«علی خامنه‌ای»، رهبر جمهوری اسلامی روز هفتم مهر، «پیمان جبلی» را به عنوان رییس جدید سازمان صداوسیما منصوب کرد. یکی از مواردی که در کارنامه کاری رییس تازه صداوسیما وجود داشت و بسیاری از رسانه‌های حکومتی آن را نقطه‌ای درخشان از دوره فعالیت او در صداوسیما برشمردند، راه‌اندازی شبکه‌های برون مرزی بود.
یکی از این رسانه ها، شبکه‌ای اینترنتی به نام «هوسا تی‌وی» است. هوسا تی‌وی چیست و جمهوری اسلامی برای مخاطبان این رسانه چه برنامه‌هایی تولید می‌کند؟
هوسا تی‌وی، رسانه دوزبانه‌ای است که به گفته مدیران صداوسیما، مخاطبان هوسایی‌زبان آفریقایی را جامعه هدف خود تعریف کرده است. زبان هوسه یا همان هوسا، یکی از زبان‌های معروف آفریقا است که در کشورهای نیجریه، لیبریا، غنا، بورکینافاسو، نیجر، ساحل عاج، چاد، سودان و توگو تکلم می‌شود. در برخی از این کشورها زبان اول و اصلی، انگلیسی است و از زبان هوسایی به عنوان زبان دوم استفاده می‌شود.
درباره تعداد افرادی که با زبان هوسایی تکلم می‌کنند، اعداد مختلفی ذکر شده است؛ از ۳۵ میلیون تا بیش از ۲۰۰ میلیون نفر. به گفته مسئولان سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی هوسا تی‌وی هدف خود را مبارزه با ایران‌هراسی و ترویج گفتمان جمهوری اسلامی تعریف کرده و در همین راستا عمل می‌کند. این شبکه در کنار زبان هوسایی، برنامه‌های خود را به زبان انگلیسی نیز پخش می‌کند.
هوسا تی‌وی چگونه شکل گرفت؟
معاونت برون‌مرزی صداوسیما یکی از مهم‌ترین بخش‌های این سازمان است که برنامه‌هایی به زبان‌های مختلف برای مخاطبان خارج از ایران تولید و پخش می‌کند. این معاونت شامل تعداد زیادی شبکه رادیویی، تلویزیونی و سایت‌های اینترنتی است.
«محمدرضا حاتمی»، موسس شبکه آی‌فیلم که بعدتر مدیر شبکه هوسا تی‌وی شد، در گفت‌وگویی که ۲۹خرداد۱۳۹۶ با خبرگزاری فارس انجام داده، درباره دلایل راه‌اندازی چنین شبکه‌ای توضیح می‌دهد: «اکثر قریب به اتفاق اهل تسنن در نیجریه به ایران علاقه‌مند هستند و شیعیان نیجریه به دلیل علاقه‌مندی به جمهوری اسلامی ایران به خمینیون مشهور شده‌اند و حضور پرشوری در مراسم دینی و مذهبی دارند. راهپیمایی میلیونی در مراسم اربعین و روز قدس همچنین مشارکت مسیحیان در کنار مسلمانان در این همایش‌ها، حاکی از روحیه قوی حق‌طلبی و عدالت‌خواهی مردم آن دیار است. پیروان ادیان و مذاهب مختلف در نیجریه علی‌رغم اختلافاتی که دارند در یک موضوع اشتراک دارند، همه آن‌ها به دنبال تکریم هویت آفریقایی خود هستند و از تحقیر سیاه‌پوستان و تبعیض نژادی متنفرند. در عین حال برای جمهوری اسلامی ایران به عنوان سمبل مبارزه با استکبار و استعمار، احترام فوق‌العاده‌ای قائل هستند.»
