سنت برگزاری مراسم راهپیمایی ۲۲ بهمن در سال‌های پس از پیروزی جمهوری اسلامی بر دو محور استوار بود: نمایش وحدت مردم و قدرت حکومت. حاشیه‌های پررنگ‌تر از متن در مراسم سال جاری حکایت از تشتت، چنددستگی و زوال قدرت داشت.
ویروس کرونا بر برگزاری مراسم راهپیمایی سالروز پیروزی انقلاب اسلامی سایه افکند و در غیاب تجمعات سازمان‌یافته سالیان گذشته، موتورسواران را راهی خیابان‌های تهران و شهرهای بزرگ کشور نمود.
حال‌وهوای راهپیمایی سال جاری چنان بود که واکنش‌های بسیاری را در پی داشت. افزون بر آنکه قطعنامه پایانی این راهپیمایی نیز بیان صریح همان شعارهایی بود که موتورسواران در خیابان‌ها سر داده بودند.
سه پدیده متفاوت و از قرار معلوم مرتبط با هم، سرنوشت مراسم راهپیمایی سال جاری سالروز “انقلاب اسلامی” را رقم زدند: “هتاکی” و اهانت به حسن روحانی، حذف نام خمینی، بنیادگذار جمهوری اسلامی، از قطعنامه پایانی و تجمع “غیرقانونی” هواداران محمود احمدی‌نژاد.
همین سه پدیده واکنش‌های بسیاری را برانگیخت؛ واکنش‌هایی که زبان و لحن تندشان در تناسب با کلامی بود که در خیابان‌ها و در قطعنامه جلوه یافته بود.
“هتاکی به روحانی”
شعار “مرگ بر روحانی” یکی از شعارهای اصلی موتورسواران بود. رویکرد شرکت کنندگان در مراسم ۲۲ بهمن نسبت به دولت روحانی بازتاب آن چیزی بود که در قطعنامه پایانی نیز به صراحت بیان شده است.
از شعار “مرگ بر روحانی” به عنوان “توهین”، “ناسزا” و “هتاکی” به رئیس جمهور ایران یاد شده است. این نخستین بار نیست که چنین شعاری در تجمعات اعتراضی علیه دولت روحانی به گوش می‌رسد. آنچه خشم طرفداران روحانی و دولت او را برانگیخته، زمان و گستردگی طرح آن است.
علیرضا معزی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر روحانی از “تسلسل هتاکی” علیه روحانی سخن گفته است. این مقام دولتی در پست توییتری خود نوشته است:
«این تسلسل هتاکی‌‌ها، از تریبون‌ها و تلویزیون تا موتورسواران راهپیمایی ۲۲ بهمن، اتفاقی و خودسرانه به نظر نمی‌رسد.»
معزی به “تذکرات روشن، علنی و چندباره” خامنه‌ای در ارتباط با پرهیز از هتاکی اشاره کرده و تکرار چنین اقداماتی را “سرپیچی و سرکشی” خوانده است.
“تهی‌شدن نظام از جمهوریت”
حمله به حسن روحانی را برخی از معترضان به مراسم ۲۲ بهمن سال جاری را “خلیفه‌کشی” خوانده‌اند. اقدامی که به باور آن‌ها می‌تواند برای کل جمهوری اسلامی پیامدهای سنگین داشته باشد.
معاون ارتباطات حسن روحانی آن را اقدامی در راستای “تهی‌شدن نظام از جمهوریت” خوانده است. او در پست توییتری خود مخالفان روحانی را “آمریکاستیزان سابق” خوانده و مدعی شده که آن‌ها نه تنها ترامپ را “تطهیر” کرده‌اند، بلکه ناسزاها را “منحصرا” برای روحانی کنار گذاشته‌اند.
معزی تصویر مراسم راهپیمایی ۲۲ بهمن سال جاری را “تصویر زشت و شرم‌آور” خوانده و آن را هشدار بزرگی دانسته است. نوشته است این اقدام «انتقام از صندوق، نه فقط انتقام از یک فرد یا جریان، که انتقام از آینده است.»
حسام‌الدین آشنا، مشاور روحانی نیز به پیامدهای چنین اقداماتی اشاره کرده و از آن به عنوان “آتش‌بازی” با “عواقب دردناک” یاد کرده است.
او در پست توییتری خود نوشته است: «هشدار: تجربه نشان داده است از راه‌اندازی جریانات خودجوش! و شعارهای سازمان‌یافته علیه دولت تا سوءاستفاده دشمنان و شکل‌گیری اغتشاش علیه نظام راهی نیست.»
