حسن روحانی، رئیس جمهور ایران عصر روز سه‌شنبه ۱۳شهریور با حضور در منطقه عسلویه، از طرح‌های توسعه سه واحد پتروشیمی مرجان، پردیس و دماوند بهره‌برداری کرد. در این سفر، بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت و امیر حاتمی، وزیر دفاع او را همراهی می‌کردند.
ایران‌وایر: رضا حقیقت‌نژاد
برای من جالب توجه بود که چرا وزیر دفاع به این سفر رفته است؟ او در مراسم بهره‌برداری از این واحدها گفت بهره‌برداری از این واحدها، «نماد اقتصاد مقاومتی» و تامین منافع «بازنشستگان نیروهای مسلح» است و بعد در نقش یک دلال بانفوذ از رئیس‌جمهور خواست ترتیبی اتخاذ شود تا سهام این شرکت‌ها، «با قیمت واقعی و جذاب» در بازار بورس و سرمایه به فروش برسد تا با پول حاصل از آن بتوانند طرح‌های بزرگ دیگرشان را به اتمام برسانند.
اولین واحدی که حسن روحانی در عسلویه رفت، پتروشیمی مرجان بود. در جریان دیدار رئیس‌جمهور ایران از طرح تولید متانول این پتروشیمی با ظرفیت تولید یک میلیون و ۶۵۰هزار تن در سال با حضور رئیس‌جمهور بهره‌برداری شد.
شرکت پتروشیمی مرجان سال ۱۳۸۸ جواز تاسیس گرفته و طبق آخرین اطلاعات رسمی موجود، سهامداران عمده این شرکت عبارتند از «شرکت سرمایه‌گذاری ساتا»، «شرکت سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین»، «شرکت پتروشیمی مخازن سبز عسلویه»، «شرکت مهندسی توسعه پتروفرایند کرخه» و «شرکت پیام هونامیک».
شرکت سرمایه‌گذاری ساتا با اسم مخفف «شستان» وابسته به «سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح» با اسم مخفف «ساتا» است.
سهامداران شرکت شستان عبارتند از، «شرکت توسعه نگین مکران»، «صندوق بازنشستگی نیروهای مسلح»، «شرکت سمت و سوی توسعه ایرانیان»، «شرکت سرمایه‌گذاری مهرگان تامین پارس»، «شرکت مهندسی توسعه پتروفرایند کرخه» و «شرکت پیام هونامیک سهام».
همانطور که ملاحظه می‌کنید دو شرکت «مهندسی توسعه پتروفرایند کرخه» و «پیام هونامیک» هم در سرمایه‌گذاری شستان سهامدار هستند و هم در پتروشیمی مرجان. این یک شیوه شناخته شده در این شبکه‌های اقتصادی است که شرکت‌های متعددی که در واقع وابسته به یک مرکز هستند، نقش سهامدار را بازی می‌کنند و قدرت مانور هولدینگ اصلی را بیشتر می‌کنند. مثلا شما اگر سهامداران شرکت توسعه نگین مکران که یک پروژه ۱۵میلیارد دلاری توسعه صنایع پتروشیمی در سواحل مکران را دنبال می‌کند، را هم بررسی کنید، متوجه می‌شوید همین شرکت‌ها سهامداران آن هستند. در واقع همه این شرکت‌ها زیرمجموعه و کارت‌های بازی شرکت سرمایه‌گذاری شستان هستند.
«شرکت سرمایه‌گذاری شستان»، سال۸۶ تاسیس شده است و هدف آن «ارتقای توان مالی بازنشستگان» نیروهای مسلح اعلام شده و مثل بسیاری از کشورها که صندوق‌های بازنشستگان وارد فعالیت‌های اقتصادی می‌شوند، به نمایندگی از ساتا وارد حوزه‌های مختلف اقتصادی به ویژه پتروشیمی شده است. این شرکت در حال حاضر، یکی از قدرتمندترین شرکت‌های فعلی در حوزه پتروشیمی است.
