جمهوری اسلامی می‌گوید به هزاران زندانی برای نوروز مرخصی داده تا کنار خانواده‌هایشان باشند، اما هزاران زندانی سیاسی و عقیدتی دیگر، نوروز را پشت میله‌های حبس جشن می‌گیرند، به دور از یک زندگی معمولی که با داشتن یک حکومت دموکراتیک، قابل دسترس بود.
تحمل حبس سخت است، در روزهای خاص مانند نوروز سخت‌تر. روزهایی که قرار است اعضای خانواده در کنار هم جشن بگیرند، حال و هوای شهرها پرشور می‌شود. روزهای شادی جمعی و خانوادگی.
محکومان به تحمل حبس، چنین روزهایی را باید دور از خانواده و جدا از این شادی جمعی، پشت دیوارهای قطور بگذرانند. اما به‌گفته «عالیه مطلب‌زاده»، عکاس، روزنامه‌نگار، فعال حقوق زنان و زندانی سیاسی، زنان محبوس در بند نسوان زندان اوین «نوروز را در زندان پرشورتر از خارج از زندان جشن می‌گیرند.»
جشن نوروز به آداب کامل
یکی از زنان زندانی محبوس در بند نسوان زندان اوین به «ایران‌وایر» گفت: «دلتنگی گذراندن نوروز در زندان غیرقابل کتمان است، اما در کنار هم تلاش می‌کنیم تا از نظر روانی و عاطفی به یکدیگر کمک کنیم تا با حال بهتر وارد سال جدید شویم.» او ادامه داد: «بودن در یک فضای جمعی کمک بزرگی است برای بهتر گذراندن نوروز، متاسفانه کسانی که در انفرادی هستند، از این امکان محرومند.»
به گفته او، جشن سال نو در زندان هم مانند خارج از زندان، از چهارشنبه‌سوری آغاز می‌شود. محبوسین بند نسوان زندان اوین برای چهارشنبه‌سوری‌ها آش رشته می‌پزند و سر سفره، دستهجمعی می‌خورند.
البته برخی سال‌ها، در صورت موافقت مسوولین زندان و خوب بودن هوا، امکانی برای برگزار کردن مراسم کوچکی در حیاط زندان هم فراهم می‌شود.
عالیه مطلب‌زاده، عکاس، روزنامه‌نگار، فعال حقوق زنان و زندانی سیاسی، در رابطه با نوروز در زندان به «ایران‌وایر» گفت: «از روزها قبل لیست خرید مایحتاج لازم برای جشن نوروز را به فروشگاه زندان می‌دهیم. آجیل، موارد لازم برای تهیه شیرینی، سفره هفت‌سین و …؛ حتی مواد شوینده لازم برای خانه تکانی.»
به گفته او، زنان محبوس در بند نسوان با همان امکانات موجود در زندان، برای نوروز شیرینی می‌پزند.
زندانیان از روزهای اول اسفند سبزه هم سبز می‌کنند، دانه‌ها را از فروشگاه می‌خرند و گندم، عدس و … سبز می‌کنند برای سفره هفت سین.
یکی از زندانیان بند نسوان زندان اوین در رابطه با سفره هفت‌سین امسال توضیح داد: «سفره را جمعی انداختیم. او که پیش‌تر هم سال‌نو را در زندان گذرانده بود اضافه کرد: «سال‌های پیش برخی از اتاق‌ها سفره‌های جداگانه می‌انداختند، امسال اما پس از آزاد شدن برخی از دوستان و هم‌بندیانمان، خواستیم تا بیش از گذشته در کنار هم و متحد باشیم.»
سفره هفت‌سین جمعی در سالن بند پهن می‌شود، برخی از سال‌ها فروشگاه زندان سفارش ماهی قرمز را هم قبول می‌کند. امسال اما تا روز پنجشنبه، ماهی قرمز به زندان نرسیده است.
خانه تکانی در زندان
در حالی که در زندان‌های ایران معمول است که زندانیانی که نیاز مالی دارند، در مقابل دریافت پول، کارهای خدماتی بندها را انجام دهند؛ زندانیان سیاسی عموما کارهای بند را بین خود تقسیم می‌کنند.
عالیه مطلب‌زاده، به «ایران‌وایر» گفت: «از نیمه‌های اسفند خانه تکانی را آغاز می‌کنیم.»
