رئیس فراکسیون امید از “کاهش اعتماد مردم به حاکمیت”ابراز نگرانی کرد. یک عضو دیگر این فراکسیون نیز از “آسیب جدی” به اعتماد مردم خبر داد. به گفته یک مدرس حوزه علمیه نیز مردم نسبت به “کلیت نظام حالت خاصی” پیدا کرده‌اند.
هم‌زمان با چهلمین سالگرد روز موسوم به “روز جمهوری اسلامی” شماری از اصلاح‌طلبان در مورد “بی‌اعتمادی” مردم به حاکمیت هشدار داده و نسبت به آن ابراز نگرانی کرده‌اند. در روز ۱۲ فروردین ۱۳۵۸ که در تقویم ایران به عنوان “روز جمهوری اسلامی” نام‌گذاری شده، نتیجه همه‌پرسی بر سر نظام جمهوری اسلامی اعلام شد. طبق نتیجه اعلام‌شده، بیش از ۹۸ درصد شرکت‌کنندگان در این همه‌پرسی که در برابر پرسش “جمهوری اسلامی، آری یا نه” قرار گرفته بودند، به نظام جدید سیاسی رأی مثبت دادند.
محمدرضا عارف، رئیس فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی، در یادداشتی اینستاگرامی به همین مناسبت از “کاهش اعتماد مردم به حاکمیت” ابراز نگرانی کرده و خواستار “توجه به ظرفیت‌های جوانان و اصلاح روش‌ها و تصمیمات برای بهبود وضعیت کشور” شده است.
دویچه وله:
عارف در یادداشت خود نوشته است: «معتقدم با گذشت چهار دهه از تثبیت نظام جمهوری اسلامی با نگاه به آینده باید آسیب‌شناسی جدی از عملکرد این چهار دهه صورت بگیرد.»
“شرایط فعلی شرایط خوبی نیست”
این چهره شناخته‌شده جریان موسوم به اصلاح‌طلبی در ادامه ضمن اشاره به “توفیقات” و “کاستی‌های” نظام جمهوری اسلامی، تصریح کرده است: «آنچه این روزها من را نگران می‌کند اعتماد مردم به حاکمیت است. عملکرد ما مسئولان در چهار دهه گذشته بگونه‌ای نبوده که اعتماد مردم به نظام ارتقا پیدا کند بلکه متأسفانه بعضاً شاهد کاهش این اعتماد هستیم.»
به گفته عارف: «مهمترین اصل در تقویت اعتماد مردم به یک نظام سیاسی صداقت مسئولان و همدلی آنان با مردم است. بپذیریم که شرایط فعلی کشور شرایط خوبی نیست و راه برون‌رفت از وضعیت فعلی باور و اعتقاد به ظرفیت‌های درونی و استفاده از ظرفیت جوانان عزیزمان و اصلاح اساسی در برخی روش‌ها و تصمیمات است.»
محمدرضا عارف افزوده است: «کسانی که می‌خواهند راه اصلاح را به خاطر منافع جریانی مسدود کنند بدانند اقدام آنها در نهایت آسیب به پیکره نظام اسلامی است. در سالی که به نام رونق تولید نام گرفته باید به جای نگاه صرفاً شعاری به این شعار راهبردی و برگزاری همایش‌های مختلف، بصورت عملیاتی و با عزم جدی و همدلی و هماهنگی همه ارکان نظام در تحقق این شعار گام‌های اساسی برداشته شود تا به یاری خداوند متعال شاهد بهبود وضعیت معیشتی مردم که سرمایه‌های اصلی نظام جمهوری اسلامی ایران هستند باشیم.»
رئیس فراکسیون اصلاح‌طلبان مجلس ایران در نهایت خواستار “کنار گذاشتن روحیه قیم‌مآبی و نیز تنگ‌نظری‌ها” با هدف فراهم کردن “استحکام هرچه بیشتر پایه‌های جمهوری اسلامی” شده است.
ابوالفضل سروش، دیگر نماینده اصلاح‌طلب مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگویی با سایت “رویداد۲۴” که متن آن روز ۱۲ فروردین (اول آوریل) منتشر شده، تصریح کرده است، “امید” و “اعتمادی” که به زعم او “جریان امید” در جامعه ایجاد کرده بوده، به‌شدت آسیب دیده است.
این عضو فراکسیون امید با اشاره به روند شکل‌گیری دهمین دوره مجلس شورای اسلامی به نام “مردم” و “امید مردم”، افزود: «مجلس دهم اما از همان روز‌های اولیه آغاز به کارش پیام‌هایی به جامعه منتقل کرد که نشان داد عزم همه راه‌یافتگان به بهارستان تشکیل “مجلس امید” و “امیدآفرین” نیست و “امیدی”های پایبند به آنچه که در انتخابات وعده داده بودند، در خوش‌بینانه‌ترین حالت یک‌سوم کرسی‌های مجلس دهم را به نام خود زده‌اند.»
“آسیب جدی” به اعتماد مردم
ابوالفضل سروش تأکید کرد: «کارنامه سه سال گذشته مجلس دهم هر چند در بسیاری امور قابل دفاع و موفق است، اما در مواردی به حق انتظار رای‌دهندگان هفتم اسفندماه ۹۴ را بر آورده نکرد و همین امر هم سبب شد تا “امید” و “اعتمادی” که جریان امید در جامعه ایجاد کرده بود به جد مورد آسیب قرار گیرد.»
این نماینده در ادامه با اشاره به تأثیر “فضای رقابتی انتخاباتی” بر عملکرد نمایندگان در سال پایانی مجلس دهم، آنچه را “مهم و قابل اعتنا” می‌داند «بازسازی “اعتماد عمومی” به جریان و مسیری است که اصلاح امور را در درون مرز‌های کشور و در دستان نخبگان و مدیران متعهد و دلسوز وطنی دنبال می‌کند».
سروش نیز همچون عارف با تاکید بر اینکه “کشور روز‌های سختی را می‌گذراند” گفته است: «مردم از یک سو به دلیل مشکلات اقتصادی و معیشتی که به کشور تحمیل شده روزگار خوشی را ندارند، از سوی دیگر روند امور و فعالیت مسئولان امید به اصلاح درونی آنها را نشانه گرفته است. در این شرایط ویژه تلاش برای بازسازی “اعتماد عمومی” و بازگرداندن “امید” به جامعه مهمترین اقدامی است که مجلس دهم باید برای آن تدبیری بیاندیشند.»
نماینده تهران در مجلس می‌افزاید: «من بر این باورم که بازسازی “اعتماد عمومی” مهمترین گام و اقدامی است که مجلس دهم در سال پایانی فعالیتش به آن توجه کند و با شناسایی علل ایجاد آن و چگونگی بروز و ظهور آن در جامعه برای آن علاجی بیابد.»
“حالت خاص” مردم نسبت به “کلیت نظام”
محسن غرویان، مدرس حوزه علمیه قم و از حامیان “اعتدال‌گرایی” دولت‌های یازدهم و دوازدهم نیز با اشاره به “ناامیدی ایجادشده” در مردم از روحانی و اصلاح‌طلبان، گفته است که آنان نسبت به “اصل” و “کلیت نظام حالت خاصی پیدا کرده‌اند”.
این فعال سیاسی امروز دوشنبه در گفت‌وگو با “رویداد۲۴” تصریح کرد: «بخش اعظم مشکلات کشور مربوط به بخش اقتصادی است که تمام نظام را دچار چالش کرده است و مردم مقداری نسبت به اصل نظام و کلیت نظام حالت خاصی پیدا کرده‌اند.»
غرویان منشأ مشکلات اقتصادی را در “اهرم‌های فشاری” می‌بیند که «در مدیریت کشور دخالت می‌کنند و جوسازی‌های زیادی را به راه می‌اندازند، مثلا در مجلس عده‌ای تندرو حضور دارند که مدام انتقاد می‌کنند و فضای روحی و روانی مردم را بر هم می‌زنند».
