«جیمز کلورلی»، وزیر خارجه جدید بریتانیا که تا پیش از این وزیر آموزش و پرورش در کابینه «بوریس جانسون» بوده، چهره‌ای آشنا برای کشورهای خاورمیانه، از جمله ایران است.
او تا سال گذشته، معاون وزارت خارجه بریتانیا در امور کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا بود و اینک جانشین «لیز تراس» شده که منصب وزارت خارجه را برای در اختیار گرفتن نخست وزیری بریتانیا ترک کرده است. احتمالا تا دو سال آینده نیز که زمان برگزاری انتخابات سراسری پارلمانی در بریتانیا است، جیمز کلورلی در این سمت باقی خواهد بود؛ یعنی زمانی که دوره اول ریاست جمهوری «جو بایدن» هم در امریکا به پایان می‌رسد.
مهم‌ترین پرونده‌ای که روی میز وزیر خارجه بریتانیا در ارتباط با ایران قرار دارد، پرونده خسته کننده برنامه اتمی ایران است که حالا وارد سومین دهه خود شده است، بدون این که سرانجام روشنی داشته باشد.
وزیر خارجه بریتانیا از مهر ۱۳۸۲ به طور مستقیم درگیر پرونده اتمی جمهوری اسلامی بوده و همراه با فرانسه و آلمان، گروهی را تشکیل داده که هدف از آن، حل مسالمت‌آمیز این موضوع پراختلاف است.
حالا او پس از «جک استرا»، «مارگارت بکت»، «دیوید میلیبند»، «ویلیام هگ»، «فیلیپ هموند»، «بوریس جانسون»، «جرمی هانت»، «دومنیک راب» و لیز تراس، دهمین وزیر خارجه بریتانیا است که باید با موضوع پرونده اتمی ایران سروکار داشته باشد.
اولین وزیر خارجه رنگین پوست بریتانیا
جیمز کلورلی اولین وزیر خارجه رنگین پوست بریتانیا است. بر خلاف وزرای خارجه دو دهه اخیر، سکان‌دار روابط خارجی بریتانیا چهره‌ای نظامی است که درجه سرهنگی دارد و عمر فعالیت سیاسی خود را از سال ۱۳۹۴ با ورود به کاخ «وست‌مینستر» به عنوان نماینده مجلس بریتانیا آغاز کرده است.
مهم‌ترین اقدام او در دوره فعالیت دولتی، حضور در برنامه خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا بوده است. در ارتباط با ایران، در دوره‌ای که معاون وزیر خارجه بود، دو مساله بدهی بریتانیا به ایران که مربوط به قرارداد لغو شده خرید تانک‌های «چیفتن» در زمان «محمدرضاشاه» بوده، هم‌زمان با آزادی دو بریتانیایی ایرانی‌تبار، یعنی «نازنین زاغری» و «انوشه آشوری» حل شده است.
ابتکار حل این موضوع با لیز تراس، نخست وزیر کنونی بریتانیا بود اما جیمز کلورلی هم از ماه‌ها قبل درگیر پرونده بود. مردم بریتانیا با صدا و چهره او در زمانی که هیچ امیدی به آزادی نازنین زاغری نبود، در رادیو و تلویزیون آشنا شدند.
کلورلی بر خلاف لیز تراس معتقد بود که نباید به باج خواهی جمهوری اسلامی پاسخ داد که با بازداشت نازنین زاغری، عملا درخواست حدود ۵۰۰ میلیون دلار بدهی را داشت.
او در دوره معاونت وزارت خارجه تلاش کرده بود بتواند دو موضوع را مستقل از هم حل و فصل کند اما جمهوری اسلامی ایران عملا نشان داده بود که از بازداشت زاغری هدفی جز گرفتن بدهی میلیون دلاری که میراث شاه بود، نداشت.
بدهی بریتانیا به ایران و آزادی نازنین زاغری زمانی رخ داد که کلورلی از سمت معاون امور خاورمیانه کنار رفته بود اما موفقیتی برای بریتانیا، خصوصا حزب محافظه‌کار محسوب می‌شد. با این همه، هنوز ایرانی بریتانیایی دیگری در ایران اجازه خروج از کشور ندارد. آزادی «مراد طاهباز»، شهروند متولد لندن احتمالا فوری‌ترین اقدام جیمز کلورلی خواهد بود.
از میان مقام‌های جمهوری اسلامی، به غیر از سفیر ایران در لندن، وزیر خارجه جدید بریتانیا با «علی باقری کنی»، از خویشاوندان آیت‌الله «علی خامنه‌ای» آشنایی نزدیک دارد.
باقری کنی معاون سیاسی وزارت خارجه ایران و مذاکره کننده اتمی است که برای این موضوع در زمستان سال گذشته به لندن سفر کرده بود؛ دیداری کم خبر که اگر اعتراض معاون سیاسی وزارت خارجه ایران به دادگاه مردمی کشتار آبان ۱۳۹۸ نبود، احتمالا توجهی را هم جلب نمی‌کرد.
علی باقری کنی که دولت او اتباع دو تابعیتی ایرانی را بازداشت می‌کند، در لندن در برابر معاون وزارت خارجه بریتانیا نشسته بود که مادری غیر بریتانیایی‌تبار دارد.
سه ماه پس از این دیدار، پس از پرداخت بدهی بریتانیا به ایران، نازنین زاغری و «انوشه آشوری» آزاد شدند و یکی از مسایل قدیمی میان ایران و بریتانیا به پایان رسید اما سیاست‌مدارانی در لندن به نحوه رفتار جمهوری اسلامی در بازداشت اتباع دو تابعیتی و گره زدن آن به حل مسایل خارجی خود معترض ماندند.
جیمز کلورلی پس از این تحولات، انتقادی از جمهوری اسلامی نکرده چرا که دیگر سمتی هم به عنوان معاون وزارت خارجه در امور خاورمیانه نداشته است اما پیش از آن، منتقد جدی سیاست تهران در بازداشت افراد بی گناه بوده است.
او سیاست‌مدار معتمد نخست‌وزیر جدید بریتانیا و از معدود وزرای باقی مانده از دوره بوریس جانسون است. انتظار می‌رود در دوره وزارتش، بریتانیا سیاست مصمم‌تری از چند سال اخیر در برابر جمهوری اسلامی در پیش بگیرد.
فرامرز داور
ایران‌وایر