عباس آخوندی، وزیر پیشین راه و شهرسازی شعار علیه روحانی را جلوه‌ای از پدیده “چنددولتی” در ایران دانسته و از آن به عنوان “خلیفه‌کشی” یاد کرده و نسبت به باب شدن این سنت مأنوس تاریخی هشدار داده است.
غلامرضا بنی اسدی نیز هشدار داده است که رسم “خلیفه‌کشی” با روحانی تمام نخواهد شد. او به کسانی که اقدام به چنین کاری کرده‌اند هشدار داده است که آن‌ها نیز “باید خود زنبیل بگذارند در صف که به زودی نوبت خودشان هم خواهد رسید”.
عباس عبدی نیز در پست توییتری خود نسبت به شعار “مرگ بر روحانی” واکنش نشان داده و گفته است که اگر توهین جرم است، پس مجازات دارد.
در بند شش قطعنامه پایانی راهپیمایی ۲۲ بهمن از “وحدت کلمه و همدلی حول محور ولایت” سخن رفته و ضمن هشدار به “جریان‌ها و نحله‌های داخلی” از عزم راسخ در “ساختن دولت اسلامی” سخن رفته است.
به باور تنظیم کنندگان قطعنامه پایانی ۲۲ بهمن این دولت اسلامی باید “مومن، کاردان، انقلابی، اهل جهاد و پرتوان” باشد.
حذف نام خمینی از قطعنامه
جواد امام، یکی از فعالان اصلاح‌طلب، برگزاری کل مراسم دهه فجر را مورد توجه قرار داده و نوشته است:
«عجب دهه فجری!؟» او نوشته است که این دهه فجر در گام نخست روز ۱۲ بهمن با حذف “بیت امام” و قطع پخش سخنرانی حسن خمینی در جلسه هیئت دولت در آرامگاه خمینی شروع شد. “راه پیمایان” در گام دوم نام خمینی را هم در قطعنامه پایانی حذف کردند.
برخی دیگر از منتقدان مراسم ۲۲ بهمن سال جاری حذف کنندگان نام خمینی و “مرگ خواهان” روحانی را گروهی واحد و مرتبط با یکدیگر دانسته و مدعی شده‌اند که کنار هم قرار گرفتن این دو پدیده تصادفی نبوده است.
نمایش قدرت در سالروز پیروزی انقلاب اسلامی
نه تنها در جریان تظاهرات تصویرهای خمینی کمتر از سالیان پیش دیده می‌شد، بلکه حذف نام او در قطعنامه پایانی نیز از جمله حاشیه‌های مراسم راهپیمایی ۲۲ بهمن سال جاری بود.
سایت جماران در یادداشتی به قلم حمید طباطبایی نسبت به حذف نام خمینی از قطعنامه پایانی واکنش نشان داده است. در این یادداشت آمده است که سه بار نام خامنه‌ای “با عنوان و اسم و القاب” آمده است و نام قاسم سلیمانی، محسن فخری‌زاده و حتی نام ابومهدی مهندس (یکی از فرماندهان حشد الشعبی) در قطعنامه مطرح شده، ولی اسمی از خمینی نیامده است.
این سایت در ادامه گزارش خود می‌نویسد: «آیا در رفتاری چنین، شامه‌های تیز، بوی “نفوذ” را حس نمی‌کنند؟» از مسئولان تنظیم قطعنامه پرسیده شده است که در صورت سهوی بودن، «چه کسی این بیانیه را نوشته است و از چه میزان فهم و شعور برخوردار» بوده است و «اگر عمدی بوده چه برخوردی با او می‌شود؟»
موسسه تنظیم و نشر آثار خمینی با انتشار بیانیه‌ای نسبت به حذف نام خمینی در قطعنامه پایانی اعتراض کرده و آن را خطایی خوانده است که “حتی در صورت سهو، قابل اغماض” نیست. این موسسه خواستار توضیح مسئولان در این رابطه شده است.
جمهوری اسلامی طی چهار دهه گذشته همواره با برپایی تظاهرات و مراسم سالروز انقلاب اسلامی و برگزاری دهه فجر بر آن بوده که وحدت و پشتیبانی مردم از حکومت و در عین حال قدرت سیاسی حاکمان را به نمایش بگذارد. مراسم ۲۲ بهمن سال جاری برخلاف این سنت، تصویر متفاوتی را به نمایش گذاشت.
دویچه وله: