دو نفر از چهره‌های شناخته شده محیط زیست ایران با انتشار فیلم‌هایی نشان داده‌اند که چگونه بخش‌هایی از خاک استان اصفهان نشست کرده و فرونشست زمین باعث تخلیه یک شهرک شش هزار نفری و ترک خوردن ساختمان‌های اداری در شهر شده است.
محمد درویش با انتشار فیلمی از دشت مهیار در جنوب اصفهان نوشته فرونشست زمین به «مرحله رعب‌آور» رسیده است. در این فیلم‌ها رضا اسلامی، مدیر زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی اصفهان، درباره تبعات آنچه «فاجعه» خوانده، هشدار می‌دهد.
در یکی از این فیلم‌ها که مربوط به ۹ مهرماه است، چاله‌هایی با عمق ۱۲ متر نشان داده می‌شود که از نزدیکی آن جاده و خط راه آهن اصفهان به شیراز می‌گذرد. محمد درویش در توییترش خطر لغزش خط راه آهن را «بسیار جدی» توصیف کرده است.
آقای درویش هشدار داده که با وجود سرعت زیاد فرونشت زمین، تعداد چاه‌ها و موتورپمپ‌ها در مرکز ایران در حال افزایش است.
محمد درویش، مدیر گروه محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو است. سازمان علمی فرهنگی یونسکو وابسته به سازمان ملل متحد چند کرسی آموزشی فرهنگی در ایران دارد که کرسی سلامت اجتماعی و توسعه آن در دانشگاه تهران مستقر است.
در این فیلم‌ها که ظاهرا از سفر دیروز محمد درویش به استان اصفهان در روز نهم مهرماه ثبت شده، او با رضا اسلامی، مدیر زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی اصفهان به شهرکی به نام شهرک نیروی هوایی رفته است.
در شهرک نیروی هوایی چه اتفاقی افتاد؟
آنجا رضا اسلامی توضیح می‌دهد که این شهرک با شش هزار نفر سکنه در سال ۱۳۹۷ به دلیل ترک‌های بزرگ ساختمانی و فرونشست زمین تخلیه شده است.
ساختمان‌هایی که در فیلم دیده می‌شود، خالی هستند.
شهرک نیروی هوایی در محله خانه اصفهان، یکی از سکونتگاه‌هایی که به دلیل نشست زمین و ترک برداشتن منازل مسکونی، از سکنه خالی شده و اینک از ۶هزار ساکنین این شهرک، فقط یک خانواده هنوز مقاومت کرده و خانه ترک‌خورده‌اش را تخلیه نکرده است!
آیا عبرت می‌گیریم؟
📽 #محمد_درویش
۹مهر ۱۴۰۰ pic.twitter.com/N4vyBFveNp— mohammad darvish (@darvish100) October 1, 2021
آقای اسلامی با دست ترک ساختمان‌های بزرگ را نشان می‌دهد و روی آسفالت خیابان هم به شکاف‌های بزرگی اشاره می‌کند که حاصل از فرونشست زمین است.
خبرگزاری مهر هم با انتشار این ویدئو به سراغ آقای اسلامی رفته و از او درباره ماجرای تخلیه این شهرک پرسیده است.
مدیر زمین‌شناسی اصفهان که بارها درباره فرونشت زمین در این استان هشدار داده، می‌گوید: «شهرک نیروی هوایی واقع در منطقه خانه اصفهان قبل از انقلاب ساخته شد و افسران و خلبانان در آن زندگی می‌کردند. شهرک سال ۱۳۹۶- ۱۳۹۷ به علت فرونشست زمین از سکنه خالی شده و هم اکنون تعداد انگشت شمار در این شهرک زندگی می‌کنند.»
اگر آبخوان اصفهان خشک شود؟
مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی استان اصفهان اعتقاد دارد «پیشروی این فاجعه در اصفهان شوخی‌بردار نیست» و با ادامه این روند در سال‌های آینده «در جای جای اصفهان» این اتفاق تکرار خواهد شد.
رضا اسلامی برآورد کرده که در صورت برداشت آب از آبخوان اصفهان و خشک شدن مقطعی زاینده رود، «در بدبینانه‌ترین حالت تا سال ۱۴۰۹ و در خوشبینانه‌ترین حالت تا سال ۱۴۱۸ آبخوان آب خواهد داشت» اما بعد از آن آبخوان خالی خواهد شد.
آبخوان یا سفره آب زیرزمینی، لایه مملو از آب است که در لایحه‌های تحکیم‌نیافته زیر زمین قرار می‌گیرد و خالی شدن آن بر اساس برداشت بی‌رویه به وسیله چاه و جایگزین نشدن آن با آب باعث سستی زمین و فرونشست می‌شود.
رضا اسلامی به خبرگزاری مهر نام منطقه‌های مختلف اصفهان را گفته که در آنها آثار فرونشست مشاهده شده است: «اگر شما به پایانه حمل و نقل امیرکبیر در شاپور جدید بروید همین ترک‌ها را خواهید دید. این ترک‌ها به حدی بوده است که دفتر پست این پایانه تخلیه شده است.»
در فیلمی دیگر که محمد درویش در توییترش منتشر کرده، ‘دفتر پست شهید بهشتی ‘ نشان داده می‌شود که ساختمانی نسبتا جدید کنار ترمینال امیرکبیر در شمال شهر اصفهان است و در سال ۱۳۹۹ تخلیه شده است.
رسانه‌های ایران پر است از نام و عکس محله‌های جدید و قدیم و حتی ساختمان‌های تاریخی اصفهان که بر اثر نشست زمین ترک خورده‌اند.
به گفته حسین حجتی، مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اصفهان، این استان «بالاترین میزان فرونشست را دارد و از ۳۵ دشت استان، ۲۷ دشت ممنوعه یا ممنوعه بحرانی هستند». اما معضل فرونشست زمین مختص اصفهان نیست.
امروز، شنبه دهم مهرماه، سازمان زمین‌شناسی بار دیگر هشدارهای قبلی خود را تکرار کرده و رئیس آن، علیرضا شهیدی گفته جز استان‌های گیلان و مازندران در شمال ایران، همه استان‌های دیگر این مشکل را دارند و حتی این دو استان هم در آینده دچار فرونشست خواهند شد.
به گفته آقای شهیدی «از ۶۰۶ دشت ایران، بیش از ۳۰۰ دشت ممنوعه هستند، به گونه‌ای که این دشت‌ها دچار وضعیت قرمز شده‌اند و بقیه دشت‌ها نیز شرایط مناسبی ندارند.»
او هشدار داده تهران هم روزی یک میلیمتر دچار فرونشست می‌شود که در صورت واقعیت داشتن و ادامه این روند، خطری جدی پایتخت را تهدید خواهد کرد.
اخیرا یک شرکت خصوصی اسرائیلی به نام ‘اینتل‌لب ‘ در گزارشی فرونشست زمین در تهران را یک «بمب ساعتی آرام و ساکت» خوانده که به گفته این موسسه زیرساخت‌های اساسی و جمعیت ۱۳ میلیونی این شهر را تهدید می‌کند.
بی بی سی: