کانون نویسندگان ایران با انتشار بیانیهای به مناسبت سالگرد تلاش برای واژگون کردن «اتوبوس نویسندگان» در جریان سفر به ارمنستان نوشت که هفدهم مرداد ماه «تاریخی خونین و محنتبار» است و «در ماجرای سفر به ارمنستان، ماهیت خشن و صلب استبداد و تکصدایی بار دیگر آشکار میشود.»
در بیانیه کانون نویسندگان ایران آمده است: «قتل نویسندگان، هنرمندان و دگراندیشان، بالاترین و غیرانسانیترین مرتبه سانسور و فجیعترین شکلی است که در سانسور اندیشه و بیان نمود مییابد.»
به نوشته این نهاد صنفی نویسندگان ایرانی، ۱۷ مرداد یادآور کوشش ناموفق وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی در به قتل رساندن جمعی از نویسندگان و روزنامهنگاران ایران است که برخی از آنان عضو کانون نویسندگان بودند.
این کانون یادآوری کرده که در تابستان سال ۱۳۷۵ و در راستای قتلهای سیاسی-زنجیرهای در دهه ۷۰، وزارت اطلاعات توطئه به دره افکندن اتوبوس حامل جمعی از نویسندگان را ترتیب داد تا آنان را که به دعوت اتحادیه نویسندگان ارمنستان عازم این کشور بودند، به قتل برساند.
در تابستان آن سال پس از هماهنگیهای لازم مقرر شده بود سمیناری ادبی و فرهنگی با عنوان «بررسی و شناخت ریشههای مشترک دو فرهنگ»، به میزبانی دانشگاه ایروان و با هماهنگی سفارت ارمنستان برگزار شود.
بر اساس این بیانیه، ۲۱ نویسنده، شاعر و روزنامهنگار، بیخبر از دسیسهچینیِ نیروهای امنیتی، در این سفر حضور یافتند و برنامه سفر به گونهای ترتیب داده شد تا سفر به جای هواپیما با اتوبوس انجام پذیرد.
کانون نویسندگان نوشت: «در مسیر این سفر مرگبار، راننده که از اجیرشدگان نیروهای امنیتی بود، دو بار اتوبوس را در گردنه حیران تا لبه پرتگاه هدایت کرده و سپس خود را به بیرون پرتاب میکند که بار دوم با هوشیاریِ دو تن از نویسندگان، اتوبوس متوقف میشود و این سفر نافرجام با نجاتِ مسافران از مرگ به پایان میرسد.»
این نهاد صنفی تاکید کرد: «پس از قتل تبهکارانه جمعی از روشنفکران و نویسندگان دگراندیش از جمله احمد میرعلایی، غفار حسینی، محمد مختاری و محمدجعفر پوینده، از اعضای کانون نویسندگان ایران موسوم به قتلهای زنجیرهای که در دههی ۱۳۷۰ اتفاق افتاد، واقعه سفر به ارمنستان به “اتوبوس قتل نویسندگان” و “اتوبوس ارمنستان” شهرت یافت.»
کانون نویسندگان نوشت واقعه اتوبوس ارمنستان «برگی مهم از تاریخ سانسور و سرکوب در ایران معاصر است که همواره با شکستن قلمها، بستن روزنامهها، ممنوعالقلم کردن نویسندگان، ممانعت از انتشار کتاب، حذف کلمات، ارعاب، تهدید، بازداشت، زندان، شکنجه، اعدام، قتل و حذف فیزیکیِ نویسندگان مستقل و آزادیخواه همراه بوده است.»