«وزارت جهاد سازندگی»، احتمالا آخرین چیزی است که یک کشور بحران‌زده مانند ایران به آن نیاز دارد، اما ظاهرا طرح احیای وزارت جهاد سازندگی، یکی از دستور کارهای اصلی دولت «ابراهیم رئیسی» و جریان رسانه‌ای وابسته به سپاه پاسداران است.
هفته‌ها است رسانه‌هایی وابسته به دولت از یک‌سو و رسانه‌های وابسته به سپاه سلسله گزارش‌هایی را درباره لزوم احیای وزارت جهاد منتشر می‌کنند.
یک ماه پیش، ۷مهر۱۴۰۰ ابراهیم رئیسی در یک سخنرانی در یاسوج اعلام کرد «دولت سیزدهم در راستای ایجاد سازوکاری مناسب برای تحول در روستاها، به زودی جهاد سازندگی را با محوریت سامان دادن به انگیزه‌ها و عزم و اراده جهادی جوانان مخلص و کارآمد کشور، احیا خواهد کرد.»
یک هفته بعد روزنامه ایران در صفحه اول خود نوشت رئیسی به معاون اول خود، «محمد مخبر» ماموریت داده است تا ظرف ۲۰ روز «سازوکار و ساختارهای احیای ماموریت‌های جهاد سازندگی» را تدوین کند.
البته تا الان ۲۳ روز از این ماموریت گذشته و هنوز خبری از پیگیری دستور رییس‌جمهور منتشر نشده، اما آنچه مسلم است دولت رئیسی که حمایت تمام قد مجلس انقلابی یازدهم را همراه خود دارد، عزم جدی برای احیای وزاتخانه‌ای دارد که سال‌ها پیش ماموریت آن خاتمه یافته و محترمانه در یک وزارتخانه دیگر ادغام شده است.
جهاد سازندگی؛ از تاسیس تا ادغام
نهاد انقلابی، جهاد سازندگی دقیقا چهار ماه و پنج روز پس از پیروزی انقلاب، در تاریخ ۲۷خرداد۱۳۵۸ با فرمان آیت‌الله خمینی تاسیس شد. نهادی که برای سازماندهی نیروهای داوطلب تشکیل شده بود تا به تعبیر خمینی «این ایران را که خراب شده» از نو بسازد:
«ناچاریم که به ملت متوجه بشویم برای سازندگی؛ برای اینکه ترمیم کنیم این خرابی‌ها که در طول مدت حکومت جائر پهلوی در مملکت ما حاصل شده است. و- بحمدالله- ملت ما راجع به سازندگی، این مهیا بودن خودشان را اعلام کرده‌اند. دانشجوهای عزیز، متخصصین، مهندسین و بازاری، کشاورز، همه قشرهای ملت، داوطلب برای این است که ایرانی که به طور مخروبه به دست ما آمده است بسازند. از این جهت، باید ما بگوییم یک جهاد سازندگی، موسوم کنیم این جهاد را به جهاد سازندگی که همه قشرهای ملت، زن و مرد، پیر و جوان، دانشگاهی و دانشجو، مهندسین و متخصصین، شهری و دهاتی، همه با هم باید تشریک مساعی کنند و این ایران را که خراب شده است بسازند.»
این نهاد انقلابی ۴ سال و ۵ ماه و ۱۳ روز بعد با تصویب مجلس، تبدیل به وزارتخانه شد. وزارتخانه‌ای که سه هدف اصلی آن در قانون «استقلال و خودکفایی»، «رشد شخصیت والای انسانی روستاییان» و «بسیج اقشار مردم جهت سازندگی روستاها و فراهم کردن امکان تلاش برای نیروهای مومن و ایثارگر» تعریف شده بود.
ماموریت این وزارتخانه متنوع و گسترده بود؛ از «رشد تولید کشاورزی و دامداری گرفته» تا «احداث راه و ابنیه و تاسیسات عمومی»، «لوله‌کشی آب آشامیدنی» و «طراحی و تهیه نقشه‌های خطوط برق». طبیعی بود که این دایره گسترده باعث ایجاد اختلال در فعالیت‌های سایر وزارتخانه‌های کشاورزی، مسکن، راه و نیرو شود که فلسفه وجودی آن‌ها توسعه زیرساخت‌های کشور است.
