در چند روز گذشته موضوع چند همسری به یکی از داغ‌ترین بحث‌های فضای مجازی تبدیل شده است. انتشار پوسترهای «موسسه حیات حسنی» در شهر قم که از برگزاری کارگاه آموزشی برای چند همسری خبر می‌دهند، آغازگر این بحث بود. اما پیش از انتشار پوسترها در فضای مجازی، یک روحانی در برنامه تلویزیونی «بدون توقف» به دفاع از چندهمسری پرداخته بود.
«غلامرضا قاسمیان»، همین روحانی که بارها از چند همسری مردان دفاع کرده است، در این برنامه تلویزیونی گفته بود: «اصلا مساله تعدد زوجات جزو مسایل اصلی ما نیست. چرا که کسانی که بخواهند با دید شهوت‌رانی وارد ارتباط با زن دیگری شوند، از بحث ازدواج و نظام خانواده وارد نمی‌شوند. نظام خانواده یک نظام سختی است که افراد یک همسر را هم به زور می‌توانند اداره کنند، چه رسد به دو تا. ولی خب ازدواج موقت و یا چندهمسری هم کارکردهای خودش را دارد. دیدگاه من در این زمینه ترویجی نیست اما به جد از آن دفاع می‌کنم.»
این اولین بار نیست که از سوی صداوسیما و یا نهادهای وابسته به حاکمیت موضوع چندهمسری مردان تبلیغ می‌شود.
«فائزه هاشمی»، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی، سیاست‌مدار و از فعالان حقوق زنان در جمهوری اسلامی یکی از مخالفان چند همسری است. او معتقد است ترویج چند همسری بزرگ‌ترین گناه و خیانت به جامعه به شما می‌رود. هاشمی در یک فایل صوتی که با واسطه به دست «ایران‌وایر» رسیده، به پرسش‌هایی در این زمینه پاسخ داده است.
سال‌ها است فعالان حقوق زنان در جمهوری اسلامی برای از بین رفتن قانون اجازه ازدواج مجدد مردان تلاش می‌کنند اما نه تنها این تلاش‌ها بی‌نتیجه بوده‌اند بلکه اخیرا ترویج چند همسری گسترش یافته است و از سوی حاکمیت هم با آن برخورد نمی‌شود. فکر می‌کنید دلیل آن چیست؟
- نمی‌دانم چرا عده‌ای روی چنین کاری که با اصول اخلاقی، فطری، انسانی و طبیعی مغایرت دارد، این‌قدر سماجت می‌کنند. چون هیچ دلیل اخلاقی و عقلی برای این مساله وجود ندارد. حتی به نظر من این کار ضد دین و ضد اسلام است. علاوه بر پوسترهایی که اخیرا در فضای مجازی منتشر شده، صداوسیما هم بارها وارد این قضیه شده و عملکرد بدی در این زمینه داشته است. تنها چیزی که فکر می‌کنم پایه تبلیغ و گسترش چند همسری باشد، لج‌بازی با مطالبات جامعه و یا چیزی است که خانم‌ها می‌خواهند و یا شاید هم بوالهوسی مردها است. چیز دیگری به نظرم نمی‌رسد و فکر نمی‌کنم که دلیل مهم، محکم و متقنی داشته باشد.
شما می‌گویید چند همسری مردان و ازدواج موقت ضد دین و ضد اسلام است اما موافقان تعدد زوجات می‌گویند اسلام به مردها این اجازه را داده است.
- در مورد صیغه، من حداقل ندیده‌ام در قرآن چیزی آمده باشد. در مورد چندهمسری هم ما آیه داریم اما خود همان آیه چند همسری را نفی می‌کند. چون ابتدا می‌گوید در چند همسری باید بین همسران عدالت برقرار شود و آخرش می‌گوید که اگر نمی‌توانید عدالت برقرار کنید، این کار را نکنید. وقتی یک مرد متاهل دنبال همسر دوم می‌رود و یا تن به ازدواج موقت می‌دهد، طبیعتا باید یک علاقه‌‌ای برایش به وجود آید. آیا ممکن است همان علاقه را نسبت به همسر اولش داشته باشد؟ خیر! این که همان علاقه را نسبت به همسر اول دارد، با عقل جور در نمی‌آید. چون اگر چنین بود، اصلا دنبال زن دوم نمی‌رفت. پس همین جا عدالت عاطفی زیر سوال می‌رود. آقایان و خانم‌هایی که از این قضیه حمایت می‌کنند، عدالت را فقط عدالت اقتصادی می‌بینند. در صورتی که عدالت ابعاد مختلف دارد؛ از جمله عدالت عاطفی و عدالت اجتماعی. به نظر من نمی‌شود در چند همسری عدالت عاطفی را رعایت کرد؛ یعنی یک نفر همه همسرانش را به یک اندازه دوست داشته باشد. قرآن هم گفته است اگر نمی‌توانید عدالت را برقرار کنید، نباید این کار را کنید. برای همین من می‌گویم تعدد زوجات امری ضد دین و ضد اسلام است. اما متاسفانه موافقان این کار تکه اول این آیه را می‌بینند و تکه آخر آن را نادیده می‌گیرند. متاسفانه قانون ما هم بر این موضوعی که کاملا خلاف دین است، تاکید می‌کند. افرادی هم که دارند این طور درباره‌اش تبلیغ می‌کنند، سعی دارند قبح آن را بریزند و چند همسری را به یک عمل عادی و معمولی تبدیل کنند. متاسفانه این موضوع را با نام اسلام، توسعه و ترویج می‌کنند که بسیار هم خطرناک است و غیر از آسیب‌هایی که به جامعه می‌زند، اسلام را خراب و آن را در نگاه خیلی‌ها یک دین غیرعادل معرفی می‌کند. در حالی که من اعتقاد دارم دین اسلام با این موضوع به شدت مخالف است.
شما در کسوت یکی از فعالان حقوق زنان چه طور باید با این موضوع برخورد کنید؟
- بیشتر باید کارهایی انجام شود که جنبه تبلیغاتی داشته باشند؛ یعنی حرف زد و بدی‌ها و زشتی‌های این موضوع را بیان کرد. سست شدن بنیان خانواده و ترویج بی‌اخلاقی در خانواده در اثر این موضوع باید توضیح داده شود. نمایندگان مجلس را باید نسبت به این قضیه حساس کرد تا با حرف زدن و گفت‌وگو در این مورد، جامعه را نسبت به آن آگاه کنند و در اثر فشاری که به جامعه وارد می‌کنند، اتفاقی بیفتد. چون من و امثال من که نمانده مجلس نیستیم و دسترسی به حکومت و قانونگذاری نداریم که بتوانیم کاری کنیم.
اما شما دوره‌ای نماینده مجلس بودید و دسترسی به قانونگذاری داشتید؛ آیا در این مورد کاری انجام دادید؟
- من الان یادم نمی‌آید که در این مورد کاری کرده باشم. اما آن موقع هم موضوع چندهمسری به این شدت مطرح نبود؛ یعنی اگر هم چندهمسری وجود داشت، خیلی مخفیانه و کار دارای قبح بود و یک کار خیلی روتین و عادی نبود. ولی متاسفانه الان اطراف‌مان را که نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم چندین سال است که چندهمسری تبدیل به یک موضوع عادی شده است. واقعا من آن زمان کاری نکردم چون اصلا به این شدت مطرح نبود و هنوز قبح داشت. الان اما به شدت چندهمسری گسترش پیدا کرده و اثرات بدی روی زندگی خانوادگی گذاشته است.
یکی از مهم‌ترین اثرهایی که چندهمسری گذاشته و اخیرا خیلی مشاهده می‌شود، خیانت خانم‌ها به همسران‌شان است که به صورت متقابل رخ می‌دهد. وقتی هم می‌پرسی که چرا این کار را می‌کنی، در جواب می‌گویند چرا همسرم می‌تواند زن دوم بگیرد، من نتوانم؟ الان جامعه فرق کرده است و زنان دیگر مثل قدیم نیستند که بسوزند و بسازند. بی‌عدالتی و ظلمی را که در حق آن‌ها می‌شود، تحمل نمی‌کنند؛ آن هم درباره موضوعی که برخلاف فطرت و طبیعت زنان است.
اصلا من یک سوال دارم؛ اگر چند همسری لازم و ضروری است و بر خلاف فطرت و طبیعت نیست، چرا مردها حاضر نیستند چندهمسری زنان را تحمل کنند؟
در جواب این سوال می‌گویند چون اسلام این اجازه را فقط به مردها داده است.
