دولت ایران در یک نامه نگاری رسمی با دولت «دونالد ترامپ»، رییس جمهوری امریکا، نسبت به تشدید تحریم ها با وجود دستور دیوان بین المللی دادگستری در لاهه اعتراض کرده است.
این تماس از سوی «محسن محبی»، رابط دولت حسن روحانی در دیوان لاهه با «جنیفر نیواستد»، رابط امریکا در دیوان و مشاور ارشد وزارت خارجه ایالات متحده در اواسط آذرماه گرفته شده است. محبی به رابط امریکا گفته است با وجود دستور صریح دیوان لاهه مبنی بر عدم تشدید وضعیت موجود، دولت ترامپ از نیمه آبان سال جاری، یعنی سال 1397 خورشیدی تحریم‌های بیش تری را علیه ایران، شرکت‌ها و اتباع ایرانی اعمال کرده است.
ایران‌وایر: فرامرز داور
این دومین تماس رسمی و علنی جمهوری اسلامی از زمان بازگشت تحریم های ایالات متحده علیه ایران با اعضای دولت دونالد ترامپ محسوب می شود. مرکز امور حقوقی بین‌المللی وابسته به نهاد ریاست جمهوری ایران می گوید وزارت امور خارجه ایران پیش از این هم طی یادداشتی، از تخلف امریکا از دستور دیوان به دولت دونالد ترامپ اعتراض کرده بود.
بر اساس گزارش های رسمی، این نامه از طریق سفارت سوییس در تهران که حافظ منافع امریکا در ایران است، برای مقام های دولت ایالات متحده ارسال شده است. مشخص نیست که دولت دونالد ترامپ به این تماس ها پاسخی داده است یا خیر اما با توجه به ابعاد رو به گسترش تحریم ها، هرگونه همراهی دولت ترامپ با خواسته های مطرح شده در نامه های ایران بعید به نظر می رسد.
اعتراض ایران: امریکا مشکلات تازه ای ایجاد کرده است
در نامه اعتراضی رابط دولت ایران در دیوان لاهه به رابط دولت امریکا گفته شده که ایالات متحده هیچ اقدام مشخصی برای اجرای دستور دیوان و رفع موانع صادرات آزاد کالا، تجهیزات و خدمات به ایران و نیز صدور مجوزهای لازم و ترتیبات مربوط به نقل و انتقال وجوه انجام نداده است.
در این نامه آمده است:«ادعای مقامات امریکایی مبنی بر این که کالاهای مرتبط با مسایل انسان‌دوستانه هم‌چنان از تحریم‌های امریکا معاف هستند، صرفاً لفاظی سیاسی است و در عمل چنین نیست.»
رابط دولت ایران هم چنین نوشته است که امریکا علاوه بر نادیده گرفتن دستور دیوان در رفع موانع مربوط به خدمات ضروری به هواپیماهای مسافربری ایران، 67 هواپیمای «ایران‌ایر» را هم به فهرست تحریم‌های خود افزوده و مشکلات تازه‌ای برای جمهوری اسلامی ایران ایجاد کرده است.
هم زمان با بازگشت تحریم های اتمی امریکا علیه ایران، ایالات متحده که پیش از این شرکت هواپیمایی ایران ایر را تحریم کرده بود، 67 فروند هواپیمای متعلق به آن را هم تحت تحریم های وزارت خزانه داری قرار داده است. ناوگان هوایی ایران به دلیل سال ها تحریم، بسیار فرسوده است و بخشی از هواپیماهای آن از رده خارج شده اند و دیگر پرواز نمی کنند. اما همان تعدادی که در مسیرهای بین المللی در حال جا به جایی مسافرند، با مشکل تامین سوخت مواجه شده اند.
مقام های رسمی ایران می گویند عمده فرودگاه های اروپایی که ایران ایر به آن ها پرواز دارد، در هفته های اخیر از فروش سوخت مورد نیاز هواپیماهای ایرانی خودداری کرده اند.
امریکا به دنبال قطع پروازهای خارجی ایران است
علی عابدزاده، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری در ایران به تازگی گفته است که «متأسفانه اکثر کشورهای اروپایی از ارائه سوخت به هواپیماهای ایرانی امتناع می‌کنند و این مشکلاتی را برای ما ایجاد می‌کند که برنامه‌هایی برای عبور از این شرایط داریم». آقای عابدزاده گفته که «هدف امریکا این است که پروازهای خارجی شرکت‌های هواپیمایی ایرانی قطع شود».
فرزانه شرفبافی، مدیرعامل شرکت هواپیمایی ایران هم گفته «متأسفانه امریکا تمام هواپیماهای ایران‌ایر را در لیست تحریم قرار داده است حتی هواپیماهایی که زمین‌گیر هستند، متلاشی شده‌اند و حتی هواپیماهایی را که در سال‌های گذشته آنها را فروخته ایم، تحریم شده اند».
تحریم هواپیما می تواند باعث اختلال در ارائه طیف وسیعی از خدمات مورد نیاز آن شود و پراوزآن را به مرور مختل کند.