تاسیس این شرکت مستند به ماده ۸ اساسنامه «سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح» است. در این ماده تاکید شده که «کلیه فعالیت‌های اقتصادی سازمان از طریق شرکت سرمایه‌گذاری سازمان صورت می‌گیرد.» طبق اساسنامه «سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح»، اعضای شورای عالی این سازمان عبارت هستند از «وزیر دفاع، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، فرماندهان ارتش، سپاه و نیروی انتظامی، وزرای رفاه، بهداشت، اقتصاد، معاون برنامه و بودجه رئیس جمهور و رئیس سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح»، یک ترکیب کاملا دولتی و حکومتی. هیات امنا، «بررسی و تصویب سرمایه‌گذاری» و «فعالیت‌های اقتصادی و بازرگانی» و «تصویب و اصلاح اساسنامه شرکت‌های زیرمجموعه» را بر عهده دارد. مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح یا همان «ساتا» را هم وزیر دفاع منصوب می‌کند. بنابراین تمام تصمیم‌ها و انتصاب‌های این مجموعه‌ها زیر نظر وزیر دفاع انجام می‌شود و علت حضور او در سفر روحانی به عسلویه نیز همین بود.
وزیر دفاع البته در طول یکسال گذشته بارها از خروج نیروهای مسلح از اقتصاد خبر داده و گفته از فعالیت‌های اقتصادی غیرمرتبط خارج می‌شویم. البته سفره پتروشیمی چیزی نیست که به سادگی بتواند از آن بگذرد، آنها نیاز به درآمدزایی دارند و پتروشیمی که به تعبیر وزیر دفاع یکی از «بهترین و سودآورترین حوزه‌های کسب و کار کشور است»، بهترین سفره پهن‌شده موجود است.
شرکت‌های وابسته به این مجموعه هم طبق معمول از معافیت‌های خاصی برخوردارند. مثلا «شرکت توسعه نگین مکران» که قرارداد ۱۵میلیارد دلاری در حوزه پتروشیمی دارد، از «معافیت ۲۰ تا ۲۵درصدی نرخ خوراک به دلیل قرارگیری در منطقه آزاد و منطقه محروم» و «معافیت ۲۰ساله مالیاتی به دلیل قرارگیری در منطقه آزاد» برخوردار است. این شرکت یک شهرک پتروشیمی به وسعت ۱۲۰۰هکتار هم راه‌اندازی کرده که به روال معمول از تخفیف‌های قابل ملاحظه در تخصیص زمین هم بهره برده است. انتظار می‌رود پتروشیمی مرجان هم از این تخفیف‌ها بهره برده باشد.
مجموعه این امتیازات یعنی سرمایه اولیه بالا، چانه‌زنی و پیگیری مدیران ارشد دولت، تخفیف‌های خاص و رانت اطلاعاتی، سبب شده که سرمایه‌گذاری شستان به یک رقیب غیرقابل مهار برای بخش خصوصی تبدیل شود.
نکته جالب‌توجه اما به ترکیب هیات مدیره و مدیرعامل شستان باز می‌گردد. غلامعلی موحدی، رئیس هیات مدیره شستان، رئیس سازمان حسابرسی وزرات دفاع است و غلامرضا کردزنگنه، که قبلا رئیس سازمان خصوصی‌سازی بوده، حالا شده عضو هیات مدیره شستان. مدیرعامل این شرکت اما کسی نیست جز «محمدحسن تولایی»، عضو شورای مرکزی «حزب اعتدال و توسعه» که سوابقی در حوزه نفت و پتروشیمی دارد.
در ادبیات سیاسی، حسن روحانی، پدرخوانده حزب اعتدال و توسعه شناخته می‌شود و مهم‌ترین چهره حزب اعتدال و توسعه، محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهور است که روز سه‌شنبه هم در مراسم افتتاحیه پتروشیمی مرجان حضور داشت و احتمالا با دوست هم حزبی خودش هم دیدار تازه کرده است.
آقای تولایی قبل از آمدن به این شرکت، مدیرعامل شرکت «انرژی‌گستر سینا» وابسته به بنیاد مستضعفان بوده است. او در بنیاد مستضعفان به همراه سید کاظم وزیری هامانه، وزیر پیشین نفت و علامحسین نجابت، معاون پیشین وزات نفت در امور پتروشیمی، روی طرح‌های پتروشیمی کار می‌کرد ولی چون سمبه وزارت دفاع پرزورتر و سفره شستان رنگین‌تر بود، از بهمن۹۶ به این شرکت آمد. نمونه این شبکه‌های پنهان مدیران پیشین دولتی که حالا در هیات مدیره نهادهای وابسته به آیت‌الله خامنه‌ای یا دولت جاخوش کرده‌اند، بسیار است؛ سفره انقلاب.