یازدهم مهر ۱۳۹۶ صداوسیمای جمهوری اسلامی رسما اعلام می‌کند که شبکه تلویزیونی ماهواره‌ای Hausa TV به عنوان نخستین شبکه تلویزیونی جمهوری اسلامی ویژه آفریقا، فعالیت‌های خود را به صورت آزمایشی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی آغاز کرد. ۱۴مرداد۱۳۹۷، روابط عمومی هوسا تی‌وی گزارشی از نحوه فعالیت‌های این شبکه اینترنتی ارائه داده است: «دوره آموزشی مجریان هوسا زبان این شبکه اخیرا با موفقیت به پایان رسیده است. مجریان آفریقایی این شبکه از متخصصان دانشگاهی مقیم ایران انتخاب شده‌اند و مهارت‌های اجرای برنامه‌های تلویزیونی را در ماه‌های گذشته در شبکه هوسا تی‌وی فرا گرفته‌اند.»
فعالیت‌های هوسا تی‌وی در قالب سایت اینترنتی برای مخاطب آفریقایی و نوع پخش جهت‌دار اخبار و آنچه که پروپاگاندای جمهوری اسلامی نامیده می‌شود، موجب آغاز اعتراضاتی در فضای رسانه‌ای آفریقا می‌شود.
مرداد سال ۱۳۹۷ روزنامه الاهرام، یکی از مطرح‌ترین روزنامه‌های جهان عرب مقاله‌ای از «اشرف عبدالمنعم» روزنامه‌نگار برجسته مصری منتشر می‌کند که در آن به شکل ویژه به شبکه آفریقایی جمهوری اسلامی پرداخته است. در بخشی از این مقاله آمده است: «هوسا تی‌وی جدیدترین سلاح رسانه‌ای ایران است و این بار آفریقای غربی را هدف گرفته است.»
نگارنده در ادامه این مطلب شبکه «هوسا تی‌وی» را نماد جاه‌طلبی جمهوری اسلامی خوانده که قرار است میلیون‌ها نفر از آفریقاییان را به «شیعیان» و «دشمن دیگران» تبدیل کند. بخش دیگری از مقاله الاهرام «به حسینیه‌هایی اشاره دارد که توسط جمهوری اسلامی در سراسر کشورهای عربی پراکنده شده‌اند. همچنین به ایجاد شبکه‌هایی از مدارس، بیمارستان‌ها و تجارت‌خانه‌هایی اشاره شده که در سراسر منطقه هوسایی‌زبان پراکنده‌اند و با کمک‌های اقتصادی، نظامی و اکنون رسانه‌ای در حال محاصره اعراب شمال آفریقا هستند.»
روابط عمومی هوسا، ۹دی۱۳۹۷ اعلام می‌کند: «در حال حاضر هر روز شش ساعت برنامه داریم که در شبانه‌روز متناسب با ساعات کشورهای قاره آفریقا، سه بار تکرار می‌شود.»
پیمان جبلی در فرودین ۱۳۹۹ در گفتگو با خبرگزاری تسنیم گفته بود: «استعداد و آمادگی مردم آفریقا برای ارتباط با ایران و انقلاب اسلامی و جبهه مقاومت، نیازمند رسانه‌های متنوع با دایره دربرگیری بیشتر است که هوسا تی وی یکی از آن‌هاست. مخاطبان ما با جدیت متقاضی پخش ماهواره‌ای و انتقال امواج از طریق فرکانس و پخش تلویزیونی‌اند و ما امیدواریم بودجه پخش ماهواره‌ای این شبکه فراهم شود.» امکانی که به‌رغم وعده وعیدها و اعلام تاریخ‌های متفاوت تاکنون فراهم نشده و هوسا تی وی هنوز پخش ماهواره‌ای خود را آغاز نکرده است.
محمدرضا حاتمی، مدیر شبکه هوسا، ۳۱ فروردین ۹۹ اعلام می‌کند که «ماموریت این شبکه جدید برون‌مرزی، حمایت از توسعه روابط بین جمهوری اسلامی با کشورهای قاره آفریقا و مقابله با جریان ایران‌هراسی و اسلام‌هراسی است.» چند روز بعد یعنی اوایل اردیبهشت سال ۱۳۹۹ روزنامه کیهان در سرمقاله خود می‌نویسد: «برای دفاع از انسانیت و حقوق بشر لازم است شبکه‌ای مانند هوسا تی‌وی برای بازتاب مظلومیت مردم آن دیار وجود داشته باشد.»
