حالا خیابان‌های تفلیس را بهتر از خیابان‌های شیراز می‌شناسد. تاریخچه کلیسای سامبا را هم بهتر از پاسارگاد و حافظیه می‌داند. سهیل پنج سالی است که در گرجستان زندگی میکند. راهنمای تورهای ایرانی است و میگوید: «اگر کار و کاسبی در ایران خوب بود، یک روز هم اینجا نمی‌ماندم.» حرفش را مزه مزه میکند و به آرامی میگوید: «اوایل که آمده بودم وقتی می‌گفتیم ایرانی هستیم خیلی احترام می‌گذاشتند حالا اما با ایرانیها خیلی بد شده‌اند. بالاخره همه‌جور آدمی می‌آید کارهایی می‌کنند چوبش را همه می‌خورند، مثل همین کنسرت تتلو.» اوهنوز اقامت دائم دریافت نکرده و میگوید : «به ما گفتند اگر یک ملک به ارزش ۳۵۰۰۰ دلار بخری میتوانی به راحتی اقامت بگیرید اما اینها تبلیغ است گول نخورید. ما ملک را خریدیم اما اقامت دائم بعد از شش سال داده میشود.»
ایران‌وایر:ونوس امیدوار؛ شهروندخبرنگار
حامد یکی دیگر از کسانی است که با مشاوره و راهنمایی یکی از دفاتر مهاجرتی به قصد اخذ اقامت دایم از حدود ۳ سال پیش راهی گرجستان شد و با راه اندازی یک رستوران ایرانی در شهر تفلیس، کسب و کاری برای خودش دست و پا کرده بود اما سه ماهی است که مجبور به تعطیلی رستورانش شده است.
او با اشاره به اینکه اگر در ایران امنیت شغلی داشتم هیچ وقت گول تبلیغات شرکت های مهاجرتی را نمی خوردم و اندک سرمایه ام را در این کشور به باد نمی‌دادم، میگوید: «از حدود پنج شش سال پیش که تب مهاجرت و تحصیل در گرجستان داغ شد و ایرانیان زیادی راهی این کشور شدند، مانند خیلی های دیگر به فکر راه اندازی رستورانی متناسب با ذائقه ایرانیان افتادم. تا حدود یکسال پیش هم اوضاع چندان بد نبود.
اما بعد از خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم های جدید علیه ایران و دنباله روی دولت گرجستان از این سیاست ها و محدود کردن ورود و خروج و حتی اقامت و حساب بانکی ایرانیان در این کشور، روند صدور مجوز تردد برای ایرانیانی هم که در گرجستان ملک خریده بودند دچار مشکل شد.» همه اینها در کنار جهش چند برابری دلار و عدم امکان ارسال پول از ایران برای بسیاری از دانشجویان و مهاجران، باعث شد به یکباره شماری زیادی از ایرانیان مجبور به ترک گرجستان و بازگشت به کشور شوند و همین موضوع تعطیلی بسیاری از مشاغل وابسته به حضور آنان از جمله رستوران ها و فروشگاه ها را به همراه داشت.
او میگوید: « تا پیش از به وجود آمدن این مشکلات، حدود سه تا چهار هزار ایرانی در شهرهای مختلف گرجستان از جمله تفلیس و باتومی زندگی می‌کردند، اما تا حالا شاید حدود نیمی از آنها مجبور به ترک این کشور شده‌اند. »
بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده توسط دولت گرجستان، از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶ حدود دو هزار و ۸۹۵ ایرانی توانسته‌اند با اخذ ویزای کار در این کشور اقامت کنند
به گفته حامد، دولت گرجستان حالا که بخش زیادی از سرمایه های ایرانیان را جذب کرده است می خواهد مانع حضور گسترده آنان در کشورش شود به طوریکه سال گذشته شرایط جدیدی را برای اخذ اقامت این کشور اتخاذ و شرایط را برای بسیاری از ایرانیان مقیم سخت کرد
یکی دیگر از ایرانیان ساکن گرجستان که برای کار به این کشور مهاجرت کرده و به عنوان راننده ون فرودگاه مشغول به کار است، میگوید: «ویزای کار چند ماهه صادر می شود و برای اینکه بتوانی به کارت در این کشور ادامه دهی می‌بایست هر چند ماه یکبار از گرجستان خارج و دوباره وارد شوی؛ اما پس از اعمال تحریم ها و سخت گیری علیه ایرانیان، رفت و آمد مشکل شده است، به طوریکه در یکسال گذشته از ترس اینکه با ورود مجددم مخالفت کنند، از این کشور خارج نشده‌ام. »
در ماه های اخیر، پلیس مرزی گرجستان برخورد مناسبی با برخی ایرانیانی که به این کشور در رفت و آمد هستند، نداشته است. به طوریکه هر شب بین ده تا ۱۵ ایرانی به بهانه های مختلف به کشور بازگردانده می‌شوند.