محسن غرویان با طرح این ادعا که “دولت نهایت تلاش خود را انجام می‌دهد، اما نمی‌تواند نتیجه بگیرد و کاری از پیش ببرد”، می‌گوید: «از این جهت معتقدم موانع و سنگ‌اندازی‌هایی در کار است.»
این مدرس حوزه علمیه با اشاره به مشکلات دولت در حوزه سیاست خارجی نیز می‌گوید: «ما می‌بینیم که رئیس جمهور سوریه وارد کشور می‌شود، ولی وزیر خارجه ما حتی در جریان هم قرار نمی‌گیرد! خب این رفتار‌ها چه معنایی دارد. سفر‌هایی توسط برخی از افراد صورت می‌گیرد که نیاز است با هماهنگی و نظارت وزارت خارجه باشد اما هماهنگی صورت نمی‌گیرد. طبیعی است این رفتار‌ها مدیریت کشور را به هم می‌ریزد.». غرویان تأکید می‌کند: «این رفتار‌ها و مشکلات را ناشی از مداخلات کانون‌های فشار می‌دانم.»
محسن غرویان همچنین به تأخیر افتادن تکلیف لوایح مرتبط با گروه ویژه اقدام مالی (FATF) را نیز از “سدها و موانع بیشماری” می‌داند که بر سر راه دولت روحانی قرار گرفته است.
این فعال سیاسی با اشاره به سخنان اخیر غلامرضا مصباحی مقدم، از اعضای مجمع تشخیص مصلحت که گفته بود “تعجب می‌کنم که مردم چطور به خودشان اجازه می‌دهند در مسائلی مانند FATF نظر بدهند”، تصریح کرد: «این مردم همان مردمی هستند که در راهپیمایی‌ها، ۲۲ بهمن و… شرکت می‌کنند و در آن زمان شعورشان مورد توجه قرار می‌گیرد، اما اکنون می‌گویند متاسفیم از اینکه مردم اظهار نظر می‌کنند! همین مردم هستند که شما‌ها را انتخاب کردند تا تصمیم‌گیری کنید، اما این افراد حتی تصمیم‌گیری هم نمی‌توانند انجام دهند. آنوقت همین افراد به رای و دیدگاه مردم بی‌احترامی می‌کنند. این حرف‌ها نشان می‌دهد که مسئولان اگر درد مردم را از نزدیک حس کنند و مانند آنها در صف گوشت بایستند اینگونه سخن نمی‌گفتند.»
غرویان افزود: «اکنون توده مردم دیگر به دنبال افراد شعارگرا نیستند. دنبال افراد شعورگرا هستند! و شعورگرایان را انتخاب می‌کنند. چه از طیف اصولگرا چه اصلاح‌طلب مردم دیگر متوجه شده‌اند شعار دادن هیچ تاثیری ندارد و می‌خواهند افرادی عملگرا با فهم و درک بالا که از درد و احساس مردم مطلع هستند بر سر کار بیایند و بتوانند گره از مشکلات مردم باز کنند».
محسن غرویان در نهایت تأکید کرد: «روحانی باید بداند که به مردم وعده‌هایی را داده است که به برخی از آنها جامه عمل پوشانده، اما برخی از آنها را نه! مردم باید بدانند که وعده‌ها و شعار‌ها تحقق عینی پیدا کرده است. وگر نه حضور مردم در صحنه کم خواهد شد.»
“زنگ خطر سرخوردگی”
مقام‌های مختلف جمهوری اسلامی و چهره‌های سیاسی نزدیک به حکومت ایران در هفته‌ها و ماه‌های گذشته بارها از بی‌اعتمادی عمومی نسبت به حاکمیت ابراز نگرانی کرده و نسبت به آن هشدار داده‌اند. برخی نیز شواهدی را مطرح کرده‌اند که نشانگر این بی‌اعتمادی و “ناامیدی” مردم از مسئولان حکومتی است.
مهدی چمران، فعال سرشناس اصولگرا، هشتم فروردین‌ماه گذشته گفته بود، در صورت برگزاری انتخابات در ایران “نصف بیشتر مردم” در آن شرکت نمی‌کنند. چمران البته علت این امر را نارضایتی مردم از دولت عنوان کرده بود. این چهره اصولگرا در حالی از عدم مشارکت “نصف بیشتر مردم” در انتخابات فرضی امروز ایران سخن گفته بود که مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی همواره حضور مردم در انتخابات را نشانه “اعتماد” آنان به مجموعه حاکمیت و “دوام و اقتدار” و “مقبولیت نظام” عنوان کرده‌اند.
مرتضی مبلغ، عضو شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان نیز هفتم فروردین “سرخوردگی و ناامیدی مردم” را “بسیار مضر و خطرناک” خوانده و گفته بود: «اعتماد عمومی صرفا با حرف و صحبت و توصیه به وجود نمی‌آید مخصوصا در شرایطی که قبل از آن صحبت‌هایی شده که به آنها عمل نشده باشد، در نتیجه اعتماد عمومی ریزش می‌کند و سطحش پایین می‌آید. برای بازگرداندن اعتماد عمومی بیش از حرف و توصیه و نصیحت باید به “عمل کردن” توجه شود.»
محمد خاتمی نیز که از او به عنوان رهبر جریان اصلاحات یاد می‌شود، حدود یک ماه پیش تأکید کرده بود: «دیگر خیلی سخت است که به مردم بگوییم بیایید رای بدهید. آیا فکر می‌کنید در دور آینده انتخابات به حرف من و شما مردم پای صندوق‌ها خواهند آمد؟ بعید می‌دانم مگر اینکه در یک سال آینده تحولی رخ دهد.»
ایران به‌خصوص در چند سال گذشته شاهد اعتراضات وسیعی در میان قشرهای مختلف جامعه بوده است. بسیاری از منتقدان “مشکلات داخلی” و ناتوانی حکومت در مدیریت معضلات اقتصادی را دلیل اصلی وضعیت نابسامان کنونی، اعتراضات گسترده به آن و نیز گسترش بی‌اعتمادی عمومی می‌دانند.
این بی‌اعتمادی عمومی که به‌خصوص پس از اعتراضات دی‌ماه ۹۶ و مردادماه ۹۷ به شکل چشمگیری افزایش یافته، “زنگ خطر” را برای مسئولان دولتی و حکومتی به صدا در آورده و بسیاری از آنان پس از این ناآرامی‌ها نسبت به گسترش فزاینده نارضایتی عمومی و خطر “سقوط” و “فروپاشی” هشدار داده‌اند. از جمله علی ربیعی، وزیر سابق کار ایران، اواخر دی‌ماه گذشته شمار شهرهای درگیر با اعتراضات دی‌ماه ۹۶ را “۱۶۰ شهر” عنوان کرد و گفت: «جنس ناآرامی‌های سال ۹۶ شورش از نوع محدود و منطقه‌ای اما خطرناک است و آژیر خطری را به صدا در می‌آورد که می‌تواند گسترده‌تر شود.»
برخی تحلیلگران همچون فیاض زاهد معتقدند که ۷۰ درصد مردم با اعتراضات دی‌ماه ۹۶ همراهی داشته، اما به خیابان‌ها نیامده‌اند. این فعال اصلاح‌طلب اواسط اسفندماه گذشته گفته بود، مردم ایران از اصلاح‌طلبان سرخورده‌اند‌و اعتمادشان به حاکمیت نیز از دست رفته است. حسا‌م‌الدین آشنا، مشاور رئیس جمهوری ایران نیز اواخر دی‌ماه گذشته تأکید کرده بود که هنوز هم امکان تکرار حوادثی شبیه به اعتراضات دی‌ماه ۹۶ وجود دارد، زیرا به گفته او “علل” آن از بین نرفته است.