روز گذشته یک فروند هواییمای ارتش آمریکا در افغانستان سقوط کرد و ساعاتی بعد طالبان مسئولیت سرنگونی این هواپیما را بر عهده گرفت. نوع هواپیمای سرنگون شده و دلیل این سرنگونی مساله‌ای ست که باید مورد بررسی قرار بگیرد.
منابع خبری افغانستان ظهر روز دوشنبه از سقوط یک فروند هواپیمای مسافربری با ۸۳ سرنشین خبر دادند. در همان دقایق اولیه هواپیمایی آریانا ارتباط این هواپیما با شرکت خود را رد کرد. اداره هوانوردی افغانستان نیز اعلام کرد هیچ موردی از سقوط هواپیمای مسافربری غیر نظامی را تایید نمی‌کند و همین مساله گمانه زنی‌ها درباره تعلق هواپیمای سقوط کرده را تشدید کرد.
اما اطلاعیه سخنگوی والی غزنی و در پی آن انتشار ویدئو‌هایی از صحنه سقوط هواپیما، داستان را تغییر داد. والی غزنی اعلام کرد منطقه‌ای که هواپیما در آن سقوط کرده به دلیل اینکه تحت تصرف طالبان است، منطقه‌ای ناامن به شمار می‌رود و هواپیمایی که سقوط کرده هم متعلق به شرکت‌های خارجی بوده است.
ویدئو‌هایی که از محل سقوط هواپیما منتشر شد نشان می‌داد روی بدنه هواپیمای سرنگون شده، علامت نیروی هوایی ارتش آمریکا نقش بسته و هواپیما مدل E11-A است.
دقایقی بعد از انتشار ویدئو، بیانیه طالبان منتشر شد. سخنگوی طالبان رسما اعلام کرد: «هواپیمایی که در غزنی سقوط کرده، یک هواپیمای نظامی متعلق به ارتش آمریکا است و ما آن را ساقط کردیم.»
ذبیح الله مجاهد سخنگوی طالبان اعلام کرد: «یک طیاره اشغالگران آمریکایی در غزنی سقوط داد شد، تعداد زیاد افسران در آن کشته شدند. بعد از چاشت امروز در منطقه سدوخیل ولسوالی دهیک ولایت غزنی یک پروند طیاره مخصوص اشغالگران آمریکایی که بخاطر اجرا ماموریت استخباراتی در منطقه پرواز داشت سقود داده شد.»
در این بیانیه آمده: «در این دستاورد، طیاره با همه عمله و سرنشینان آن که شامل افسران مهم استخبارات آمریکا (CIA) بود از بین برده شدند. قابل یادآوری است که در این اواخر در ولایت‌های هلمند، بلخ و برخی مناطق دیگر کشور، تعداد زیادی از طیارات و هلکوپتر‌های دشمن اشغالگر و داخلی سقوط داده شده است.»
طارق غزنیوال خبرنگار افغان در توییتر خود نوشت: خدمه و اعضای بلندپایه سازمان سیا در سقوط هواپیمای آمریکایی در افغانستان کشته شده‌اند.
با روشن شدن مساله رسانه‌ها و مقامات آمریکایی خبر را رسما تایید کردند. ارتش امریکا در نهایت سقوط یک فروند هواپیمای نظامی E-11A متعلق به نیروی هوایی آمریکا در استان غزنی افغانستان را تایید کرد، اما با وجود ادعای طالبان در مورد سرنگونی هواپیما د ر بیاینه خود اعلام کرد: هیچ نشانه‌ای از شلیک به هواپیما دیده نمی‌شود.
سونی لگت سخنگوی ارتش آمریکا در توییتر خود نوشت: ادعا‌های قبلی طالبان در مورد سرنگونی هواپیما‌های دیگر هم صحت نداشته است.
سقوط هواپیما در حالی اتفاق افتاده که طالبان و آمریکا برای پایان دادن به جنگ ۱۸ ساله افغانستان مذاکراتی را از سر گرفته بودند.
ترامپ اخیرا خواستار پایان دخالت‌های آمریکا در افغانستان بعد از ۱۸ سال از حادثه یازده سپتامبر شده بود. مذاکرات بین آمریکا و طالبان سپتامبر سال گذشته در دوحه برگزار شد، اما با حملات طالبان به نیرو‌های نظامی آمریکا در ماه‌های سپتامبر و دسامبر عملا دچار اختلال شده بود.
هفته گذشته دور جدید مذاکرات، بین زلمی خلیل زاد نماینده ویژه آمریکا در امور افغانستان و ملا غنی برادر رییس تیم مذاکره کننده طالبان و رییس دفتر سیاسی این گروه آغاز شده بود.
گروه طالبان روز سه‌شنبه ۲ بهمن اعلام کرد که نشست و مذاکرات این گروه با نمایندگان آمریکا بر سر مسئله صلح افغانستان در شهر دوحه قطر ادامه دارد.
جزییات آخرین دور مذاکرات دو طرف اعلام نشده، اما چند روز پیش از اغاز دور آخر، زلمی خلیلزاد گفته بود که اگر طالبان ادامه مذاکرات را نمی‌خواهند، آمریکا با این گروه خواهد جنگید.
طالبان همواره موضوع اصلی مذاکره با آمریکا را پایان دادن به اشغال افغانستان خوانده بود. اما کلیدواژه خروج نیرو‌های امریکایی این روز‌ها تنها در دست طالبان نیست.
در پی سقوط هواپیمای نیروی هوایی آمریکا، برخی گروه‌های ضد ایران مدعی احتمال دخالت سپاه قدس در عملیات سرنگونی این هواپیما بودند و مساله درخواست مقامات ایران برای خروج نیرو‌های آمریکایی از منطقه را به عنوان سندی برای ادعایشان مطرح کردند.
جیسون برودسکی رئیس سیاستگذاری گروه ضد ایرانی موسوم به «اتحاد علیه ایران هسته‌ای» با اشاره به تصاویر هواپیمای سازمان سیا که در افغانستان سرنگون شده در رسانه‌های ایرانی نوشت: «خبرگزاری ایرانی تسنیم عکس‌هایی را دست به دست کرده که مدعی است متعلق به تلفات سقوط هواپیما در افغانستان است.»
او در ادامه با کنایه مدعی شده لازم به ذکر است که اسماعیل قاآنی فرمانده جدید سپاه قدس رابطه و تجربه خوبی در افعانستان دارد.
تصاویر دیدار والی بامیان و با یک مقام ایرانی که به تازگی معلوم شده اسماعیل قاآنی، جانشین سردار قاسم سلیمانی فرمانده پیشین سپاه قدس است، واکنش‌های زیادی در میان کاربران اجتماعی داشته است.
ملاقات میان محمدطاهر زهیر، والی بامیان و سردار اسماعیل قاآنی در تابستان ۲۰۱۸ انجام شده، هنگامی که قاآنی معاون قاسم سلیمانی فرمانده پیشین سپاه قدس و فرمانده قرارگاه انصارِ این نیرو بوده که افغانستان حوزه اصلی فعالیت این قرارگاه به حساب می‌آید. اسماعیل قاآنی، حالا فرمانده سپاه قدس و جانشین قاسم سلیمانی است که اخیرا در حمله هوایی آمریکایی‌ها در عراق شهید شد.
یک رسانه آمریکایی نوشته آنچه حساسیت شهروندان و خبرنگاران افغان را در پی داشت، این بود که قاآنی ظاهرا با نام و سمت اصلی خود با والی بامیان دیدار نکرده بود. مطابق به توضیحی که در صفحه رسمی فیسبوک والی بامیان همراه با تصاویر این دیدار در تابستان ۲۰۱۸ منتشر شده، از آقای قاآنی با نام «آقای اسماعیلی معاون سفیر ایران» نام برده شده که جهت ملاقات با والی و بازدید از کار اعمار [ساختن] «بیمارستان ۱۲۰ بستر امام خمینی» به بامیان سفر کرده است.
در پی ترور قاسم سلیمانی و حمله ایران به پایگاه‌های آمریکا عراق، رهبر ایران آیت الله خامنه‌ای اعلام کرد: «آنچه که در مقام مقابله مهم است این است که کار‌های نظامی به این شکل، کفایت آن قضیه را نمی‌کند. آنچه مهم است این است که باید حضور فسادبرانگیز آمریکا در این منطقه تمام بشود.»
ویژگی های هواپیمای سرنگون شده آمریکایی چیست؟
یکی از نکاتی که مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته، توانایی طالبان در شلیک به چنین اهدافی است. هواپیمای سرنگون شده ساخته شرکت بمباردیر است. نیروی هوایی ارتش آمریکا چهار فروند هواپیمای E-۱۱A بمباردیر گلوبال ۶۰۰۰ دارد. این هواپیما‌های پیشرفته در واقع جت‌های تجاری دوربردی به شمار می‌روند که توسط نیروی هوایی امریکا با هدف ارتباطات در میادین جنگی اصلاح شده است. در این سال‌ها این هواپیما‌ها خارج از میدان هوایی قندهار عملیات می‌کردند.