در تایید این مطلب، می توان به ادعای وزارت کشور گرجستان اشاره کرد. به گفته این وزارتخانه «در سه ماهه اول سال ۲۰۱۹ مانع از ورود ۶۴۰۰ شهروند خارجی به این کشور شده است که نیمی از آنها ایرانی بودند. این کشور، وجود مشکلات در اسناد ارائه شده توسط شهروندان خارجی برای ورود به کشور، از جمله اهداف آنها از سفر به گرجستان و غیره را دلیل اصلی ممانعت از ورود خارجی‌ها معرفی میکند.»
اما وضعیت همه ایرانیها در گرجستان به یک شکل نیست. بعضی از آنها از این که کار و سرمایه‌شان را به این کشور اورده‌اند، خوشحالند مثل علی که سرمایه‌گذاری‌اش در این کشور نتیجه داده است.
سی سال بود که در بخشهای مختلف کشاورزی، دامی و حتی صنعتی کشور خودش سرمایهگذاری میکرد و واحد تولیدی راه میانداخت. هدفش این بود، هم ثروتی را که از پدرش به ارث برده بود افزایش دهد و برای فرزندانش باقی بگذارد و هم برای عدهای دیگر از مردم شغل پایدار ایجاد کند تا آنها هم سروسامان پیدا کنند؛ اما نابسامانیهای اقتصادی دهه های اخیر، تورم لجام گسیخته و مانع تراشیهای متعدد بر سر راه سرمایه گذاران و تولید کنندگان او را هم عاصی کرد و عطای این کار را به لغایش بخشید و ۱۰ سال پیش، بخشی از داراییاش را به گرجستان برد تا اول خانه ای بخرد و بعد هم کار و کاسبی راه بیندازد .
علی که حدود ۶۵ سال سن دارد و تجربیات و مشاهدات زیادی از راه اندازی مراکز تولیدی و تعطیل شدن آن در ایران دارد، می گوید: «سالهای زیادی از عمرم را در بخش های تولیدی این کشور گذراندم از ایجاد کارخانه تولید شیر و محصولات لبنی گرفته تا صنایع بسته بندی؛ اما عدم حمایتهای دولتی، فساد اداری و رانت خواریگستردهای که در کشور وجود دارد، همیشه تهدیدی جدی برای سرمایهها به شمار میآمد. این بود که وقتی زمزمه های حمایت دولت گرجستان از سرمایه گذاران ایرانی به گوشم رسید، یکی دو واحد تولیدی نیمه فعالی که در ایران داشتم را هم تعطیل کردم و به قصد سرمایهگذاری راهی گرجستان شدم.»
در حالیکه رکود و رشد منفی بالای دو درصد بر بازارهای اقتصادی ایران سایه افکنده است؛ بازسازی اقتصادی یکی از مهمترین اولویت های دولت گرجستان به شمار می رود و در این راستا خصوصی سازی اقتصادی، جهت گیری به سمت بازار آزاد و همگرایی با اقتصاد اتحادیه اروپا، باعث شده این کشور با تصویب قوانین و ارائه تسهیلات خاص، از رتبه خوبی برای سرمایه گذاری برخوردار باشد و رشد اقتصادی بالای پنج درصد را در سال ۲۰۱۸ پشت سر بگذارد.
در طی سالهای اخیر، تبلیغات گسترده ای هم برای اخذ اقامت این کشور از راه خرید ملک میشد و عده ای زیادی از ایرانیان به امید گرفتن اقامت دایم کشوری که به زودی به اتحادیه اروپا میپیوندد و در مسیر توسعه اقتصادی قرار دارد، به صورت گسترده اقدام به خرید ملک کردند. با توجه به اقتصاد رو به رشد و کاهش چشمگیر نرخ تورمی که در این کشور وجود دارد، راه اندازی کار و کاسبی برای ایرانیها؛ بسیار کم رقابت و با سرمایه ای نه چندان زیاد و در نتیجه عالی بود.
براساس قوانین پیش از سال ۲۰۱۸ گرجستان، اتباع خارجی می‌توانستند با خرید ملک به ارزش حداقل ۳۵۰۰۰ دلار آمریکا اقامت کوتاه مدت (یک ساله) این کشور را دریافت کنند که این اقامت در پایان دوره قابل تمدید بود. پس از شش بار تمدید متوالی اقامت یک ساله گرجستان از طریق خرید ملک، می‌توانست به گرفتن اقامت دایم این کشور منتهی شود.