در هرج و مرج دهه ۱۳۶۰ البته اختلاف و ناهماهنگی جهاد سازندگی با سایر وزارتخانه‌ها، به‌خصوص وزارت کشاورزی به چشم نمی‌آمد؛ اما وضعیت آن‌قدر نابسامان بود که مجلس در سال ۱۳۶۹ قانونی را با عنوان «تفکیک وظایف وزارتخانه‌های کشاورزی و جهاد سازندگی» تصویب کند.
قانونی که البته مشکل اصلی را حل نمی‌کرد. این وسط یا باید وزارت کشاورزی منحل می‌شد یا وزارت جهاد سازندگی که ابتکار انقلابی جمهوری اسلامی ایران بود.
حذف و انحلال وزارت کشاورزی که سابقه تاسیس آن به سال ۱۳۲۰ برمی‌گشت، البته کار آسانی نبود، برای همین مجلس شورای اسلامی در ۶دی۱۳۷۹ قانون «تشکیل وزارت جهاد کشاورزی» را تصویب کرد. این قانون اگرچه ظاهرا قانون ادغام دو وزارتخانه است، اما در عمل در حکم حذف جهاد سازندگی از ساختار اداری دولت جمهوری اسلامی ایران است. کافی است به فهرست معاونان وزارت جهاد کشاورزی نگاه کنیم. خواهیم دید برخلاف روال معمول ادغام وزارتخانه‌های دولتی، پس از ادغام حتی معاونتی به نام جهاد در ساختار اداری این وزارتخانه جایی ندارد.
«جهاد سازندگی» در حال حاضر به چه کاری می‌آید؟
تمام ماموریت‌های متصور برای تاسیس یک وزارتخانه جدید در سایر وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها تعریف شده است. مدیریت و برنامه‌ریزی برای کشاورزی، طبق قانون در حوزه وظایف وزارت کشاورزی است. اگر دولت سیزدهم واقعا برنامه‌ای برای اصلاح و توسعه کشاورزی دارد، به راحتی می‌تواند برنامه مورد نظر خود را در این وزارتخانه پیگیری کند.
عمران روستایی یکی از معاونت‌های مهم بنیاد مسکن است که زیر نظر وزارت راه و شهرسازی اداره می‌شود. به همین نسبت وظیفه آبرسانی و انتقال برق بر عهده وزارت نیرو است. وزارت نفت متولی گازرسانی روستاها است و اگر دولت رئیسی برنامه‌هایی برای تغییر و تحول در این زمینه‌ها دارد، می‌تواند در همین وزارتخانه‌ها دنبال کند. اگر هم به هر دلیلی دولت از پیگیری برنامه‌های خود در همین ساختار موجود ناتوان است، قاعدتا با تشکیل یک وزارتخانه جدید، نه‌تنها مشکلی حل نخواهد نمی‌شود، بلکه وضعیت به دلیل تداخل کاری پیچیده‌تر هم خواهد شد.
پس هدف واقعی ابراهیم رئیسی و جریان سیاسی-رسانه‌ای حامی او از پیگیری پروژه احیای وزارت جهاد سازندگی چه می‌تواند باشد؟
تاسیس یک وزارتخانه برای استخدام «نیروهای جهادی»!
ابراهیم رئیسی صراحتا هدف از احیای جهاد سازندگی را «محوریت سامان دادن به انگیزه‌ها و عزم و اراده جهادی جوانان مخلص و کارآمد کشور» اعلام کرده است.
اما این نیروهای «جهادی جوان مخلص» چه کسانی‌اند که دولت برای «سامان» دادن به «انگیزه و عزم و اراده جهادی» آن‌ها، یا به عبارت ساده‌تر استخدام فله‌ای آن‌ها در پی ایجاد یک وزارتخانه تازه است؟
علی رنجی‌پور- ایران وایر: