شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، دوشنبه ۲۰ اسفند (۱۱ مارس) کارنامه حقوق بشری ایران در یک سال گذشته را مورد بررسی قرار داد. سپس نمایندگان دولت‌ها و سازمانهای غیردولتی نظر خود را درباره وضعیت حقوق بشر و ایران ارائه دادند.
بنا بر روال، در نشست امروز ابتدا جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران، خلاصه‌ای از گزارش ۱۸ صفحه‌ای خود را قرائت کرد.
پس از آن نماینده هیأتی که از طرف جمهوری اسلامی ایران در جلسه حضور داشت به شدت به این گزارش تاخت و آن را “گزینشی و سیاسی” خواند.
نمایندگان سازمانهای غیردولتی از جمله سازمان مجاهدین خلق نیز در این نشست حضور دارند. استماع شکایات و انتقادهای افراد و سازمانهای غیردولتی نیز از جمله وظایف شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد است.
گزارش ۱۸ صفحه‌ای جاوید رحمان درباره وضعیت ایران پیشتر منتشر شده بود.
جاوید رحمان در ابتدای سخنان خود در این نشست، از سرکوب‌‌های سیاسی و اجتماعی در ایران ابراز ناراحتی کرد و خواستار توضیح ایران شد. او به طور ویژه از اسماعیل بخشی و سپیده قلیان، فعالان کارگری نام برد و خواستار آزادی آنان شد.
او همزمان درباره پیامدهای انسانی تحریم‌های آمریکا بر روی شهروندان ایران هشدار داد.
آقای جاوید در این گزارش به بخش‌های منفی و مثبت کارنامه ایران پرداخت. هر چند موارد نقض حقوق بشر، بخش عمده این گزارش را تشکیل میدهد.
جاود رحمان گزارشگر ویژه سازمان ملل: اقدام ایران در اذیت و آزار کارکنان بی بی سی فارسی محکوم است – ایران به تحقیق قضایی انها خاتمه بدهد و آنها را از فهرست کسانی که ممنوع المعامله هستند خارج کند. @BBCPersian152 @bbcpersian @JavaidRehman @IFJFarsi pic.twitter.com/RlECT02mwQ
— Kasra Naji (@BBCKasraNaji) 11 mars 2019
برخورد با اقلیت‌ها، فعالان کارگری، معلمان معترض، روزنامه‌نگاران از جمله مواردی است که در این گزارش یک‌ساله به آن اشاره شده است.
گزارشگر ویژه سازمان ملل می‌گوید در جریان بازداشت و آزار روزنامه‌نگاران در ایران قرار گرفته است.
آقای جاوید همچنین به آزار خبرنگاران بی‌بی‌سی فارسی و اعضای خانواده‌هایشان اشاره کرده است
او در بخشی از گزارش خود به پیشرفت‌های ایران در زمینه تطابق با حقوق بشر پرداخت؛ از جمله کاهش مجازات مواد مخدر در ایران که بسیاری را از خطر اعدام رهاند.
واکنش ایران به گزارش وضعیت حقوق بشر ایران
پس از قرائت گزارش جاوید رحمان، نمایندگان جمهوری اسلامی ایران فرصت یافتند تا نظر خود را درباره این گزارش بیان کنند.
هیأت ایرانی پاسخ تندی به گزارش جاوید رحمان داد. اسماعیل بقایی هامانه، نماینده دائم ایران در ژنو نفس تعیین گزارشگر ویژه برای ایران را “تبعیض‌آمیز” و “مبالغه‌آمیز” دانست.
این هیأت همچنین اعدام به دلیل ارتکاب جرایم قبل از ۱۸ سالگی را رد کرد.
نمایندگان جمهوری اسلامی گزارش یک‌ساله وضعیت حقوق بشر ایران را نشانه “برخورد سیاسی و گزینشی” دانستند.
جمهوری اسلامی ایران پیشتر نیز اعلام کرده بود تعیین گزارشگر ویژه برای ایران را موجه نمی‌داند. محمدجواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضائیه هم اخیرا بر این موضع تأکید کرده بود.
او همچنین درباره جاوید رحمان گفت “گزارش دقیق و فنی از ایشان ندیدیم ولی با او تعامل داریم”.
وضعیت حقوق‌بشر ایران به روایت گزارش یک‌ساله
جاوید رحمان استفاده گسترده از مجازات اعدام، عدم برخورداری از حق دادرسی عادلانه و همچنین سرکوب آزادی‌های سیاسی و عقیدتی را از جمله موارد نقض حقوق بشر در ایران خوانده بود.