علی میگوید: «من هم یکی از همین افراد بودم که ابتدا خانهای در گرجستان خریدم و سپس شروع به کارهای مربوط به اقامت کردم، اما چون به قصد راه اندازی واحد تولیدی به این کشور رفته بودم، همزمان شروع به مطالعه و بررسی در خصوص سرمایهگذاری در بخشهای مختلف این کشور کردم تا اینکه در نهایت بخش کشاورزی و دامپروری به نظرم مناسب تر آمد.»
این شهروند ایرانی که حدود دو سالی است با صرف ۵۰ هزار دلار و با مشارکت یک سرمایه گذار گرجی و حمایت های بی دردسر دولت، موفق به راهندازی یک مرکز پرورش ماهی شده است، با اشاره به امنیت و حمایت های بالای سرمایه گذاری در این کشور میگوید: « ثبت شرکت در این کشور در کمتر از یک ساعت انجام میشود، پس از آن نیز تمام مراحل ایجاد واحد تولیدی در نهایت شفافیت و بدور از کاغذ بازی و بروکراسی اداری پیش میروند و خیلی زود میتوانی سرمایه ات را وارد چرخه تولید کنی، در حالیکه مراحل سخت و دردسرهای فراوان در این مسیر در ایران، بیشتر سرمایه گذاران را فراری میدهد.»
به گفته علی پیچیده کردن مراحل تولید، یکی از چالش های اساسی در ایران است: «به عنوان مثال انجام آزمایشات مربوط به تخم ماهی ها و انتقال آنها به گرجستان، در ایران حدود سه ماه طول میکشد در حالیکه همین آزمایش در کشور مقصد، حدود تنها نیم ساعات زمان میبرد. تمدید کردن مجوز شرکت نیز از دیگر دردسرهاست که در ایران پروسه ای طولانی و زمان بر است اما همه این مراحل در گرجستان در کمتر از یک ساعت انجام میشود.»
وی همچنین میگوید: «به جرات میتوان ادعا کرد طی دهه های اخیر بیش از ۸۰ درصد واحدهای تولیدی در شهرک های صنعتی تعطیل شده و این مراکز با حداکثر ۲۰ درصد ظرفیتشان سرپا هستند که از مهمترین علت های آن نیز، گرفتن وام های سنگین تولید کننده از بانک ها و پرداخت بهره های عجیب و غریب و عدم حمایت دولت از تولید است»
به گفته این سرمایه گذار ایرانی، «حاشیه امنی که دولت گرجستان برای سرمایه گذاران باز کرد و بر روی آن تبلیغات گسترده هم شد، تنها در مورد مشاغل پایدار و تولیدی اعم از کشاورزی، دامپروری و صنعتی، سودآور و قابل اعتماد است. ایرانیان زیادی با این وعده و وعیدهای اخذ اقامت دایم به این کشور آمدند و داراییهای خود را در بخش های دلالی، معامله گری، رستوران و فروشگاه سرمایهگذاری کردند، اما پس از مدتی سرخورده و پشیمان مجبور به بازگشت به وطن شدند که متاسفانه بخش زیادی از این مشکلات، مربوط به کلاهبرداری ها و یا عدم اطلاع رسانی رسانی شرکت ها و دلالان ایرانی مقیم گرجستان به متقاضیان بر می گردد.»
تصور بیشتر مهاجران این بودکه با خرید ملک در گرجستان به راحتی میتوان اقامت این کشور را دریافت کرد. غافل از اینکه، متقاضی ابتدا اقامت یکساله دریافت میکند و این به معنای تضمین اقامت این فرد در سالهای بعد نیست؛ مگر آنکه کار مولد و مشخصی در گرجستان داشته باشد و ثابت کند که می‌تواند یک شهروند مفید و سودآور برای این کشور باشد.
بر اساس مقررات جدید دولت گرجستان، مجوز اقامت دایمی به آن عده از اتباع خارجی داده میشود که در ۱۰ سال اخیر در این کشور اقامت داشته باشند اتباع خارجی اگر پس از گذشت شش سال هدفشان اقامت دایمی در گرجستان نباشد، به آنها مجوز اقامت موقت داده میشود.
علی و عده ای دیگر از تجار و سرمایه داران ایرانی در سایه حاشیه امنی که دولت گرجستان برای آنها فراهم کرده است، کمر به پر رونق تر شدن اقتصاد این کشور بستهاند و آرامش نسبی برای خود فراهم کرده اند، سرمایههایی که اگر فساد اداری و اقتصادی موجود حاکم نبود، می توانست صرف چرخیدن چرخ های تولیدی و صنعتی کشور و ایجاد اشتغال برای هزاران نفر شود.