پس از اعلام قصد ایران به کاهش بخشی دیگر از تعهدات هسته‌ای، اتحادیه اروپا خواستار بازگشت ایران به برجام و پایبندی به این توافق شد. سخنگوی کمیسیون اتحادیه اروپا می‌گوید “گسترش تحقیق و توسعه” با توافق هسته‌ای ناسازگار است.
یکی از سخنگویان فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز پنجشنبه ۱۴ شهریور (۵ سپتامبر) از ایران خواست از برداشتن گام جدید در کاهش تعهدات هسته‌ای خود منصرف شده و به توافق برجام بازگردد.
سخنگوی موگرینی گفت، این گام ایران با توافق برجام “ناسازگار” نیست و از تهران خواست از این اقدام منصرف شده و از دست زدن به اقدام‌های بعدی و تضعیف‌کننده توافق هسته‌ای خودداری کند.
اتحادیه اروپا به توافق هسته‌ای با ایران متعهد و به حفظ آن علاقمند است، اما نتوانسته ایالات متحده را به تغییر سیاست در راستای حفظ برجام جلب کند. دولت دونالد ترامپ در ماه مه ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد.
واکنش اسرائیل
یک روز پس از تأکید تهران بر برداشتن گام سوم کاهش تعهدات برجام، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل در واکنش به اقدام ایران اعلام کرد فشارهای بین‌المللی علیه ایران باید افزایش یابد.
دویچه وله:
نتانیاهو پیش از سفر به لندن و در فرودگاه سخن می‌گفت، افزود: «امروز از یکی دیگر از موارد نقض‌شده از سوی ایران باخبر شدیم. این بار موضوع اشاعه تسلیحات هسته‌ای در میان است. این بخشی از اقدامات ستیزه‌جویانه ایران در عرصه بین‌المللی و بخشی از تلاش آن کشور برای هدف‌قراردادن اسرائیل است. این تلاش‌ها متوقف نشده است».
نتانیاهو همچنین با متهم‌کردن ایران به “ارتکاب اقدامات خصمانه در فضای بین‌المللی” افزود: «اکنون زمان گفتگو با ایران نیست بلکه زمان اعمال فشار بر ایران است.» نخست‌وزیر اسرائیل تاکید کرد “از هر فرصتی برای بحث پیرامون مسائلی که برای اسرائیل مهم است، استفاده خواهد کرد”.
نتانیاهو در لندن در دیدار با همتای بریتانیایی خود خواستار جدیت بریتانیا با “رفتارهای ستیزه‌جویانه ایران” شد.
برخی جزئیات گام سوم کاهش تعهدات ایران
آغاز گام سوم کاهش تعهدات هسته‌ای ایران را حسن روحانی رئیس جمهوری ایران روز گذشته (چهارشنبه ۱۳ شهریور) اعلام کرد. او درباره جزئیات گام سوم گفت: «سازمان انرژی اتمی موظف است در زمینه تحقیق و توسعه هر آنچه نیاز فنی کشور است را از روز جمعه آغاز کند و تمام تعهداتی که در این زمینه در برجام وجود داشته است را کنار بگذارد.»
روحانی افزود: «از پس‌فردا [جمعه ۱۵ شهریور] ما شاهد گسترش در تحقیق و توسعه در زمینه انواع سانتریفیوژها و سانتریفیوژهای جدید و هر آنچه برای غنی سازی نیاز داریم خواهیم بود. همچنین شاهد سرعت عمل در این زمینه خواهیم بود.»
موضوع “تحقیق و توسعه” یکی از مباحث طولانی در جریان مذاکرات هسته‌ای ایران با قدرت‌های بزرگ بود. هدف مذاکرات این بود که به گفته حسن روحانی تعیین شود که ایران از سال نخست آغاز اجرای برجام (۲۰۱۵) تا سال دهم (۲۰۲۵) در زمینه تحقیق و توسعه در حوزه هسته‌ای چگونه عمل خواهد کرد.
اکنون ایران می‌گوید در این زمینه تمام زمان‌بندی و محدودیت‌های تعیین‌شده در برجام را کنار می‌گذارد. حسن روحانی تاکید کرد: «هر آنچه که ما از لحاظ فنی و پیشرفت در زمینه تکنولوژی فناوری هسته‌ای نیاز داریم با نظارت آژانس و در چهارچوب حرکت صلح‌آمیز انجام خواهیم داد و در عین حال نیز دو ماه به کشورهای ۱+۴ فرصت می‌دهیم که اگر توانستیم به توافق برسیم. در شرایط توافق ممکن است ما مجددا به تعهدات برجامی خود بازگردیم.»
ایران مرحله اول کاهش تعهدات خود را در ماه مه ۲۰۱۹ (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸) و در نخستین سالگرد خروج ایالات متحده آمریکا از برجام انجام داد. در چارچوب گام اول ایران اعلام کرد که فروش اورانیوم غنی شده و آب سنگین را متوقف می‌کند. دو ماه بعد (۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۸) دولت ایران گام دوم را برداشت داد و اعلام کرد از میزان ۳.۶۷ غنی‌سازی اورانیوم که برجام تعیین شده عبور خواهد کرد.