آن در اسفند آینده به پایان میرسد؛
و مقابله با جنگندههای اسرائیلی که پایگاهها و مواضع جمهوری اسلامی و نیروهای تحت حمایت نیروی «قدس»، بازوی خارجی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در خاک سوریه را بمباران میکنند.
پاسخ روسها به درخواست اول این بود که «حالا ببینیم» و فعلا آماده تمدید هیچ قراردادی نیستیم. در مورد دوم هم محمد جواد ظریف همان پاسخی را دریافت کرد که در گذشته نیز مقامات روس داده بودند: ما از این حملات حمایت نمیکنیم ولی به مصاف جنگندههای اسرائیلی نیز نخواهیم رفت.
اما سفر محمدجواد ظریف به مسکو این فرصت را برای ولادیمیر پوتین به وجود آورد که پس از مدتها تلفنی با دونالد ترامپ گفتگو کند. در این گفتگو بین رؤسای جمهوری آمریکا و روسیه مسئله تمدید تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی که در نیمه ماه اکتبر به پایان میرسد، یکی از دو قضیهای بود که مورد تبادل نظر قرار گرفت. روسیه که گفته است به طرح پیشنهادی آمریکا برای تمدید بدون زمان این تحریم ها مخالفت خواهد کرد، گویا آماده است برای تمدید آنها برای مدتی بین ۴ تا ۵ سال موافقت کند. چنین طرحی برای ارائه به شورای امنیت سازمان ملل متحد در دستور کار برخی از کشورهای اروپایی قرار دارد.
«نه»های نخست وزیر عراق به جمهوری اسلامی
محمدجواد ظریف که رسانههای بغداد او را «طارق عزیز جمهوری اسلامی» نامیدهاند، از سفر به عراق هم با دستان خالی به تهران بازگشت. طارق عزیز آخرین وزیر خارجه دولت بعثی عراق بود که پس از سقوط رژیم صدام حسین بازداشت شد و در سال ۲۰۱۵ در زندان جان سپرد. طارق عزیز تنها دولتمرد رژیم بعث بود که صدام او را به خارج می فرستاد تا بلکه بتواند روی مخاطبان اروپایی تاثیرگذار باشد و البته گاهی نیز در این امر موفق میشد. درست مانند محمدجواد ظریف که در گذشته توانست در مواردی سیاستهای جمهوری اسلامی را به کشورهای غربی و حتا آمریکا، در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما، بقبولاند.
در بغداد، بنا بر اطلاعاتی که کیهان لندن از یکی از مشاوران ریاست جمهوری عراق به دست آورده است، نخست وزیر مصطفی الکاظمی صریح و بدون بازی با کلمات به محمدجواد ظریف گفت «زمان دخالت جمهوری اسلامی در امور داخلی عراق به پایان رسیده و آنها باید وضعیت جدید را درک کنند.» مصطفی الکاظمی همچنین روشن اضافه کرد «آمریکا شریک مناسبی برای عراق است و به هیچ وجه نمیخواهیم نیروهای نظامی خود را از کشور ما خارج سازد». تنها تعهدی که نخست وزیر عراق در قبال جمهوری اسلامی پذیرفته است عدم اجازه استفاده از خاک این کشور برای اقدامات نظامی علیه کشورهای همسایه از جمله ایران است.
نخست وزیر عراق «توصیه»های علی خامنهای را نادیده گرفت
چنانکه این مقام عراقی به کیهان لندن میگوید، مصطفی الکاظمی در زمینه اقتصادی نیز قصد باز کردن بازار داخلی به روی کشورهای عربی را دارد و دیگر در نظر ندارد ایران را تنها تهیهکننده منابع گاز و برق خود بداند از همین رو در حال مذاکره با پادشاهی سعودی برای گاز و دیگر کشورها برای تأمین برق است. در روزهای قبل از سفر محمدجواد ظریف به بغداد و بازدید مصطفی الکاظمی از تهران، نخست وزیر عراق در سفری به دو گذرگاه مرزی با ایران که از ماهها پیش در دست برخی از نیروهای حشدالشعبی بود و آنها عوارض را از بازرگانان برای اجازه عبور اجناس دریافت میکردند، دوباره کنترل را به مامورین گمرک بازگردانده و دست شبهنظامیان مورد حمایت جمهوری اسلامی را از این مناطق کوتاه کرده بود.
