-کاوه مدنی به «نشنال»: مشکلات آب ایران به حدی وخیم شده که اکوسیستم‌های آن قابل نجات نیست.
-«طی چهار دهه، افزایش سدسازی و افزایش استخراج از معادن و بهره‌برداری از میادین نفتی که صنایع پُرمصرف آب به شمار می‌روند، منابع آبی ایران را بطور جدی کاهش داده است.»
-کاوه مدنی گفت که تلاش‌ها برای احیای این توده‌های آبی تا حد زیادی شکست خورده زیرا سفره‌های آب زیرزمینی در کشور تخلیه شده‌اند.
کاوه مدنی کارشناس محیط زیست در گفتگو با «نشنال» وضعیت بحران کم‌آبی ایران را مشابه سوریه خواند که در نهایت منجر به جنگ داخلی شد و هشدار داد: سیستم آب طبیعی ایران در معرض فروپاشی است!
کاوه مدنی پژوهشگر، فعال محیط زیست و معاون سابق سازمان حفاظت محیط زیست در دولت دوم حسن روحانی در گفتگویی با نشریه «نشنال» امارات متحده عربی، درباره فروپاشی احتمالی سیستم آب طبیعی در ایران هشدار داده است.
او تأکید کرده که ایران در وضعیت «ورشکستگی آب» یا «پسابحرانی» بسر می‌برد زیرا برای مقابله با مشکل کم‌آبی که قبلا عاملی برای بروز اعتراضاتی در سراسر کشور بوده تلاش می‌کند.
محیط زیست ایران «سوریه‌ای» شده است!*
در حالی که مدنی معتقد نیست کمبود آب همیشه منجر به جنگ می‌شود اما گفت که افزایش تنش‌های منطقه‌ای به دلیل کاهش ذخایر آب در خاورمیانه اجتناب‌ناپذیر است.
او معتقد است آب می‌تواند به عنوان اهرم سیاسی برای تهدید یا تشویق همکاری بین کشورها مورد استفاده قرار گیرد و احتمال دارد آب باعث ایجاد مسائل امنیتی ملی و اقتصادی در داخل مرزهای یک کشور شود و نه اینکه الزاما به درگیری‌های آشکار بیانجامد.
او به کمبود آب در سوریه به عنوان نمونه‌ای از مشکلاتی که ممکن است رخ دهد اشاره کرد و گفت که خشکسالی‌ها و چندین دهه سوء مدیریت سیستم‌های آبی باعث از بین رفتن شغل کشاورزان، مهاجرت به شهرها، افزایش تنش و جنگ داخلی شد.
وی هشدار داده است که ایران نیز در وضعیت مشابهی قرار دارد!
در حالی که رهبران جهان در گلاسکو جهت شرکت در کنفرانس اقلیمی Cop26 گرد آمده بودند تا درباره اقدام فوری در مورد تغییرات آب و هوایی گفتگو کنند، کاوه مدنی به «نشنال» گفته است که مشکلات آب ایران به حدی وخیم شده که اکوسیستم‌های آن قابل نجات نیست. طی چهار دهه، افزایش سدسازی و افزایش استخراج از معادن و بهره‌برداری از میادین نفتی که صنایع پُرمصرف آب به شمار می‌روند، منابع آبی ایران را بطور جدی کاهش داده است.
مدنی می‌گوید تصمیم‌گیرندگان به حدی به اعمال فشار بر سیستم آب کشور ادامه داده‌اند که منجر به وضعیتی شده که «نظام طبیعی ایران در نهایت فرو می‌ریزد». در سرتاسر ایران کمبود آب تأثیر مخربی بر منابع زیست محیطی کشور و زندگی مردم گذاشته است.
«نشنال» همچنین به اعتراضات مردم خوزستان و چندین استان دیگر در تیرماه ۱۴۰۰ که با سرکوب خونین مواجه شد اشاره کرده که منشأ آنها کم‌آبی بود ولی به اعتراضات گسترده علیه حکومت تبدیل شد. با آغاز تابستان در ایران همواره هزاران کشاورز و دامدار با کمبود شدید آب مواجه می‌شوند.
«ورشکستگی آب» مرحله‌ای پس از بحران آب
با توجه به اینکه منابع آب دهه‌هاست که از سوء مدیریت رنج می‌برد، خشکسالی نیز باعث شده که مردم در مناطق خشک به آب آشامیدنی و همچنین آب مورد نیاز برای مزارع کشاورزی خود دسترسی نداشته باشند.
این امر منجر به آنچه کاوه مدنی «ورشکستگی آب» می‌خواند، تبدیل شده است؛ وضعیتی که «مصرف کل آب بسیار بیشتر از آب تجدیدپذیر است». این ورشکستگی یک مرحله پس از بحران آب است.
کاوه مدنی گفت که تصمیم‌گیرندگان در تهران «دیگر نمی‌توانند تنها بر کاهش مشکل تمرکز کنند زیرا برخی از آسیب‌های وارد شده به اکوسیستم غیرقابل برگشت شده‌اند». او گفت که در عوض، دولت باید شکست را بپذیرد و با یک «حالت عادی جدید»، یک اکوسیستم جدید، سازگار شود.
در طول چهار دهه اخیر، ایران شاهد خشک شدن برخی از معروف‌ترین دریاچه‌های خود بوده است. دریاچه اورمیه که گفته می‌شود حدود ۹هزار سال عمر دارد و زمانی بزرگترین دریاچه آب شور در غرب آسیا بود، تقریبا ناپدید شده است. تا سال ۲۰۱۴ این دریاچه تا ۸۰ درصد کوچک شد و به هزار کیلومتر مربع رسید. تلاش‌ها برای احیای این دریاچه تا حد زیادی ناموفق مانده است.
زاینده‌رود، رودخانه‌ای که از اصفهان پایتخت قدیمی ایران و یکی از زیباترین شهرهای جهان می‌گذرد نیز خشک شده است.
بر اساس برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد، حدود یک سوم از ۲۴ منطقه مهم تالاب ایران، زیستگاه صدها گونه پرندگان و جانوران برای حمایت از تنوع زیستی، در معرض تهدید یا در شرایط بحرانی قرار دارند. در مناطقی مانند استان‌های سیستان و بلوچستان و خوزستان روستاهایی وجود دارد که دیگر دسترسی به آب ندارند.
کاوه مدنی گفت که تلاش‌ها برای احیای این توده‌های آبی تا حد زیادی شکست خورده است زیرا سفره‌های زیرزمینی- که ذخایر آبی در زیرزمین هستند- تخلیه شده‌اند.
در حالی که کمبود آب اثر ویرانگری بر ایران دارد، دولت فاقد منابع مالی کافی برای کاستن از شدت بحران است. ایجاد تغییرات بلندمدت در سیاست‌گذاری‌های آب و هوایی پرهزینه خواهد بود. متاسفانه حوزه حفاظت از محیط زیست در کشور‌های دچار بحران، اولین موردی است که کنار گذاشته می‌شود. مدنی می‌گوید حتا در اقتصاد‌های پیشرفته نیز موضوعات زیست محیطی تحت تاثیر مسائل دیگر قرار می‌گیرد. به ویژه زمانی که مردم با مشکلات اقتصادی ناشی از شیوع کرونا دست و پنجه نرم می‌کنند.
آینده‌ی مبهم ایران
کاوه مدنی همچنین گفت که دولت‌ها اغلب سعی می‌کنند «بجای تمرکز بر آنچه برای محیط زیست و مردم در دزارمدت رضایت‌بخش است، مشکلات کوتاه‌مدت و رضایت کوتاه‌مدت آنان را در اولویت قرار دهند»؛ اما این چرخه اغلب کشورها را به اجرای توسعه ناپایدار و به سوی تلاش برای بقاء سوق می‌دهد.
بر اساس گزارش «نشنال»، مبارزه جمهوری اسلامی ایران برای بقاء در جریان تحریم‌های فلج‌کننده آمریکا «شمشیر دو لبه برای محیط زیست ایران بوده است». کاوه مدنی در ارتباط با توسعه گفت که «کل طرح توسعه کشور وابسته به آب است.»
نزدیک به دو دهه پیش، قبل از اینکه رژیم ایران با تحریم‌ها مواجه شود نیز صنایع و معادن حدود ۱/۲ درصد از آب سالانه کشور را مصرف می‌کردند و حتا قرار بود این رقم تا سال جاری دو برابر شود. افزایش مصرف آب و تحریم‌ها در کنار سومین تابستانی که کشور در ۵۰ سال گذشته با آن مواجه شده، سال ۲۰۲۱ را به سالی دشوار تبدیل کرده است.
به گفته‌ی کاوه مدنی، با ادامه تحریم‌های آمریکا، نظام ایران تصمیم گرفته فشار بیشتری بر ذخایر طبیعی وارد کند و به این ترتیب وضعیتی ناپایدار ایجاد کرده است. در حالی که بدون اینکه پایانی برای بحران آب ایران در نظر گرفته شود، آینده ایران مبهم به نظر می‌رسد.
*میان‌تیترها از کیهان لندن است.