نشریه «اویشنیست» که یک نشریه تخصصی در زمینه هوانوردی است درباره این نوع هواپیما نوشته ارتش امریکا از سیستم‌های پیوند داده (دیتا لینک) متفاوتی برای تبادل اطلاعات فنی استفاده می‌کند که بسیاری از این سامانه‌ها قادر نیستند با هم کار کنند. برای مثال هواپیما‌های اف-۱۵ آمریکا می‌توانند از سیستم لینک-۱۶ برای تبادل اطلاعات با نیروی دریایی استفاده کنند در حالیکه نیروی دریایی نمی‌تواند با بمب‌افکن‌های B-۱ یا B-۵۲ نیروی هوایی آمریکا ارتباط داشته باشد.
فقدان ظرفیت تبادل اطلاعات بین پلتفورم‌های مختلف و عدم تطابق آن‌ها در ارتش آمریکا یک نقض جدی است. به گفته این نشریه، در عملیات‌های مشترک پیچیده، سامانه‌های دفاعی پیشرفته یکپارچه باید با هم در ارتباط باشند و اطلاعاتشان را از طریق دیتالینک‌ها مبادله کنند.
ارتش آمریکا به هواپیما‌های E-۱۱A خود، «وای فای در آسمان» هم می‌گوید. چرا که این هواپیما‌ها عملا نقش ماهواره مخابراتی در حمایت از عملیات‌ها در متاطق دوردست بدون وجود زیرساخت‌های موجود را بازی می‌کنند.
گفته میشود طالبان به سلاح‌هایی برای هدف قرار دادن هواپیما‌ها دست پیدا کرده است. یکی از آن‌ها در جریان حمله طالبان در هلمند در سال ۲۰۰۷ مورد بهره‌برداری قرار گرفته بود.
در این حمله یک فروند هلیکوپتر شینوک آمریکایی بر فراز هلمند در سال ۲۰۰۷ سرنگون شد و هفت سرباز از جمله یک عکاس نظامی بریتانیایی جان خود را از دست دادند.
این جمله نشان داد طالبان به ظرفیت‌های ضد هوایی خوبی دست پیدا کرده است. گاردین در گزارشی که سال ۲۰۱۱ تهیه کرده به این ظرفیت‌ها شااره کرده و گفته طالبان موفق شده هواپیما‌هایی که تا ۱۱ هزار فوت ارتفاع داشتند را هدف موشک‌های خود قرار دهد و گفته میشود شورشیان طالبان مجهز به موشک‌های استینگری هستند که در دهه ۱۹۸۰ سازمان سیا در اختیار شورشیان افغان قرار داده بود.
موشک‌های استینگر سازمان سیا ده‌ها هلیکوپتر شوروی را در دهه ۱۹۸۰ مورد هدف قرار داده و نقش مهمی در مجبور کردن شوروی به خروج از افغانستان در آن سال‌ها داشته است. همین مساله نگرانی را در بین غربی‌ها افزایش داده است. آن‌ها نگرانند همین موشک‌ها زمینه خروج خودشان از افغانستان را فراهم کند. البته بسیاری از کارشناسان آمریکایی معتقدند این استینگر‌ها دیگر قابلیت استفاده ندارند و تاریخ انقضای آن‌ها به اصطلاح گذشته است.
گاردین در گزارشی در سال ۲۰۰۷ به نقل از منابع ناشناس مدعی شده طالبان هفت سیستم دفاع هوایی قابل حمل توسط انسان از ایران خریداری کرده که از مشهد به مرز افغانستان منتقل شده است.
این رسانه بریتانیایی مدعی شده گزارش‌هایی در سال ۲۰۰۹ به دست اطلاعات بریتانیا رسیده که نشان می‌دهد یک مامور ایرانی به نام حسین رضا با چهار استینگر وارد منطقه هلمند شده است.
در جای دیگری از این گزارش به حملات طالبان به ادوات نظامی پرنده آمریکا با استفاده از آر پی جی اشاره شده است. اما همچنان حملات موشکی طالبان یک راز باقی مانده است.
در آگوست ۲۰۰۷ جنگنده‌های هریر که در ارتقاع ۴۵۰ کیلومتری در حال پرواز بودند که گزارش دادند یک راکت ناشناس از میان آن‌ها گذشته و دود غلیظی تولید کرده است. این راکت از نظر نیروی هوایی آمریکا هیچ یک از نشانه‌های شناخته شده سلاح‌هایی که در افغانستان موجود است را نداشته چرا که همه سلاح‌های قابل حمل با انسان و راکت‌هایی که آن‌ها میشناسند در نصف ارتفاعی که این راکت پرواز کرده قابلیت پرواز داشتند.
رویداد۲۴: