اعتراض‌های آبان ۱۳۹۸ در پی یک عامل اقتصادی یعنی شوک وارد آمده بر قیمت بنزین به راه افتاد. در این سلسله گزارش‌ها تلاش کرده‌ایم تا تصویری کلی و کلان از اقتصاد و وضعیت معیشت شهرهایی ارایه کنیم که نامشان بیش از دیگر شهرهای ایران در میان اخبار اعتراض‌های آبان ۱۳۹۸، شنیده شد.
در این گزارش‌ها نرخ تورم، نرخ بیکاری و وضعیت بازار کار ازجمله مهم‌ترین شاخص‌های بررسی شده است. شاخص فلاکت، ضریب جینی و وضعیت بودجه خانوار نیز از دیگر شاخص‌هایی است که برای ارایه تصویری شفاف‌تر از اقتصاد و معیشت خانوارهای ساکن در شهرهای معترض به آن‌ها مراجعه کردیم.
اما این بررسی اقتصادی با محدودیت‌هایی همراه بود، بسیاری از آمار و ارقام موجود به آمارهای استانی محدود می‌شد و اعداد و ارقام به تفکیک شهرستان‌ها در دسترس نبود، ازاین‌رو بسیاری از این شاخص‌ها میانگین‌های استانی است که لزوما تصویر دقیقی از وضعیت شهرستان موردنظر ما ندارند.
در این گزارش به بررسی وضعیت اقتصادی شهر صدرا پرداخته‌ایم. شهری که در اعتراضات آبان‌ماه بارها خبرساز شد.
***
«عباس ملک‌زاده»، شهردار سابق شهر صدرا در گفت‌وگویی با روزنامه «خبرجنوب» در توصیف شهری که شهرداری آن را برعهده داشت، شهر صدرا را «ایران کوچکی» توصیف کرده بود که از مناطق و شهرهای گوناگونی به‌ویژه شهرهای جنوبی، جمعیتی را در خود جای داده است.
شهر صدرا که مکان‌یابی و تشکیل آن در سال ۱۳۷۲ در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به تصویب رسید، از سال حال در زمانی کوتاه از عمر خود، پس از شیراز به دومین شهر پرجمعیت استان فارس بدل شده است. شهری که در افقی ۱۰ ساله انتظار می‌رود جمعیتی تا نیم میلیون نفر را در خود جای دهد.
«عنایت‌الله رحیمی»، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری فارس، در شهریورماه سال ۱۳۹۷ گفته بود در پیش‌بینی‌های اولیه برنامه ریزان، برای شهر صدرا جمعیتی در حدود ۲۰۰ هزار نفر در نظر گرفته شده بود که در طرح‌های جدید برای این شهر، جمعیت ساکن در صدرا به برآوردهایی بالاتر بین ۴۵۰ تا ۵۰۰ هزار نفر، افزایش یافته است.
این مقام وزارت کشور، تصریح کرده است که شهر صدرا با هدف جذب سرریز جمعیت کلان‌شهر شیراز طراحی و ساخته شد و حال آن‌طور که برخی گزارش‌های رسانه‌ها تاکید می‌کنند، شهر صدرا، علاوه بر جای دادن سرریز جمعیت شیراز، از مشکلات سرریز شده این کلان نیز انباشته شده است.
تورمی پایین‌تر از میانگین کشوری
بررسی گزارش مرکز آمار ایران از تغییرات سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات در آذرماه امسال نشان میدهد که نرخ تورم متوسط در استان فارس در این ماه ۳۵٫۴ درصد گزارش شد که از تورم میانگین کشوری اعلام شده (۴۰ درصد) ۴٫۶ واحد/درصد کمتر بود.
نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه آذرماه ۱۳۹۸ در استان فارس نیز با ثبت رقم ۲۵٫۱ درصد از تورم نقطه‌به‌نقطه اعلام شده برای کل ایران (۲۷٫۸ درصد) کمتر بود.
در جداول زیر به تفکیک نقاط شهری و روستایی نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه و تورم میانگین کشوری با نرخ‌های اعلام‌شده برای استان فارس مقایسه شده است تا تصویری از وضعیت تغییرات قیمتی در این استان ارایه شود.