او همچنین از برخورد حکومت ایران با اعتراضات به وضعیت اقتصادی انتقاد کرده و آن را مایه نگرانی دانست. او در اولین گزارش خود نیز به طور مفصل به اعتراضات دی‌ماه ۱۳۹۶ پرداخته بود.
جاوید رحمان ۱۰ مهرماه، یعنی سه ماه پس از انتصاب به عنوان گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران، اولین گزارش خود را منتشر کرد.
آقای رحمان در آن گزارش از مرگ شهروندان ایرانی در بازداشتگاه‌ها ابراز نگرانی کرد و از مقام‌های ایرانی خواست تا به “مجازات های غیرانسانی” مانند قطع عضو پایان دهند.
آقای رحمان گفته بود “شکنجه و دیگر رفتارها و مجازات‌های بی‌رحمانه، غیرانسانی و تحقیرآمیز” در ایران ادامه دارد.
علاوه بر این، اعدام افراد به دلیل ارتکاب جرم قبل از ۱۸ سالگی از مواردی است که این گزارشگر حقوق بشر همواره بر آن دست گذاشته است.
در نشست امروز نیز او با تکرار این موضوع از اعدام ۳۳ نفر در ایران طی سال گذشته خبر داد که در سنین کودکی مرتکب قتل شده بودند.
نظر نمایندگان کشورها و سازمانهای غیر دولتی
اسرائیل، دانمارک، بریتانیا و آلمان از جمله کشورهایی بودند که نسبت به وضعیت حقوق بشر ایران ابراز نگرانی کردند.
سیاوش اردلان، خبرنگار بی‌بی‌سی که به نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد رفته بود درباره موضع کشورهای مختلف پس از قرائت گزارش درباره وضعیت حقوق بشر ایران نوشت: “دولت‌های غربی بر روی پایمال شدن حقوق بشر – اقلیت‌ها، روزنامه‌نگاران، فعالان مدنی – تاکید کردند. کشورهای متحد ایران – روسیه، کوبا، بلاروس، چین – گفتند مامور کردن یک گزارشگر ویژه برای ایران سیاسی‌کاری و تبعیض‌آمیز است. آنها از مواضع ایران حمایت کردند”.
پس از اظهارنظر نماینده ایران، نمایندگان کشورها و سازمانهای غیر دولتی نیز به این گزارش و وضعیت حقوق بشر در ایران پرداختند.
برخی از این سازمانهای غیر دولتی، ان‌جی‌اوهای هوادار و نزدیک به جمهوری اسلامی بودند که بیشتر بر تحریم‌های آمریکا دست گذاشتند.
زنده از ژنو
نوبت به سازمانهای غیر دولتی رسیده. سمن های داخلی که همراه هیات ایرانی هستند از پیامدهای تحریم های آمریکا می گویند. سمن های غیرخودی از تبعیض و شکنجه و سرکوب و بازداشتهای خودسرانه. رعنا رحیم پور از طرف بی بی سی فارسی ماجرای آزار او و همکارانش را توسط ج.ا شرح میدهد. pic.twitter.com/lkQY4HIL6F
— Siavash Ardalan (@BBCArdalan) 11 mars 2019
اما در مقابل، سازمانهای مردم‌نهاد حقوق بشری منتقد حکومت ایران از تبعیض و شکنجه و سرکوب و بازداشتهای خودسرانه انتقاد کردند.
شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در تلاش است تا فعالیت‌های حقوق بشری سازمان ملل متحد را هماهنگ و همکاری‌های بین‌المللی در این زمینه را تقویت کند.
ایران یکی از چند کشوری است که شورای حقوق بشر سازمان ملل به خاطر نگرانی از نقض حقوق بشر شهروندان، برای آنها گزارشگر ویژه حقوق بشر تعیین کرده هرچند جمهوری اسلامی سال‌هاست به گزارشگران سازمان ملل اجازه سفر به ایران و تماس مستقیم با شاکیان وضعیت حقوق بشر در داخل را نمی‌دهد.
آذرماه امسال مجمع عمومی سازمان ملل، نقض حقوق بشر در ایران را محکوم کرد.
در رای‌گیری نشست مجمع عمومی در مورد این قطعنامه، ۸۴ کشور به آن رای مثبت، ۶۷ کشور رای ممتنع و ۳۰ کشور رای منفی دادند.