- قدیم می‌گفتند چندهمسری برای مردان وجود دارد چون اگر این قضیه برای زنان وجود داشته باشد و طرف باردار شود، مشخص نمی‌شود چه کسی پدر بچه است و نمی‌توانیم چندشوهری داشته باشیم. ولی الان که تکنولوژی و آزمایش «دی‌ان‌ای» و… این مشکل را حل کرده‌اند. اگر آقایان فکر می‌کنند چندهمسری پسندیده است، آن را برای زنان هم آزاد کنند. بالاخره مجتهدان ما باید به روز باشند. چرا فقط مردها می‌توانند از این موضوع بهره‌مند شوند و به بوالهوسی خود ادامه دهند؟
متاسفانه در جمهوری اسلامی مردها هستند که اسلام را تفسیر و بر اساس آن قانونگذاری می‌کنند. زن‌ها کمتر جایگاهی در این میان دارند. همه مرد هستند، نگاه مردانه است، فرهنگ مردانه است و مردسالاری حاکم است. من اعتقاد دارم قرائتی که از اسلام در جامعه ما می‌شود، مردسالارانه است و این قرائت اصلا اسلام نیست.
چند همسری الان تبدیل به فساد شده است؛ یعنی مردها الان به خاطر قوانین موجود و تبلیغاتی که از طریق کانال‌های رسمی نظام مثل صداوسیما یا از طریق فضای مجازی انجام می‌شود، سوء استفاده می‌کنند .در فضای مجازی هرکس تکان بخورد، با آن برخورد می‌کنند اما چرا جلوی تبلیغات این‌چنینی از طریق این پوسترها گرفته نمی‌شود؟ من تنها راه حل این موضوع را متوقف شدن قانونی می‌دانم که تعدد زوج‌ها یا ازدواج موقت برای مردان متاهل را مجاز می‌داند. این قانون باید برچیده شود تا این مشکل برطرف شود.
همان‌طور که قبلا از طریق «قانون حمایت از خانواده»، چند همسری ممنوع شد، الان هم باید ممنوع شود. چند همسری در خانواده بحران اخلاقی ایجاد می‌کند. برخی آمارها نشان داده‌اند که بزه‌کاری در بچه‌های حاصل از چندهمسری از بچه‌های طلاق بیشتر است؛ یعنی این‌قدر قضیه خطرناک است. اما متاسفانه مسوولان ما نسبت به این موضوع نه تنها بی‌توجهی می‌کنند بلکه سبب ترویج و گسترش آن هم می‌شوند و این بزرگ‌ترین گناه و خیانت به جامعه است.
به پیش از انقلاب اشاره کردید، بسیاری معتقدند این موضوع آن‌قدر که الان گسترش یافته، پیش از انقلاب وجود نداشته است. خودتان هم گفتید در زمانی که شما نماینده مجلس بودید، موضوع تعدد زوجات به این شدت مطرح نبوده است.
- ما قبل از انقلاب یک «شهرنو» داشتیم. آن‌جا را بستند اما الان همه جا شهرنو شده است؛ یعنی نه تنها نتوانستند جلوی این قضیه و فساد را بگیرند بلکه خودشان هم دارند آن را گسترش می‌دهند. این موضوع چندهمسری بسیار ضد اخلاق و ضد بنیان خانواده است. گروهی مدام بر واژه زن در خانواده تاکید و تلاش می‌کنند زن در خانواده بماند و وارد مسایل اجتماعی نشود. می‌گویند اسلام بر باد می‌رود. آن وقت خودشان این‌طور خانواده را متلاشی و آسیب‌پذیر می‌کنند و به کرامت زن توهین می‌کنند. اصلا موضوع چندهمسری خشونت علیه زنان است و هیچ فطرت آزادی نمی‌تواند این قضیه را بپذیرد.
می‌گویند تعداد دختران مجرد ما زیاد است و شرایط اقتصادی مردان سخت است و برای همین ازدواج رخ نمی‌دهد و موضوع چندهمسری این مساله را حل می‌کند. دخترانی که ازدواج نکردهاند، خودشان نخواسته‌اند وگرنه خواستگار برای همه هست. ازدواج نکردهاند چون نخواسته‌اند. شرایط برایشان راضی‌کننده نبوده است. این راه‌حل نیست، باید طور دیگری مشکل حل شود. مشکلات اقتصادی، مسکن و گرانی، فرهنگ و چشم و هم‌چشمی و… را باید حل کرد. برنامه‌های آموزشی درست کنید تا این بی‌برنامگی و بی‌فرهنگی حل شود.