به دلیل اینکه اغلب هواپیماهای مسافربری امن که در جهان تولید می شود بیشتر از ده درصد قطعاتشان آمریکایی است، برای فروش به ایران به مجوز مخصوص وزارت خزانه داری امریکا احتیاج دارند. فروش لوازم یدکی و ارائه خدمات پس از فروش هم مشمول تحریم است. اما دیوان بین المللی دادگستری در رای فوری خود که پس از شکایت ایران از امریکا در زمینه تحریم ها، صادر کرد، به غیر از دارو و غذا، لوازم یدکی و خدمات فنی مورد نیاز هواپیماهای مسافربری را هم در شمار کالاهای ضروری تعریف کرده است.
به تعبیر دیوان لاهه، دارو و لوازم پزشکی، غذا و اقلام کشاورزی و در نهایت خدمات مرتبط با هواپیماهای مسافربری که نبود آنها جان شهروندان ایرانی را به خطر می اندازد، کالاها و خدمات بشردوستانه هستند. امریکا می گوید صدور دارو و غذا به ایران را از تحریم ها معاف کرده و شرکت ها و کشورها در صورت ارائه خدمات دارویی و غذایی به ایران جریمه و تحریم نمی شوند اما درباره خدمات ضروری هواپیماهای مسافربری از جمله لوازم یدکی مورد نیاز آن، نه تنها وعده ای نداده که تحریم ها را تشدید کرده است.
ایران می گوید حتی اقلام دارویی و غذایی که امریکا به طور مداوم آنها را معاف از تحریم می خواند به دلیل سختگیری امریکا در مبادلات مالی بانک ها با ایران، در عمل تحریم است. وضعیت صنعت هوانوردی مسافری ایران هم با سختی های فراوانی دست و پنجه نرم می کند و به جز خطر بالقوه ای که براس سلامت و جان ایرانی ها ایجاد کرده، هزینه های شرکت ایران ایر را بالا برده و در نهایت روی افزایش قیمت بلیت هم اثر گذاشته است.
صادرات نفت ایران به کم تر از نصف رسیده است
از حدود 100 هواپیمای مسافربری که ایران سفارش خرید آن را به شرکت هواپیماسازی «ایرباس» داده بود، تنها سه فروند به ایران رسید و مابقی آن به دلیل لغو مجوزهای امریکا که با توافق «برجام» صادر شده بودند، عملی نشد. ایران مذاکرات خرید 80 فروند هواپیمای مسافربری از «بویینگ» را هم انجام داده بود اما با خروج امریکا از توافق هسته ای و اعمال مجدد تحریم ها، خرید این هواپیماها برای ایران ناممکن شده است. به جز این سه ایرباس، ایران موفق شد چند هواپیمای کوچک نیز برای پروازهای داخلی خریداری کند.
هرچند مقام های ایرانی می گویند که این دوره از تحریم های امریکا همانند دوره قبل موثر نیستند اما کم تر از دو ماه پس از بازگشت همه تحریم هایی که رفع شده بودند، نشانه های متعددی وجود دارد که آثار تحریم بر ایران در حال بروز است.
به غیر از مشکلات به وجود آمده در تبادلات بانکی و خودداری فرودگاه های اروپایی از فروش سوخت هواپیما، مهم ترین داشته ایران، یعنی نفت صادراتی هم با مشکلاتی در بازار بین المللی روبه رو شده است. در حالی که صادرات نفت ایران پیش از بازگشت تحریم های ایالات متحده به حدود دو میلیون و 500 هزار بشکه رسیده بود، گزارش های رسمی نشان می دهند پس از بازگشت کامل تحریم ها، در کم تر از دو ماه، صادرات نفت ایران به زیر یک میلیون بشکه رسیده است.
در حال حاضر شماری از کشورها از امریکا مجوز موقت خرید نفت از ایران گرفته اند اما این مجوزها در اوایل سال نو ایرانی که سه ماه به شروع آن مانده است، به پایان می رسند. معنی این وضعیت آن است که احتمال دارد طی سه ماه آینده باز هم از رقم صادرات نفت ایران کاسته شود که به معنی کاهش مجدد درآمدهای دولت جمهوری اسلامی ایران است.
دولت دونالد ترامپ گفته در صدد اعمال فشار بی سابقه اقتصادی به جمهوری اسلامی ایران است. دامنه تحریم های امریکا هم به شکلی در حال گسترش است که به تازگی حساب یک موسسه حقوقی در فرانسه که در زمینه شکایت ایران از امریکا به دیوان لاهه مشورت حقوقی می داده، مسدود شده است. البته ارایه خدمات حقوقی به ایران از سوی افراد غیرامریکایی ممنوع نیست و مشمول تحریم ها نمی شود.
دولت فرانسه از کشورهای عضو توافق هسته ای برجام است و اصرار دارد که تا زمان پایبندی ایران به این توافق، از آن حمایت می کند و خود را متعهد به اجرای مفاد آن می داند. اما حالا فشارهای امریکا تا حدی گسترش یافته اند که این موسسه حقوقی برای رفع انسداد حساب هایش، مجبور به لغو قرارداد خود با دولت ایران شده است.
در حالی که مقام های جمهوری اسلامی ایران در داخل می گویند که این دور از تحریم ها را به سادگی پشت سر خواهند گذاشت، نمایندگان حکومت ایران در اظهاراتشان در خارج از کشور به شکل دیگری صحبت می کنند و تاثیر رنج آور این تحریم ها را انکار نمی کنند. «محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران اخیرا در جریان یک سفر خارجی گفته است که این تحریم ها موجب آزار مردم عادی می شود اما روی حکومت اثری ندارد و برای همین هم به تغییر سیاست های رسمی منجر نمی شود.