مصطفی الکاظمی در دیداری که در تهران با علی خامنهای داشت نیز بر استقلال عراق تاکید کرد و دعوت رهبر جمهوری اسلامی جهت انتقامجویی از آمریکا به خاطر حمله پهپادی که موجب کشته شدن قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس و ابومهدی المهندس رهبر کتائب حزبالله شده بود را محترمانه بدون پاسخ گذاشت و نادیده گرفت. خامنهای در این دیدار گفت که «ایران در خصوص روابط عراق با آمریکا دخالتی نمیکند اما انتظار دارد که دوستان عراقی، آمریکا را بشناسند و بدانند که حضور آمریکا در هر کشوری منشاء فساد، خرابی و ویرانی است!» علی خامنهای در ادامه، خواستار خروج نیروهای آمریکا از عراق شد. او گفت که «جمهوری اسلامی ایران انتظار دارد تصمیم دولت، ملت و مجلس عراق برای اخراج آمریکاییها پیگیری شود زیرا وجود آنها موجب ناامنی است.» نخست وزیر عراق اما در پاسخ به علی خامنهای تکرار کرد که «عراق با وجود اینکه خواهان روابط ممتاز با کشورهای همسایه از جمله ایران است، سیاستهای خود را مبتنی بر منافع ملی خود پیش خواهد برد.»
لبنان نفت ایران را نمیخواهد
در لبنان نیز با وجود نفوذ انکارناپذیر حزبالله در دولت کنونی به ریاست حسن دیاب، پیشنهاد خرید نفت از جمهوری اسلامی و پرداخت بهای آن به لیر لبنانی رد شد. ریموند غجر وزیر انرژی لبنان هفته گذشته به صراحت اعلام کرد که لبنان در حال حاضر برنامهای برای مذاکره با جمهوری اسلامی جهت خرید نفت ندارد. این سخنان ریموند غجر در واکنش به اظهارات اخیر حسن نصرالله رهبر حزبالله لبنان است که این پیشنهاد را با دولت لبنان مطرح کرده بود. سعد کیوان تحلیلگر لبنانی در بیروت به کیهان لندن میگوید «این پیشنهاد حسن نصرالله تنها با یک هدف ارائه شده است: پول نفت ایران با لیر لبنانی مستقیم به حزبالله لبنان پرداخت شود زیرا جمهوری اسلامی به دلیل تحریمهای آمریکا در تنگنای مالی قرار دارد و همچون گذشته قادر به پرداخت دهها میلیون دلار هزینه شبهنظامیان شیعی نیست.»
همه از همکاری با جمهوری اسلامی پرهیز میکنند
بیژن نامدار زنگنه حق دارد وقتی که میگوید «هیچ کشوری در هیچ موردی دیگر حاضر نیست با ایران قراردادی ببندد». حتا کشورهایی چون لبنان و عراق هم که تا چند ماه پیش اعضای اصلی و فعال به اصطلاح «محور مقاومت» بودند نیز تلاش دارند از جمهوری اسلامی در حد امکان و توان فاصله بگیرند. روسیه نیز با وجود اینکه کاظم جلالی سفیر جمهوری اسلامی در مسکو در روزهای اخیر بارها تکرار کرده است که «ما مایل به خرید تسلیحات نظامی از روسیه هستیم» علاقه چندانی به گسترش روابطاش در حال حاضر با تهران ندارد.
بیعلاقگی مسکو به گسترش روابط با جمهوری اسلامی چندین دلیل دارد، که یکی از مهمترین آنها کاهش روابط بسیار گسترده روسیه با کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس است.
چین نیز به گفته بسیاری از ناظران، در امضای توافق استراتژیک ۲۵ساله با جمهوری اسلامی به همین دلیل بسیار مردد است. یکی از سردبیران شینهوا خبرگزاری رسمی چین به کیهان لندن میگوید «اگر چنین توافقی قرار باشد روابط افتصادی ما را با کشورهای عربی خلیج فارس به خطر بیاندازد، دولتمردان ما هرگز آن را امضا نخواهند کرد.» همین روزنامهنگار حجم مبادلات اقتصادی چین با ۶ کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس بعلاوه عراق را در سال جاری میلادی بیش از ۳۵۰ میلیارد دلار ارزیابی میکند؛ یعنی رقمی تقریبا برابر با کل سرمایهگذاری احتمالی چین در ایران آنهم در طول ۲۵ سال از زمان امضای ترکمانچای دوم!
احمد رأفت
کیهان لندن: