سخنرانی‌های رهبر جمهوری اسلامی در روز اول نوروز، از جمله سخنرانی‌های اصلی او در طول سال است و در آن معمولا می‌توان خطوط اصلی سیاست‌های او در ماه‌های آینده را دریافت. در سه سال گذشته، این سخنرانی به‌دلیل شیوع کرونا برگزار نشده بود و سخنرانی امسال، از این جهت نیز خاص است.
«علی خامنه‌ای» در سخنان خود برای اولین‌بار به بیانیه‌های «میرحسین موسوی» و «محمد خاتمی» برای تشکیل مجلس موسسان و تغییر قانون اساسی پاسخ داد. در حوزه اقتصادی نیز او نیز ضمن تکرار سخنان سابق، از طرح جدید برای خصوصی‌سازی خبر داد که هم تاییدی بر فروش اموال دولت بود، و هم می‌شود از آن انتظار اتفاقات جدید را هم داشت.
رهبر جمهوری اسلامی درباره اعتراضات نیز سخنان و واژه‌های گذشته از جمله «جنگ ترکیبی» را تکرار کرد و گفت «دشمنان» می‌خواهند سخنان او را «تکراری» جلوه دهند، اما سخنان او «تَکرار» نیست، بلکه «استقامت» در اعلام مواضع است؛ از جمله اینکه «دشمن غلط می‌کند جمهوری اسلامی را به زانو درآورد.»
کنایه به موسوی و خاتمی
رهبر جمهوری اسلامی در ابتدای سخنان خود بدون درنگ به سراغ سخنان میرحسین موسوی و محمد خاتمی رفت و بیانیه‌های آنان برای تغییر قانون اساسی را «همان حرف بیگانگان» دانست. او سخنان مطرح شده برای تغییر قانون اساسی را تلاش برای تغییر «هویت» جمهوری اسلامی خواند که می‌تواند به معنی آن باشد که باب تغییر و بازنگری در قانون اساسی در دوره حیات وی بسته خواهد ماند.
خامنه‌ای گفت که «مقصود دشمنان از تغییر ساختار»، تغییر ویژگی‌های اصلی جمهوری اسلامی از جمله «اسلام انقلابی» و ولایت فقیه است.
هر چند که بیانیه میرحسین موسوی فراتر از تغییر قانون اساسی بوده و به شکلی به معنای تشکیل نظام جدید است،اما خامنه‌ای ترجیح داد که خواسته او را همان تغییر قانون اساسی توصیف کند.
حمایت «تسلیحاتی» از اعتراضات
رهبر جمهوری اسلامی بار دیگر به اعتراضات پرداخت و این بار حتی بدون اشاره به مصداق مشخصی از «حمایت تسلیحاتی» کشورهای غربی از معترضان سخن گفت.
او گفت که روسای آمریکا و برخی کشورهای اروپایی، «با انواع حمایت‌های تسلیحاتی، سیاسی، مالی، امنیتی و رسانه‌ای، تلاش کردند جمهوری اسلامی را لااقل تضعیف کنند، اما در میدان، درست برعکس این هدف تحقق یافت و جمهوری اسلامی بر این توطئه جهانی پیروز شد و نشان داد قوی و مستحکم است.»
خامنه‌ای بار دیگر هدف از اعتراضات را «جلوگیری از پیشرفت ایران» ذکر کرد و برای معترضان رجزخوانی کرد و گفت «مردم به آنان سیلی زدند.»
اجرای خواسته خامنه‌ای برای کاهش تورم اما با دستکاری آمارها
درخواست رهبر جمهوری اسلامی برای مهار تورم و افزایش رشد اقتصادی، شاید ملموس‌ترین و عینی‌ترین سخنان او درباره وضعیت اقتصادی است، چرا که دیگر سخنان او توصیه‌هایی کلی بوده که قابل اندازه‌گیری نیست.
آمار تورم و رشد اقتصادی اما موضوعی قابل اندازه گیری است و آمار آن توسط نهادهای رسمی نیز ارائه می‌شود.
شاید خامنه‌ای تصور کرده که با بهبود روابط با عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی، وضعیت اقتصادی و به تبع آن این شاخص‌ها بهبود خواهد یافت و حرف او بر زمین نخواهد ماند. با این حال، این نگرانی وجود دارد که مقامات به‌جای کاهش تورم و افزایش رشد اقتصادی، آمارها را به دلخواه او دستکاری کنند تا نشان دهند خواسته او اجرا شده است.
رهبر جمهوری اسلامی درباره رشد اقتصادی نیز بدون اشاره به خروج آمریکا از برجام گفت که «در بعضی از سال‌های دهه ۹۰، رشد اقتصادی زیر یک بود و در زمان تصدی دولت فعلی نیز میزان رشد اقتصادی، بسیار پایین بود.»
زمان مورد اشاره خامنه‌ای اما دوره ای است که آمریکا از برجام خارج شده است، اما او همچنان منکر تاثیر سیاست خارجی بر اقتصاد است و ایده‌های گذشته خود درباره اینکه اقتصاد نباید به دلار و نفت گره بخورد، را تکرار کرد.
خودمانی‌سازی به سبک جدید
رهبر جمهوری اسلامی گفت که در دولت‌های گذشته خواستار واگذاری امور اقتصادی به مردم، و کاهش تصدی‌گری دولت بوده، اما «واگذاری‌ها یا انجام نگرفت یا به شکلی غلط انجام شد که نتیجه آن به ضرر مردم بود.»
او همچنین گفت که «بنگاه‌ها و شرکت‌های دولتی و شبه دولتی که بعضا با تعبیر زشت خصولتی از آن‌ها یاد می‌شود، نباید با بنگاه‌های خصوصی رقابت کنند.»
سخنان خامنه‌ای به معنای حمایت دوباره از فروش اموال دولت است که مخالفان آن را «غارت ملی» می‌خوانند. بخش‌هایی از سخنان اما مبهم است و مشخص نیست که پشت آن چه سیاستی نهفته است، چرا که نه سیاست‌های خصوصی‌سازی دولت رئیسی روشن است، و نه خود خامنه‌ای سیاست روشنی در اینباره داشته است.
بخشی از سیاست‌های خصوصی‌سازی که در دولت «اکبر هاشمی رفسنجانی» کلید خورد نیز، انتقاد حامیان خامنه‌ای را به‌دنبال داشت و مشخص نیست که اکنون قرار است چه اتفاق متفاوتی رخ دهد.
بخش مهمی از «خصولتی‌ها» نیز در عرصه عمل، نهادهای زیر نظر خود رهبر جمهوری اسلامی هستند. با این حال، او هیچ اشاره‌ای به این نهادها نکرده است و شاید از نگاه خود آنان را جزو بخش خصوصی می‌داند.
اینک اما ممکن است که به نام خصوصی‌سازی، شکل دیگری از «خودمانی‌سازی» انجام شود و این نهادها خریدار شرکت‌ها و اموال دولتی شوند و سهم خود در اقتصاد را افزایش دهند.
عقب‌نشینی درباره اوکراین
سخنان خامنه‌ای درباره اوکراین به نوعی عقب‌نشینی از سخنان قبلی بود. او در سخنان سابق عملا به استفاده از پهپادهای ساخت ایران در حمله به اوکراین مباهات کرده بود، اما اینک او گفته که جمهوری اسلامی در این جنگ نقشی ندارد.
خامنه‌ای ۲۷مهر۱۴۰۱ گفته بود «چند سال پیش می‌گفتند تصاویر تجهیزات پیشرفته موشکی و پهپادی ایران فتوشاپ است. حالا می‌گویند پهپادهای ایرانی خیلی خطرناک است. چرا به فلان‌کس می‌فروشید، به فلان‌کس می‌دهید؟»
با این حال، او در سخنان امروز خود گفت که «ما حضور در جنگ اوکراین را قاطعا و صریحا رد می‌کنیم و ابدا چنین چیزی صحت ندارد.»
تعبیر «استقامت» برای سخنان تکراری
رهبر جمهوری اسلامی گفت که «دشمنان» می‌خواهند سخنان او را تکراری جلوه دهند، اما سخنانش به معنای «استقامت» بر مواضع سابق است: «آن‌ها سعی می‌کنند مردم را به راه‌های اطلاع‌رسانی ما بدبین و از آن جدا کنند، با این ادعا که به رادیو تلویزیون و به گزارش‌های مسوولان گوش ندهید، چرا که خلاف واقع است، یا اینکه به حرف‌های رهبری توجه نکنید زیرا این حرف‌ها تکراری است.»
او تاکید کرد «جبهه دشمن سال‌ها است که با صدای بلند اعلام می‌کند که می‌خواهیم جمهوری اسلامی را به زانو درآوریم و در مقابل، رهبری می‌گوید «غلط می‌کنید»، این تَکرار نیست، بلکه استقامت و ایستادن پای سخن حق طبق دستور پروردگار است.»
سخنان روز اول نوروز خامنه‌ای تکرار سخنان سابق در حوزه سیاسی بود، و در اقتصاد نیز چشم‌انداز جدیدی ارائه کرد که هنوز جزییات آن مبهم است.
احسان مهرابی
ایران وایر