بیکاری جوانان، پشت مرزهای بحران
بررسی وضعیت بازار کار و شاخص‌های مربوط به اشتغال و بیکاری نیز نشان میدهد که نرخ بیکاری استان فارس در پاییز ۱۳۹۸، تک‌رقمی بوده و ۹٫۴ درصد برآورده شده است که از میانگین کشوری بیکاری در آن فصل (۱۰٫۶ درصد) پایین‌تر است.
دیگر شاخص دارای اهمیت در گزارش‌های مربوط به بازار کار، نرخ مشارکت اقتصادی است که در فصل پاییز این نرخ برای ایران ۴۴٫۳ درصد اعلام شد اما نرخ مشارکت اقتصادی در استان فارس از این میانگین کل کشوری پایین‌تر بود و ۴۲٫۶ درصد گزارش شد، طبیعتا نرخ مشارکت اقتصادی پایین‌تر می‌تواند نرخ بیکاری را نیز پایین‌تر نشان دهد چراکه نسبت پایین‌تری از جمعیت فعال اقتصادی اصولا در بازار کار به جست‌وجوی شغل موردنظر خود اقدام کرده‌اند.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، نسبت اشتغال در پاییز ۱۳۹۸ برای کل ایران ۳۹٫۶ درصد اعلام شد به این معنا که از کل جمعیت فعال اقتصادی ۱۵ ساله و بیشتر ایران این درصد اعلام‌شده شاغل بوده‌اند. نسبت اشتغال استان فارس در آن مقطع زمانی ۳۸٫۶ درصد گزارش شد که از شاخص نسبت اشتغال کشوری، کمتر بود.
گزارش جامع‌تری که در این مقطع زمانی می‌توان به آن مراجعه کرد، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ایران در سال ۱۳۹۵ است که نرخ بیکاری در این گزارش برای ایران، ۱۲٫۶ درصد اعلام شد در همان گزارش نرخ بیکاری استان فارس ۱۱٫۸ درصد گزارش شد.
بر اساس نتایج آن سرشماری نرخ مشارکت اقتصادی در سراسر ایران، ۳۹ درصد اعلام شد، حال‌آنکه نرخ مشارکت اقتصادی در استان فارس در آن مقطع زمانی، ۴۱٫۲ درصد بود.
بااینکه بر اساس این دو شاخص، وضعیت بازار کار در استان فارس شرایط بهینه‌تری نسبت به وضعیت بازار کار در ایران داشته، اما آمار تفکیکی نرخ بیکاری جوانان، نشان میدهد که اوضاع بیکاری جوانان استان فارس در سال ۱۳۹۵ از وضعیت متوسط بیکاری جوانان در سراسر ایران، وخیم‌تر بوده است.
نرخ بیکاری جوانان ایران در سال ۱۳۹۵، ۳۲٫۷ درصد بود اما نرخ بیکاری جوانان استان فارس در آن سال و بر اساس نتایج این گزارش ۳۸٫۵ درصد اعلام شد.
شهر صدرا و جزییات آمارهای بازار کار این شهر در جداول سرشماری سال ۱۳۹۵ موجود نیست، اما بررسی وضعیت بازار کار شهر شیراز در آن سال نشان میدهد که نرخ بیکاری در شهر شیراز در آن سال ۱۲٫۴ درصد، نرخ مشارکت اقتصادی ۳۹٫۷ درصد و نرخ بیکاری جوانان در شیراز ۳۸٫۶ درصد گزارش شد.
جزییات بیشتری از آمار و ارقام مربوط به بیکاری در استان فارس در آن سال را می‌توان در این جداول مشاهده کرد.
از سرجمع نرخ تورم اعلام‌شده برای آذرماه و بیکاری پایان پاییز می‌توان برآوردی از شاخص فلاکت در پاییز سال ۱۳۹۸ ارایه کرد، شاخص فلاکت در پاییز امسال برای سراسر ایران، رقم ۵۰٫۶ درصد برآورد می‌شود این شاخص برای استان فارس در پاییز ۹۸، ۴۴٫۸ درصد محاسبه می‌شود که به نسبت شاخص فلات میانگین کشوری، رقمی پایین‌تر است.
تراز بودجه‌ای نسبتا بهتر از میانگین کشوری
شاخص دیگری که در این سری گزارش‌ها برای فهم بهتر وضعیت اقتصادی استان‌ها یا شهرهای درگیر با اعتراضات آبان ۱۳۹۸، بررسی می‌کنیم وضعیت درآمد هزینه خانوارهاست.