الان هر روز یک فیلم و خبری در می‌آید از کثافت‌کاری آقایان. عنوان «پرستو» را رویش می‌گذارند و خودشان را توجیه می‌کنند. چرا این پرستوها برای خانم‌ها نیست؟ فقط برای آقایون است این پرستوها؟
فکر می‌کنید چرا با گذشت ۴۰ سال از انقلابی که مبتنی بر ایدئولوژی اسلامی بود، فساد اخلاقی این همه ریشه دوانده است؟
- سوء مدیریت‌ها، سیاست‌های غلط، ناکارآمدی، بی‌توجهی به اصول اخلاقی، حاکمیت مردانه و وسوسه‌های مردانه باعث این موضوع شده‌اند. قوانین نامناسب هم بی‌‌تاثیر نیستند. چون قوانین در طول زمان خودشان را نشان می‌دهند. قوانین، عرف‌ساز هستند و خودشان شرایط اجتماعی را تقویت می‌کنند؛ حالا چه تقویتِ مثبت و چه تقویتِ منفی. اوایل چیزی که ما می‌شنیدیم، این بود که زنانی که همسران‌شان زن دوم گرفته بودند، می‌رفتند دادگاه و شکایت می‌کردند. در نهایت به این که شرایط رعایت شده است یا اصلا توجهی نمی‌شد و یا دست آخر قاضی به آن‌ها می‌گفت زن گرفته که گرفته، خلاف شرع که نکرده! این نحوه برخورد کم کم کار را به این‌جا رسانده است که حالا چندهمسری به شکل رسمی تبلیغ می‌شود. برهم خوردن اعتدال در جامعه هم یکی از دلایل گسترش این موضوع است. وقتی شما به بهانه‌های مختلف مدام زنان و مردان را از هم جدا می‌کنید در حالی که خداوند در قرآن گفته است من زن و مرد را کنار هم آفریدم تا از یک‌دیگر آرامش بگیرند، یک‌سری حساسیت‌هایی ایجاد می‌شود که نتیجه‌اش همین است.
به هر حال شما سال‌ها در ارتباط با حقوق زنان در جمهوری اسلامی تلاش کرده‌اید؛ این اتفاقات چه احساسی به شما می‌دهند؟
- احساس منفی ندارم. بالاخره معتقدم کارهایی که کردیم، نتیجه داده‌اند. البته من تنها نبودم و کارهایی که در این سال‌ها انجام شده، یک حرکت جمعی بوده و معتقدم نتیجه داده‌اند. چون مسایل فرهنگی و مسایل زنان به هر حال یک حرکت تدریجی نیاز دارند و این حرکت‌ها کم کم به نتیجه می‌رسند. اگر بخواهم مثال بزنم، به مساله «دیه» می‌رسم. روزنامه «زن» من را به خاطر کاریکاتوری که به نابرابری دیه زن و مرد می‌پرداخت، توقیف کردند اما الان چند سال است که بیمه دیه تصادفات را برابر پرداخت می‌کنند. به هر حال، حرکت فعالان حقوق زن بی‌نتیجه نبوده اما متاسفانه خیلی کند و بطئی است. متاسفانه هر چه جلوتر رفته‌ایم، موضوعات زنان به موضوعاتی امنیتی و سیاسی تبدیل شده‌اند. اصلا نمی‌گذارند حرکت‌ها در این زمینه به جایی برسند و مدام جلوی آن‌ها را می‌گیرند.
با شما تا الان به خاطر حمایت از حقوق زنان برخورد شده است؟
- نه به طور خاص برای موضوعات زنان. اما به خاطر حرف‌هایی که در موضوعات سیاسی زده‌ام و نقدهایی که به بخش‌هایی از حاکمیت دارم، بله. الان چندین دوره است که ممنوع‌‌الخروج هستم و مدام ممنوع‌الخروجی مرا تمدید می‌کنند. چند حکم دادگاه هم دارم. از دانشگاه اخراج شدم و با خانواده‌ام برخورد شده است؛ با پسرم، دامادم و دیگران. الان هیچ جا نمی‌توانم برای سخنرانی بروم و یا حتی در جلسات، به‌خصوص در شهرستان‌ها حضور پیدا کنم. در واقع همه‌جوره امثال من را محدود کرده‌اند. اگر بخواهم برای نمایندگی یا هر چیز دیگر کاندیدا شوم، مطمئنا رد صلاحیت می‌شوم.
نمی‌خواهید شانس خود را امتحان کنید و کاندیدا شوید؟
- نه. اصلا قصد ورود ندارم.
- ایران وایر:شیما شهرابی