«سعید» در یکی از دفاتر تهیه پایان نامه در تهران نشسته و منتظر است تا مسوول مربوطه سفارش او را بپذیرد. او که دانشجوی دکترای مدیریت «دانشگاه آزاد اسلامی» است، به علت مشغله کاری می خواهد زودتر پایان نامه اش را دفاع کند و مدرکش را بگیرد.
علاوه بر تحصیل، سعید در یکی از ادارات دولتی مسوولیت دارد و مجبور است صبح تا عصر تمام وقتش را در جلسات و گفت و گو با سایر مسوولان بگذراند. حتی در طول سه ترم کلاس های دوره دکترا هم به سختی فرصت حضور پیدا کرده و در بیش تر مواقع، به ویژه برای کلاس های تئوری، فقط در روز امتحان در دانشگاه حاضر می شده است. حالا هم که به پایان نامه رسیده است، می خواهد تمام مراحل تهیه آن را به یکی از مراکز به اصطلاح مشاوره ای و پژوهشی بسپرد تا هرچه زودتر این مرحله هم به اتمام برسد و پیشوند آقای دکتر بچسبد به نامش.
ونوس امیدوار, ایران‌وایر:
این روزها آقا و خانم دکتر شدن در ایران دیگر کار سختی نیست؛ مرحله انتخاب موضوع، تهیه طرح تحقیق و پایان نامه که از جمله سخت ترین مراحل طی کردن مدارج علمی است، به آسانی قابل انجام شده است. کافی است پول بدهید تا در کوتاه ترین زمان، این مرحله از تحصیلات و یا سایر مراحل آن انجام شود.
پیاده رو مقابل «دانشگاه تهران» اغلب محل تردد دانشجویانی است که به دنبال خرید کتاب، جزوه و سایر ملزمات درس و دانشگاه هستند. دست فروشانی هم که بساط خود را در سمت دیگر این پیاده رو پهن می کنند و اغلب رمان و کتاب های غیردرسی دست دوم می فروشند، بخشی دیگر از بازار فرهنگی این مسیر را شامل می شوند. اما آن چه در این میان بیش تر از همه خودنمایی می کند، تابلوهایی در دست مردان جوانی است که بر روی آن ها نوشته شده «پروپوزال، تحقیق، مقاله، ISI و پایان نامه». این افراد که حدفاصل میدان «انقلاب» تا خیابان «دانشگاه»، محل اصلی کتاب فروشی ها و انتشارات کتاب در تهران ایستاده اند، با عبور هر فردی که توجهش به تابلو جلب شده و در حال خواندن آن است، این عبارات را با صدای بلند تکرار می کنند و از او می خواهند تا به دفترشان مراجعه کند.
«سعید» هم به راهنمایی یکی از همین افراد، به زیرزمینی داخل یکی از کوچه های پیاده رو هدایت شده است تا در مورد تهیه پایان نامه اش مشورت بگیرد و در صورت توافق، آن را سفارش دهد. در مغازه ای کوچک بدون هیچ تابلو و نشانی، سه چهار نفر در پشت میز نشسته اند و به سوالات مراجعان پاسخ می دهند و یا پی گیر کار آن ها هستند. خانم «رحیمی» که مسوول پایان نامه های دکترا است، این طور توضیح می دهد: «برای تهیه پایان نامه دکترا در صورتی که دانشجو به موقع کارها را پی گیری کند و تایید استادان را بیاورد، یک دوره هشت تا ده ماهه تعریف شده است. هزینه هم از هفت یا هشت میلیون تومان برای رشته هایی کاملا تئوری که کم تر نیازمند جمع آوری داده های میدانی و استفاده از نرم افزارهای پیچیده تخصصی هستند، شروع می شود و تا ۲۰ میلیون تومان برای رشته های فنی و مهندسی ادامه دارد. معمولا نحوه پرداخت این مبلغ نیز پس از انجام هر فصل و یا در سه یا چهار قسط است.»
او در خصوص جمع آوری داده ها می افزاید: «همکاران ما کار جمع آوری اطلاعات، از قبیل پرسش نامه، مصاحبه یا نمونه گیری های آزمایشگاهی را نیز انجام می دهند اما اگر دانشجو خود این بخش را انجام دهد، اطلاعات واقعی ترند!»
می گوید: «حتی اگر پس از دفاع از پایان نامه بخواهید، کار استخراج، گرفتن پذیرش و چاپ در مجلات داخلی و خارجی را نیز انجام می دهیم. اما طبیعا هزینه جداگانه ای بابت ارایه این خدمات اخذ می شود که این رقم بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان بدون هزینه پذیرش خود مجله است.
رحیمی درباره نگرانی سعید نسبت به این که آیا ممکن است استادان در جلسه دفاع متوجه این بشوند که این پایان نامه کار خودش نیست، می گوید: «این دیگر به مهارت شما بستگی دارد؛ این که بتوانید به موضوع، مطالب گردآوری شده و نتایج و دست آوردها کاملا مسلط باشید.»
او البته می افزاید: «خیلی نگران این موضوع نباشید، مراجعان نسبتا زیادی در هر دو مقطع کارشناسی ارشد و دکترا داریم که خود استادان آن ها را به دفتر ما و یا دفاتر مشابه معرفی می کنند. به دلیل این که بعضی از همین استادان با مراکز مشاوره‌ای و پژوهشی نیز همکاری دارند!»
«ساسان» از کسانی است که در این بازار مکاره کار می کند. او در خصوص شرایط و قیمت های تهیه پروپزال می گوید: «تهیه پروپوزال بسته به این که موضوع را ما به دانشجو پیشنهاد بدهیم یا دانشجو خود بیاورد، متفاوت است. اگر ما موضوع بدهیم، برای مقطع کارشناسی ارشد حدود دو هفته و برای دکترا یک ماه زمان لازم است. اما اگر دانشجو خود موضوع را پیشنهاد بدهد، زمان برای کارشناسی ارشد یک ماه و برای دکترا دو ماه تعریف شده است. قیمت هم برای پروپوزال کارشناسی ارشد ۵۰۰ هزار تومان و برای دکترا یک تا ۱.۵ میلیون تومان است.»
او اضافه می‌کند: «پروپوزال نویسی برای گرفتن پذیرش از دانشگاه های خارج از کشور به زبان انگلیسی نیز از دیگر خدماتی است که در این مرکز ارایه می شود. قیمت این نوع پژوهش ها حدود دو تا ۲.۵ میلیون تومان است.»
«محمدرضا»، مسوول یکی از دفاترمشاوره ای و پژوهشی در خصوص زمان تهیه پروپوزال یا طرح پژوهشی می گوید: «برای هر موضوعی و در هر زمینه ای که بخواهید، ظرف مدت ۲۴ ساعت برای مقطع کارشناسی ارشد و ۴۸ تا ۷۲ ساعت برای دکترا، پروپوزال را تحویل می دهیم. در قراردادی که در ابتدای سفارش بین ما و شما منعقد می شود، مدت زمان مشخصی هم برای انجام اصطلاحات تعیین شده است. به این صورت که پس از تهیه هر فصل، مطالب تحویل دانشجو می شود تا تایید استادان را بگیرد. اگر این مطالب نیاز به اصلاحات داشته باشند، ظرف مدت کم تر از یک هفته اصلاحات نیز براساس توصیه های استاد انجام می شود.»
همه این تلاش ها برای دست یافتن به مدارج عالی تحصیلی، به ویژه دکترا در حالی است که روز به روز به شمار فارغ التحصیلان بی کار در جامعه افزوده می شود. در این میان البته کم نیستند مسوولان و مدیرانی که علاوه بر پست های پرمشغله مدیریتی و اجرایی، هم تحصیل می کنند، هم مقاله می نویسند و هم گاهی تدریس و از این راه وجهه و اعتباری برای خود به هم می زنند. به نظر می رسد مراکز مشاوره و پژوهشی که کارشان تهیه طرح های پژوهشی، مقاله، ترجمه و پایان نامه است، تا حد زیادی به این افراد کمک می‌کنند!