اطلاعات مربوط به بودجه خانوارها، برگرفته از گزارش سال ۱۳۹۷ مرکز آمار ایران است.
جزییات درآمد و هزینه سالانه خانوارهای شهری و روستایی ایران و استان فارس به تفکیک در جداول زیر در دسترس است، اما درنهایت آنچه اهمیت دارد مقایسه تراز سالانه بودجه خانوارهای روستایی و شهری ایران و مقایسه این تراز با تراز سالانه خانوارهای ساکن در استان فارس است که نشانه‌ای از وضعیت کلی اوضاع اقتصادی آن‌هاست.
بر اساس این آمار و ارقام، تراز سالانه خانوارهای شهری استان فارس در پایان پارسال، کمی بیش از سه میلیون و ۶۰۰ هزار تومان بود که از تراز میانگین سالانه خانوارهای شهری ایران در سال ۱۳۹۷، اندکی کمتر بوده است.
اما خانوارهای روستایی ساکن استان فارس در سال ۱۳۹۷، در پایان سال تراز مثبتی بیش از تراز بودجه خانوارهای روستایی سراسر ایران به‌جا گذاشتند.
شاخص ضریب جینی به‌عنوان نشانگر وضعیت برابری و چگونگی بازتوزیع درآمدی نیز نشان میدهد که در سال ۱۳۹۷ هم در مناطق شهری و هم در مناطق روستایی استان فارس، نسبت به میانگین کشوری، بازتوزیع درآمدی متناسب‌تر بوده و درآمدها برابرتر از این میانگین بازتوزیع شده است.
شاخص ضریب جینی مناطق شهری ایران در سال ۱۳۹۷، عدد ۰٫۳۹۴ بود حال‌آنکه ضریب جینی مناطق شهری استان فارس ۰٫۳۵۷۴ گزارش شد. پارسال همچنین میانگین ضریب جینی مناطق روستایی سراسر ایران عدد ۰٫۳۵۹۵ بود که عددی بزرگ‌تر از ضریب جینی مناطق روستایی استان فارس به شمار می‌آمد که ۰٫۳۱۳۲ اعلام شد و از بازتوزیع متناسب‌تر درآمدها در مناطق روستایی استان فارس حکایت داشت.
شهری انباشته از مشکلاتی کهنه
تصویر کلان و چشم‌انداز کلی این اعداد و ارقام می‌تواند به این معنا باشد که درمجموع وضعیت اقتصادی استان فارس دست‌کم از دوردست از میانگین کشوری بهتر ارزیابی می‌شود؛ اما به‌رغم حاکم بودن این وضعیت، شهر صدرای شیراز در اعتراض‌های آبان‌ماه یکی از کانون‌های اعتراض‌ها بود.
شهر صدرا به‌عنوان شهری جا خوش کرده در کنار مرکز استان فارس شیراز، مشکلاتی دارد که از زبان «حمیدرضا صادقی»، رییس شورای این شهر «مشکلاتی کهنه» به شمار می‌آید. رییس شورای شهر صدرا، معتقد است که «این شهر جدید، فقط نام شهر را با خود به یدک می‌کشد.»
شهری بدون ادارات دولتی و قضایی، دسترسی‌های محدود در راه و جاده، فاضلاب رها شده و فراهم نبودن زیرساخت‌های آموزشی و درمانی مناسب و کافی، توصیف‌هایی است که رئیس شورای شهر صدرا از این شهر ارایه می‌کند.
حمیدرضا صادقی در مهرماه سال ۱۳۹۸ و در جلسه معارفه شهردار شهر صدرا تاکید می‌کند که «صدرا دیگر تحمل هیچ‌گونه خطایی از جانب مدیران شهری و فساد آن‌ها را ندارد.» اشاره او به وضعیت شهرداران و مدیران شهری صدرا در سال‌های اخیر بود، دو شهردار قبلی شهر صدرا به دلیل فساد مالی و اخلاقی برکنار شدند یکی در حبس و دیگری متواری است تا سرنوشت شهرداری شهر صدرا خود به‌تنهایی زبان حال شهری باشد که هم بار جمعیتی شهر شیراز و هم بار مشکلات آن را یکجا بر دوش می‌کشد.
ایران‌وایر:آرش حسن‌نیا