۱۷فروردین۱۴۰۰، خبرگزاری فارس در گزارشی مدعی شد :«میزان بازدید و رتبه جهانی وب‌سایت هوسا تی‌وی، تقریبا ۲۸ برابر بهتر از وب‌سایت پربیننده‌ترین شبکه بومی هوسایی یعنی آریوا ۲۴ و تقریبا ۴۹ برابر بهتر از وب‌سایت شبکه هوسایی VOA آمریکا است و این شبکه اکنون به یکی از پربیننده‌ترین شبکه‌های قاره آفریقا تبدیل شده است.» ادعایی که بیش از آنچه باید، غیر واقعی به نظر می‌رسد.
بودجه شبکه هوسا چه‌قدر است و از کجا تامین می‌شود؟
پاسخ به این سوال که بودجه هوسا تی‌وی چه میزان از بودجه کل سازمان صداوسیما و درآمدهای آن را به خود اختصاص داده، تقریبا غیرممکن است. رییس سازمان صداوسیما مستقیما از سوی رهبر جمهوری اسلامی انتخاب و منصوب می‌شود و لذا به هیچ فردی غیر از علی خامنه‌ای نیز پاسخگو نیست. در سال‌های اخیر نقدهای فراوانی به میزان و نوع هزینه‌کرد این سازمان وارد شده اما هیچ‌کدام پاسخ درخوری دریافت نکرده است.
۱۲فروردین۱۳۹۸ رسانه‌های ایران اعلام کردند که با مصوبه مجلس چندین میلیون یورو از منابع صندوق توسعه ملی برداشت شده و در اختیار صداوسیما قرار خواهد گرفت، این رقم برای سال جاری به ۱۵۰ میلیون یورو می‌رسد. بر این اساس سازمان صداوسیما برای سال ۱۳۹۸ حدود ۱۵۰ میلیون یورو از منابع صندوق توسعه ملی را دریافت خواهد کرد. می‌توان حدس زد که احتمالا بخشی از این بودجه ارزی، هزینه شبکه‌های برون‌مرزی صداوسیما می‌شود. شبکه‌هایی مانند هوسا و العالم سوریه که پیمان جبلی، رییس جدید صداوسیما، اوایل سال ۱۴۰۰ در گفت‌وگویی که با خبرگزاری مهر داشت، درباره آن گفته بود: «یکی از دلایل اصلی راه‌اندازی شبکه العالم سوریه و یکی از عواملی که انگیزه ما را برای راه‌اندازی این شبکه چند برابر کرد، تاکیدات قاسم سلیمانی برای حفظ دستاوردهای جبهه مقاومت بود.»
آنچه که هوسا برای مردم آفریقا تبلیغ می‌کند
یکی از مهم‌ترین کاربردهای هوسا تی‌وی را باید مرتبط با تبلیغ و ترویج افکار روحانی شیعه ساکن نیجریه، شیخ «ابراهیم زکزاکی» دانست. زکزاکی، رهبر جنبش اسلامی نیجریه و مورد حمایت جمهوری اسلامی است.
در بخش «درباره ما» سایت هوسا تی‌وی نوشته است: «هدف اصلی تلویزیون هوسا ارائه درس‌های شیوه زندگی به بینندگان آفریقایی و همچنین مقابله با ایران‌هراسی در این قاره و توسعه روابط مستحکم‌تر بین ایران و آفریقا است.»
پخش سخنرانی‌های علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، «حسن نصرالله»، رهبر حزب‌الله لبنان و شیخ «زکزاکی»، روحانی شیعه مورد حمایت جمهوری اسلامی در نیجریه، در دستور کار همیشگی این شبکه قرار دارد.