برای خانه تکانی شب عید هم کار بین جوان‌ترها تقسیم می‌شود. از شستن در و دیوار و پنجره، تا سرویس‌های بهداشتی و آشپزخانه. باشگاه ورزشی و حتی حیاط نیز در استقبال از بهار تمیز و آراسته می‌شود.
زنان زندانی فضاهای عمومی بند را به کمک هم تمیز می‌کنند، اما هر کسی مسوول تمیز کردن فضای شخصی خودش است. تمیز و مرتب کردن تخت‌ها، شستن پرده‌های اطراف تخت و ملحفه و پتوها.
در بند نسوان زندان اوین در طی خانه تکانی، زندانی‌ها برای استفاده از ماشین لباسشویی باید نوبت بگیرند.
نوبت‌ها تقسیم می‌شود، بندهای رخت در حیاط بند نسوان را ملحفه و پرده پر می‌کند. فضای بند بوی مواد شوینده و تمیزی به خود می‌گیرد و زنان زندانی آماده سال جدید می‌شوند.
از تهیه عیدی تا سیزده‌بدر
روز اول سال نو برای زندانیان مانند کسانی می‌گذرد که در زندان نیستند، با نهار مخصوص روز اول سال نو و دیدوبازدید.
زنان محبوس در بند نسوان زندان اوین برای نهار سال نو همچون دیگر ایرانیان، سبزی‌پلو می‌پزند با ماهی. نهار ظهر روز اول، سال دستهجمعی خورده می‌شود.
یکی از زندان زن زندان اوین به «ایران‌وایر» گفت: «امسال هم همچون سال‌های گذشته به فروشگاه زندان سفارش ماهی دادیم و سبزی مخصوص سبزی‌پلو.»
او اضافه کرد: «معمولا زندانیانی که از امکانات مالی بیشتری برخوردار هستند، سعی می‌کنند تا هزینه سهم بیشتری از سفارشات مخصوص نوروز را برعهده بگیرند تا به دیگران فشار نیاید و همه زندانیان در کنار هم از شادی نوروز برخوردار شوند.»
روزهای باقی مانده از نوروز به دیدوبازدید بین زندانیان اتاق‌های مختلف می‌گذرد.
عالیه مطلب‌زاده گفت که دیدوبازدید را از اتاق بزرگترها شروع می‌کنیم. روزهای میهمانی را طوری تقسیم می‌کنیم تا همه روزهای تعطیلات را مشغول باشیم.
او افزود که از ماه‌ها قبل در کارگاه‌ها برای هم هدیه درست می‌کنیم؛ با خیاطی، بافتنی، چرم و چوب. در دید و بازدید‌ها به یکدیگر عیدی می‌دهیم و با شیرینی‌های دستپخت خودمان یا میوه‌هایی که از فروشگاه خریده‌ایم از هم پذیرایی می‌کنیم.
روز آخر تعطیلات سال نو را، زندانیان بند نسوان زندان اوین در حیاط بند می‌گذرانند.
عالیه مطلب‌زاده در این رابطه توضیح داد: «شاید برخی سال‌ها، مراسم نوروز را خارج از زندان به تمامی اجرا نمی‌کردم، در زندان اما شوقی عظیم برای به تمامی اجرا کردن مراسم داریم. از خانه تکانی تا سیزده‌بدر.»
او افزود: «روز سیزده‌بدر دستهجمعی به حیاط زندان می‌رویم، خوراکی می‌خوریم، والیبال یا بدمینتون بازی می‌کنیم و …»
زندانی بودن سخت است، در روزهای خاص مانند نوروز سخت‌تر. تمامی تلاش زندانیان در چنین روزهایی برای تحمل پذیرتر کردن زندگی پشت دیوارهای بلند و قطور است. این تلاش اما نباید باعث ایجاد نگاه فانتزی به زندان و زندانی بودن بشود.
به گفته یکی از زندانیان محبوس در بند نسوان، «تحمل حبس سخت است، تمامی تلاش ما برای سر خم نکردن است، برای تن به رنج تحمیلی ندادن. ما به‌دلیل تلاش برای رسیدن به یک زندگی نرمال و شاد محکوم به تحمل حبس شدیم. با تلاش برای احیای یک زندگی در حد مقدور شاد و عادی حتی از پشت دیوارها هم به مبارزه خود ادامه می‌دهیم.»
سولماز ایکدر
ایران‌وایر