آدام شیف (ان بی سی نیوز)، رئیس کمیته اطلاعاتی مجلس نمایندگان آمریکا، شنبه( ۲۰ جولای ۲۰۱۹) در کنفرانسی با عنوان «دفاع از ایالات متحده در برابر رقبای خارجی» در اندیشکده «اسپن»، گزارشی از جلسه دونالد ترامپ با سران کنگره آمریکا پس از ساقط کردن یک فروند بهپاد این کشور توسط ایران، ارائه کرد. او «زبان بدن» ترامپ و اعضای دولت در آن نشست را «شگفتانگیز» توصیف کرد و گفت:
«این احساس را داشتم که رئیسجمهور میخواست حرفهای افرادی خارج از حلقه خود را هم بشنود. او میدانست موضع [جان] بولتون [مشاور امنیت ملی کاخ سفید] چیست، او میدانست موضع [مایک] پامپئو [وزیر خارجه آمریکا] چیست، و این احساس را داشتم که میخواهد صداهای دیگر را هم بشنود. برخی از ما این سؤال را داشتیم که چرا چنین نشستی دارد برگزار میشود، دولت از این نشست چه میخواهد به دست آورد؟ آیا میخواهند فقط یک عکس یادگاری بگیرند؟ آیا ما بر روند تصمیمگیری اثری خواهیم داشت؟ اما احساس من از این دیدار این بود که او واقعا به دیدگاه ما علاقمند بود. نکتهای که در طول نشست بر آن تأکید کردم، این بود که هدف ایرانیها در این مورد، دور کردن ما از متحدانمان است. باید به پاسخی فکر کنیم که ما و متحدانمان را گردهم آورد و ضمنا باید به چیزی فکر کنیم که به جای تشدید تنش، به کاهش تنش منجر شود. و نکته پایانی من این بود که ما به شما اجازه استفاده از نیروی نظامی را ندادهایم. و باید درک کنید که دستکم از منظر دموکراتها در کنگره، نباید روی مجوزهای سال ۲۰۰۱ یا ۲۰۰۲ برای استفاده از نیروی نظامی، حساب کنید. آنچه شما به دنبال آن هستید، تحت شمول هیچیک از این مجوزها نیست.»
پرسش: آیا ایران با توقیف یک نفتکش انگلیسی در خلیج فارس به دنبال تشدید تنش است یا این، صرفا پاسخ ایران به توقیف یک نفتکش حامل نفت ایرانی در «جبل طارق» است؟
شیف: «این [اقدام] را مقداری از هرکدام اینها میدانم. ایرانیها احساس میکنند که این راهی برای پاسخ دادن و راهی برای قدرتنمایی است و راهی برای پاسخ دادن به توقیف یکی از کشتیهایشان است.» اقدام انگلیس در توقیف نفتکش حامل نفت ایران «قانونی» بود،اما اقدام ایران «غیرقانونی». واشنگتن و متحدانش باید برای «حراست از آزادی کشتیرانی در تنگه هرمز» با یکدیگر همراه شوند. تهران میخواهد با افزایش تنش، «ما را از متحدانمان دور کنند تا متحدانمان را مجبور کنند که به ما فشار بیاورند تا ما تحریمها را کاهش دهیم.» ضمن «حفظ اتحاد» و تلاش برای کاستن از تنشها، باید به نحوی «به مسیر دیپلماتیک» با ایران بازگشت. ایران در انفجار چند نفتکش در خلیج فارس دست داشت. با وجود «روشن بودن اطلاعات»، اما «ما نتوانستیم متحدان خودمان را متقاعد کنیم که این اتهام را [علیه ایران] طرح کنند و به ما بپیوندند. مسئلهای که تشکیل چنین ائتلافی را دشوار کرده، این است که آنچه الان در جریان است، کاملا قابل پیشبینی بود و نه تنها ما، بلکه متحدان ما هم پیشبینی کرده بودند. از دید آنها، آنها کاملا حق دارند بگویند که این دقیقا همان چیزی است که انتظار داشتیم بعد از خروج ایالات متحده از برجام، رخ دهد. حالا از ما چه میخواهید؟ اینکه شانه به شانه شما به جنگ با ایران برویم؟ این چیزی است که ما پیشبینی میکردیم.»
واشنگتن باید چه رویکردی در قبال ایران پیش بگیرد؟
شیف:«پیش از هرچیز باید [ائتلاف] حفاظت از کشتیرانی را ایجاد کنیم. اما در عین حال فکر میکنم باید به سمت تعامل دیپلماتیک هم برویم و راهی بیابیم تا دستکم گامهایی برای کاهش تنش و بازگشت به مسیر دیپلماتیک برداریم. این کار دشواری است، چراکه ما توافقی را ترک کردیم که ایرانیها به آن پایبند بودند. در رسیدن به توافق تازه، این بار روی دوش ماست که ثابت کنیم که خوب اگر به توافق هم رسیدیم، چطور از اینکه دولت بعدی بگوید این توافق را دوست ندارد، جلوگیری میکنیم؟»
بخش دوم «چرا ترامپ به ساقط کردن بهپاد آمریکا توسط ایران واکنش نشان نداد؟ چرا ایران نفتکش انگلیس را توقیف کرده است؟ آیا جنگی با ایران در پیش است؟ تحریم های کمرشکن علیه ایران را چه باید کرد؟ آیا آمریکا می تواند از چند صدایی بودن رژیم ایران استفاده کند؟»
آیا از رفع بخشی از تحریمهای ایران با هدف حرکت به سمت مذاکره حمایت میکنید؟
شیف: اگر این اقدام به آنچه «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران گفته، یعنی تسریع در روند تصویب رسمی پروتکل الحاقی منجر شود، «قطعا» از آن حمایت میکنم. این نوع اقدامات «گامهای اعتمادساز» است. «با این حال نگرانی بزرگ من این است که رسیدن یک توافق با ایران یک شبه ممکن نیست و نیازمند میزانی از برنامهریزی، حرفهایگری و هماهنگی نه تنها در داخل دولت، بلکه میان ما و متحدانمان است، اما از این دولت چنین چیزی ندیدهایم. لازم است که آنها از سابقه عملکردی پیشین خود فاصله بگیرند.» این تحریمها به اقتصاد ایران آسیب زده و آثار آن از آنچه تصور میشده، بیشتر بوده است. با این وجود، یکجانبه بودن این تحریمها، موجب شده تا اتحادیه اروپا، روسیه و چین به سمت ایجاد ساز و کارهایی جهت کاهش اثرگذاری تحریمهای آمریکا حرکت کنند. تحریم «یکی از معدود ابزارهای سیاست خارجی ایالات متحده» برای تلاش جهت اثرگذاری بر رفتار دیگر کشورها، بدون ورود به جنگ، است. تضعیف این ابزار توسط دیگر کشورها، میتواند به یک «معضل بلندمدت» برای واشنگتن بدل شود. با وجود آسیبزا بودن تحریمها برای اقتصاد ایران، در مورد اینکه کارزار فشار آمریکا واقعا بتواند برنامه هستهای، منطقهای و موشکی ایران را محدود کند، تردید دارم.
مجری: مصاحبه اخیر محمود احمدینژاد رئیسجمهور سابق ایران با روزنامه نیویورکتایمز نشان داد که موضع حاکمیت ایران در قبال رابطه با آمریکا چند صدایی است.
شیف: تصور نمیکنم که میزان تضاد و چندصدایی در ایران، از آنچه اکنون بر دولت ترامپ حاکم است، بیشتر باشد. «ببینید که [موضع] رئیسجمهور کجاست، بولتون کجاست، پامپئو کجاست، افراد شورای امنیت ملی کجایند، افراد سازمان ملل کجایند؟ کاملا میتواند باعث سردرگمی شود که خوب بالأخره این دولت واقعا به کدام سو میرود؟» واشنگتن باید از اختلاف نظرهای داخلی احتمالی در ایران بهرهگیری کند.
آیا جنگی با ایران در پیش است؟
شیف: «عمیقا نگران هستم. به نظر میرسد که چند هفته پیش هم در آستانه آن بودیم و اگر بعدا این تصمیم لغو نمیشد، الان احتمالا درگیر آن بودیم…اما فکر نمیکنم ایران چندان به دنبال جنگ باشد و رئیسجمهور ترامپ هم چندان دنبال جنگ نیست. اما نگرانیام این است که اشتباها [و تصادفی] درگیر جنگ شویم.» درگیری تصادفی «بزرگترین ریسک» موجود است. «باید هرآنچه در توان داریم برای کاهش تنش و به حداقل رساندن احتمال بروز چنین رخدادهایی انجام دهیم.»