مروری بر آنچه روی خروجی سایت شبکه هوسا قرار دارد، در مواردی مخاطب ایرانی را شوکه می‌کند، هر چند که ممکن است برای مخاطب بی‌اطلاع آفریقایی از وضعیت داخلی ایران عجیب نباشد.
در مطلبی که روز ۲۹خرداد۱۴۰۰، یک روز بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در سایت این شبکه به هر دو زبان انگلیسی و هوسایی منتشر شده، بدون اشاره به مشارکت نکردن بیش از نیمی از واجدین شرایط رای دادن در این انتخابات آن هم بر اساس اخبار رسمی، نوشته است: «مردم غیور ایران باز هم در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری کشور از زمان انقلاب اسلامی، برای انتخاب رییس جدید اجرایی شرکت کردند. شور و شوق حتی از پیش از گشایش محل‌های پیش‌بینی شده جهت اخذ رای قابل مشاهده است، به صورتی که صف‌های طولانی در خارج از محل‌های اخذ رای‌گیری در سراسر کشور تشکیل شده است. در نمایش باشکوه وحدت ملی، پیروان سایر ادیان، از جمله یهودیان، مسیحیان و زرتشتیان، در روز انتخابات به هموطنان مسلمان خود پیوستند تا در مورد آینده سیاسی میهن حرفی برای گفتن داشته باشند. بسیاری از رای‌دهندگان در صف‌های حوزه‌های اخذ رای، عکس‌هایی از قهرمان ملی بسیار محبوب سرلشکر قاسم سلیمانی را که سال گذشته توسط نیروهای تروریست آمریکایی ترور شده بود، در دست داشتند.»
در وب‌سایت شبکه هوسا، به صورت مکرر و به شکلی عجیب مملو از مطالبی در مدح قاسم سلیمانی است. در یک مستند، قاسم سلیمانی را یک استراتژیست توصیف می‌کند که اساسا الگوی کاملی برای گسترش قدرت و نفوذ جمهوری اسلامی، پس از جنگ هشت‌ساله ایران و عراق، طراحی کرده است. موزیک‌ویدئوهای پرشماری نیز به زبان انگلیسی و هوسایی درباره فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران در سایت این شبکه موجود است.
همچنین مطالب، فیلم‌های مستند و موزیک ویدئوهای بسیاری هم علیه اسراییل در هوسا تی‌وی خودنمایی می‌کند.
یکی از تکان‌دهنده‌ترین موارد در این شبکه، انتشار اخبار مربوط به حمله موشکی سپاه پاسداران به هواپیمای اوکراینی است که طی آن ۱۷۶ نفر در دی ۱۳۹۸ کشته شدند. در چندین مطلبی که درباره این جنایت در این شبکه به رشته تحریر در آمده، از عباراتی مانند «سقوط تصادفی» و «سقوط اتفاقی» استفاده می‌شود.
۱۶ژانویه۲۰۲۰ یعنی ۱۲ روز پس از ساقط شدن هواپیما با موشک‌های سپاه، مطلبی به نقل از یک استاد رسانه در دانشگاه کاونتری در این رسانه منتشر شده است. در بخشی از این مطلب آمده است: «مسئولیت سرنگونی غیرعمدی هواپیمای مسافربری اوکراینی در ایران بر عهده دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا است. مسئولیت این حادثه ناگوار به طور مستقیم به رژیم جنایتکار آمریکا نسبت داده می‌شود که به دلیل عملیات فریبنده در سیستم فرماندهی و کنترل سیستم دفاع موشکی ایران اتفاق افتاده است. بنابراین این جنایت بزرگ به فهرست جنایات بی‌پایان این قرن اضافه می‌شود.» در ادامه مطلب به احتمال جنگ الکترونیکی از سوی آمریکا اشاره شده و ادامه می‌دهد: «شواهدی وجود دارد که تصور نقش جنگ الکترونیکی آمریکا در سرنگونی هواپیمای اوکراینی و کشته شدن هموطنان و اتباع سایر کشورها آن را تقویت می‌کند. نشان دادن هواپیما به عنوان موشک کروز توسط رادار و قطع ارتباط اپراتور سیستم دفاعی با شبکه یکپارچه و شکست تلاش اپراتور برای برقراری چنین ارتباطی از جمله این شواهد است.»
درست ۴ روز بعد یعنی ۲۰ ژانویه در مطلب دیگری در همان موضوع می‌نویسد: «احتمال حمله سایبری توسط ایالات متحده و احتمالا اسراییل مطرح است که در سرنگونی تصادفی پرواز اوکراینی در اوایل ماه جاری نقش داشته است. سیستم پدافند هوایی ایران احتمالا در نتیجه کارکرد احتمالی الکترونیکی از منبع نامعلوم در حالت عملیات دستی قرار گرفته است. با توجه به آنچه صبح آن روز در تهران رخ داد، می‌توان فرض کرد که چیزی یا شخصی عمدا در دفاع هوایی ایران و در فرستنده هواپیما مداخله کرده است تا جمهوری اسلامی را مقصر جلوه دهد.»
از این موارد در شبکه هوسا کم نیست. همین شیوه رفتار درباره وضعیت کرونا در ایران نیز تکرار شده است. اردیبهشت ۱۴۰۰ و در حالی که همه‌گیری کرونا در ایران در حال ورود به پیک پنجم بود، هوسا در مطلبی نوشت: «ایران جزو معدود کشورهایی است که واکسن کووید -۱۹ خود را تولید می‌کند. جهان زیر سایه یک بیماری همه گیر فاجعه‌بارتر از هر بلای طبیعی بوده است و به نظر می‌رسید بی‌وقفه از کنترل خارج شده است. با این حال مردم در ایران پا برجا ماندند و با تولید واکسن اوضاع ایران به خوبی کنترل شد. اکثر کشورها برای همه گیری در این مقیاس آمادگی نداشتند و مسابقه برای یافتن راه حل در پیش بود اما تولید و تزریق واکسن ایرانی، خیال مردم ایران را راحت کرده است.»
در همان ماه و در یک ویدئوی خبری ادعا می‌شود که «ایران جزو کشورهای برتر در زمینه واکسن کووید است. انواع مختلف واکسن‌های ساخت ایران در ماه سپتامبر تولید و ایران به قطب تولید واکسن در جهان تبدیل می‌شود.»
پس از افزایش میزان مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در ایران، این شبکه نیز مانند بسیاری مقامات ایران، از جمله علی خامنه‌ای، تغییر موضع می‌دهد و بحران کرونا را ناشی از تحریم‌ها و عدم تحویل واکسن خارجی توصیف کرده و می‌نویسد: «ارائه‌دهندگان خارجی واکسن کرونا در ابتدا به وعده‌های خود عمل نکرده و از فروش به ایران خودداری کردند. کشورهای خارجی تحریم را بهانه کردند تا واکسن‌های خریداری شده از سوی ایران را تحویل ندهند.» شبکه برون مرزی هوسا، مجددا در شهریور در گزارشی مدعی ناکارآمدی واکسن‌های تولید آمریکا و انگلیس می‌شود و می‌گوید: «واکسن کووید-۱۹ آمریکا و انگلیس ظرف شش ماه اثر خود را از دست می‌دهند. به گفته محققان بریتانیایی، محافظت در برابر COVID-19 که توسط دو دوز واکسن‌های فایزر و آسترازنکا ارائه می‌شود، ظرف شش ماه محو می‌شود.»
موارد دروغ و اطلاعات غلط در این شبکه به حدی زیاد است که اگر به صورت اتفاقی هم مطلب یا ویدئویی را برای تماشا انتخاب کنید، با نمونه‌هایی از آن روبه‌رو خواهید شد. آنچه مسلم است شبکه هوسا تی‌وی مانند بسیاری دیگر از رسانه‌های وابسته به حکومت جمهوری اسلامی، ابزاری برای پیش‌بُرد پروپاگاندای حکومتی است که داعیه نفوذ ایدئولوژیک به تمام نقاط جهان را دارد.
دانیال کیوان‌فر – ایران وایر: