کمتر از یک ماه پس انتخابات ریاست جمهوری و تحقق آرزوی آیت‌الله خامنه‌ای برای ایجاد حاکمیت یکدست، اختلاف‌ها آشکار شده است. اصولگرایان پیش از این نیز در زمان ریاست محمود احمدی‌نژاد بر دولت‌های نهم و دهم نتوانستند ایده رهبر جمهوری اسلامی را در مورد نظامی یکپارچه و فرمانبردار محقق کنند. اما این بار حتی قبل از آنکه ابراهیم رئیسی بر صندلی ریاست دولت بنشیند دو یا چند دستگی عیان شده است.
آیت‌الله خامنه‌ای گمان می‌کرد که با حذف یک جناح می‌تواند صورت مسئله را پاک کرده و به منازعات سیاسی بین گروه‌های مختلف درون حاکمیت پایان دهد و در آرامشی نسبی به موضوع جانشینی و ایجاد «تمدن اسلامی» بپردازد. اما هنوز نان برون آمده از تنور سرد نشده که شکاف در درون قوای حاکمه به مجلس و رسانه ها رسیده است.
در آستانه آغاز به کار رئیسی، مجلس طرحی با عنوان «ممنوعیت مذاکره مسئولان و مقامات جمهوری اسلامی ایران با مقامات آمریکا» تدوین کرده است و روزنامه کیهان در یادداشتی نسبت به بروز اختلاف میان اصولگرایان هشدار داده و از جنگ قدرت میان آنها در دولت رئیسی ابراز نگرانی کرده است.
طرح مجلس: جلوگیری از سوءاستفاده مجدد مقامات
دولت حسن روحانی عملا تمام شده و ۱۲ مرداد کار را تحویل ابراهیم رئیسی خواهد داد، وزارت خارجه دولت روحانی روز ۲۱ تیر در آخرین گزارشی که درباره نحوه اجرای برجام به مجلس ارائه داد، ابراز امیدواری کرد که «مذاکرات مربوط به احیای برجام در ابتدای دولت ابراهیم رئیسی تکمیل شود.» به این ترتیب ادامه مذاکره با آمریکا به دولت جدید واگذار شد. ظریف نیز در بخش آخر این گزارش با عنوان «وآخر دعوانا» از اختلاف نظرها در مورد برجام انتقاد کرد.
بنابراین طرح جدید نمایندگان مجلس مشمول دولت روحانی نمی‌شود و دولت جدید را هدف گرفته است، برای تندروهای مجلس که بسیاری از آنها مخالف مذاکره هستند. اقدام رئیسی برای از سرگیری مذاکرات با امریکا ضربه‌ای ایدئولوژیک به پایگاه اصولگرایان همسو با او خواهد بود.
در مقدمه طرح «ممنوعیت مذاکره مسئولان و مقامات جمهوری اسلامی ایران با مقامات آمریکا» از تقابل میان مقامات ایالات متحده آمریکا با نظام جمهوری اسلامی نوشته شده و در مورد دلیل «بدعهدی» و خروج آمریکا از برجام، آمده است: «علی‌رغم تأکیدات مقام معظم رهبری تیم مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی ایران محتوای برجام را به‌گونه دیگری جلوه داده و مفاد واقعی برجام را برای نمایندگان مردم واضح و کامل بیان نکردند و این منجر به تصویب برجام در مجلس شورای اسلامی شد.» به این ترتیب نمایندگان بار دیگر مسئولیت را از دوش آیت الله خامنه ای برداشتند.
مهمترین بخش این طرح آنجاست که این نویسندگان طرح تاکید کرده اند که «برای جلوگیری از سوءاستفاده مجدد مقامات و مسئولان دولتی و عدم استفاده از تبلیغات در خصوص مذاکره با مقامات آمریکایی جهت فشار به مجلس شورای اسلامی لازم و ضروری است هر دولتی قبل از هرگونه مذاکره با مقامات آمریکایی ابتدا موضوع مذاکره با مقامات آمریکایی را به تصویب مجلس برساند و پس از اجاره مجلس مجاز خواهد بود که برای مذاکره اقدام کند.»
طرح تازه مجلس: «از تاریخ لازم الاجراء شدن این قانون، هر گونه شروع به مذاکره یا مذاکره مسئولان و مقامات جمهوری اسلامی ایران با مقامات آمریکایی بدون اجازه و تصویب مجلس شورای اسلامی ممنوع است.»
در ماده واحده این طرح آمده است که «از تاریخ لازم الاجراء شدن این قانون، هر گونه شروع به مذاکره یا مذاکره مسئولان و مقامات جمهوری اسلامی ایران با مقامات آمریکایی بدون اجازه و تصویب مجلس شورای اسلامی ممنوع است.»
استفاده از عبارت «جلوگیری از سوءاستفاده مجدد مقامات و مسئولان دولتی» نشان دهنده چالش و درگیری‌های درون اصولگرایان است و رویکردهای سیاست خارجی و به خصوص مساله آمریکا در اولویت اختلافات است. روشن است که اصولگرایان در این مورد به دیدگاه واحدی نرسیده و اتفاق نظر ندارند و نمی‌توانند درباره حداقل ها تفاهم کنند. به نظر می رسد مجلس اصولگرا با فرار رو به جلو قصد دارد دست پای رئیسی را ببندد.
جنگ احد و هشدار کیهان به اختلاف اصولگرایان
پس از از اعلام نتیجه انتخابات بازار گمانه زنی درباره کابینه رئیسی داغ شد و هر روز لیستی از وزرای دولت در فضای رسانه ای منتشر می شود. هر چند که خود رئیس دولت اصولگرایان در واکنش به این لیست ها گفته که «دوستان به خودشان زحمت ندهند و اگر پیشنهادی دارند ما را مطلع کنند.»
اما چیزی که در لیست های منتشر شده از کابینه سیزدهم بیشتر به چشم می خورد حضور پر رنگ نمایندگان مجلس و علاقه آنان برای رفتن به پاستور است. در اولیل خرداد ماه آیت الله خامنه ای جایگاه مجلس را «جایگاهی مهم دانست که نباید از آن برای رسیدن به پست های اجرایی مثل وزارت بهره گرفت.» اما ظاهرا این سخنان از علاقه نمایندگان به وزارت نکاسته است.
سهم‌خواهی از دولت باعث اختلاف در اصولگرایان شده است جبهه اصولگرا ساز و کاری برای حل اختلافات داخلی ندارد.
به نظر می رسد سهم‌خواهی از دولت باعث اختلاف در اصولگرایان شده است جبهه اصولگرا ساز و کاری برای حل اختلافات داخلی ندارد. خودمحوری چهره های این جریان سیاسی و وفور افرادی که منافع شخصی و خانوادگی خود را بر منافع حزبی اصولگرایی ارجح می دانند اولین قدم ها در مسیر فروپاشی رویای حاکمیت یکدست آیت الله خامنه ای است.
همین موضوع روزنامه کیهان را نگران کرده، مدیر مسئول این روزنامه حسین شریعتمداری، نماینده ولی فقیه در مؤسسه کیهان و جزو تندرو ترین اصولگرایان است. کیهان در یادداشتی با عنوان « تنگه احد» نوشته «محمدهادی صحرایی» نسبت به اختلاف و سهم خواهی از قدرت به نمایندگان مجلس و اصولگرایان هشدار داده است.
نویسنده کیهان از اهمیت جنگ احد می گوید و اینکه «سرپیچی مسلمانان از دستور پیامبر و ترک تنگه احد به طمع غنیمت» به شکست مسلمانان منجر شد. او تاکید می کند که توجه به نکات مهم جنگ احد برای نخبگان حیاتی است. در این یادداشت بلند، هند، همسر ابوسفیان به سلبریتی زمان خود تشبیه شده و با تمجید از انتخابات اخیر آمده است: «انقلاب اسلامی مظلوم ما پس از سال‌ها دوباره به اهالی انقلاب رسید و مردم از میان هزاران دوز و دروغ و دغل، و توجیه و تبانی و تهمت، و همداستانی کفر و نفاق و انحراف و لیبرال‌ها، شعارهای اصیل انقلاب و صداقت انقلابی و اخلاق اسلامی را برگزیدند.»
نویسنده با اشاره یه نقش سید محمد خاتمی در انتخابات ۱۳۹۶، انتقادات تندی به دولت روحانی شده است، او مهندسی انتخابات اخیر را «مهملِ پریشان‌گوها» می نامد و می نویسد که «دولت تدبیر و امید، زمین سوخته‌ای را تحویل دولت جدید می‌دهد که برای اصلاح نیاز به همت مضاعف و کار زیاد و تلاش فراوان دارد.» او مشکلات را «میراث تفکر شوم لیبرال‌ها و غربزده‌های تنبل» می نامد و به مردم توصیه می کند که صبور و مقاوم باشند و تاکید می کند که «و صد البته مثل اهالی تنگه احد طمع نکنیم.»
نویسنده از مردم می‌خواهد که به دولت کمک کنند و می‌افزاید: «در این میان مسئولین ارشد نظام و سایر قوا و به‌ویژه نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی در صف اول هستند و باید با حفظ آرامش، رئیس‌جمهور منتخب را برای مدیریت وضعیت موجود که به زمین سوخته می‌ماند یاری دهند.» او با اشاره به سخنان آیت الله خامنه ای نمایندگان را از سهم خواهی نهی می کند و می نویسد: «طبق سخنان مقام معظم رهبری، باید هرجا که هستیم را مرکز جهان بدانیم و کارمان را به نحو احسن انجام دهیم. ایشان در دیدار غیرمستقیم و اخیر خود با نمایندگان مجلس شورای اسلامی، نمایندگان را از تلاش برای رسیدن به منصب وزارت یا پست‌های اجرایی پرهیز دادند. خواسته‌ای که بی‌شک مخاطبان دیگری نیز دارد و باید مثل دستور ماندن در تنگه احد، جدی گرفته شود.»
در این یادداشت آمده که «نو کردن منصب‌ها در این موقعیت می‌تواند همان طمعی باشد که فاجعه آفرید و پیروزی را مبدل کرد. هرگونه رها کردن طمعکارانه و طلبکارانه موقعیت می‌تواند موجب اختلالی شود که آرامش و سازمان را به هم بزند و غیر از اجازه به نفوذی‌های دگردیس برای خلیدن به پای نظام، می‌تواند خدای نخواسته مردم را ناامید کند.»
نویسنده در پایان می نویسد: «مسئولیت طعمه نیست که به آن طمع کنید؛ عهدی است از جانب خدا بر عهده شما که باید به زودی به خدا و اهل محشر پاسخ دهید. باید نفس سرکش را مهار کرد و جای خود نشاند و نشست و با دقت و شدت به انجام وظایف پرداخت و دانست که کارها با اخلاص و صبر و استقامت و جهاد پیش می‌رود و برکت می‌گیرد نه با ویار میز و منصب و تقلای مقام.»
اختلافاتی که از بیت آغاز شد
البته پیش از این نیز اختلافاتی در جریان تشکیل حاکمیت یکدست علنی شده بود. حتی پیش از برگزاری انتخابات و اعلام نتیجه آن٬ با رویکردی که شورای نگهبان اتخاذ کرد٬ شکاف‌های دورن حکومتی خود را نشان داد.
علی خامنه‌ای در سخنرانی روز ۱۴ خرداد به دلیل «ردصلاحیت برخی» از شورای نگهبان انتقاد کرد. در مقابل شورای نگهبان در بیانیه ای اعلام که «برخی گزارش‌های نادرست در نظریه نهایی شورای نگهبان موثر نبوده است.»
یک روز پس از انتخابات نیز وحید حقانیان٬ معاون امور ویژه دفتر رهبری در یادداشتی روند انتخابات را زیر سوال برد. خبرگزاری تسنیم٬ وابسته به سپاه پاسداران تلویحا در مورد حقانیان نوشت که یادداشتش خلاف مصالح ملی بوده است. اما پسر حقانیان در دفاع از پدرش نوشت که او قصد داشته نشان دهد که رهبر با رد صلاحیت ها موافق نیست.
آیت الله خامنه‌ای با برگزاری انتخاباتی نمایشی توانست حاکمیتی یکدست ایجاد کند و اختیار همه نهادها و بلندگوهای رسمی را به دست تندروها سپرد، اما ظاهرا کارگزارانی که در سال‌های اخیر تک تک و منفرد از آزمون های مختلف سرسپردگی عبور کرده اند نمی توانند اکنون که در قدرت هستند در کنار هم بمانند و از اختلافات و سهم خواهی ها عبور کنند. به نظر می رسد همانند دوره احمدی نژاد بار دیگر شکاف های در درون حاکمیت و قوای حاکمه در حال سر باز کردن است. گویند: «ده درویش در گلیمی بخسبند و دو پادشاه در اقلیمی نگنجند.»
زیتون ـ یلدا امیری: