رابین رایت
نیویورکر
ایرج حریرچی، معاون وزیر بهداشت ایران، روز دوشنبه در میانه کنفرانس خبری و در حالی که داشت به خبرنگاران می گفت که جمهوری اسلامی تقریبا توانسته شیوع ویروس کرونا در کشور را تحت کنترل درآورد، رنگ پریده بود و داشت در تب می سوخت.
حریرچی در پاسخ یکی از نمایندگان مجلس که گفته بود تا همین حالا هم ۵۰ نفر در پی ابتلا به ویروس کرونا جان خود را از دست داده اند، گفت حتی اگر شمار قربانیان نصف یا یک چهارم آن هم باشد، از سمت خود استعفا خواهد کرد. او در ادامه گفت که ایران تنها ۶۱ مورد ابتلای تایید شده به بیماری دارد و شمار قربانیان هم ۱۲ نفر است.
او افزود که ایران مخالف قرنطینه است چرا که اقدامات اینچنینی به زمان های گذشته، دوران جنگ جهانی اول و زمان بیماری هایی همچون طاعون و وبا، تعلق دارد. تصاویر ویدیویی روز بعد حریرچی را در قرنطینه نشان می داد؛ او به کرونا مبتلا شد. ایران، کشوری با ۸۳ میلیون نفر جمعیت، اکنون به یکی از مراکز اصلی شیوع ویروس کرونا تبدیل شده و بیشترین نرخ مرگ و میر ناشی از ابتلا به این بیماری در جهان را دارد: طبق آمارهای رسمی، نرخ مرگ و میر در ایران چیزی بین ۸ تا ۱۸ درصد است که در قیاس با نرخ ۳ درصدی مرگ و میر در چین و سایر کشورهای جهان بسیار بالاست.
روز پنجشنبه معصومه ابتکار، معاون رئیس جمهوری ایران، نیز اعلام کرد که به ویروس کرونا مبتلا شده است. یک روز پیش از اعلام این خبر با حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، و دیگر اعضای کابینه دولت او جلسه داشت. دو نفر از اعضای مجلس ایران از جمله رئیس کمیته سیاست خارجی و امنیت ملی نیز به ویروس کرونا مبتلا شده اند. طبق جدیدترین آمارهای رسمی در روز جمعه، موارد تایید شده ابتلا به ۸۸ و شمار قربانیان این بیماری به ۳۴ نفر رسیده است. این در حالی است که ۶ متخصص بیماری های واگیردار کانادایی شمار افراد مبتلا به ویروس کرونا در ایران را حدود ۱۸ هزار نفر برآورد کرده اند. آنها در محاسبات خود شمار اعلام شده قربانیان، نرخ مرگ و میر ناشی از بیماری در جهان، اطلاعات شیوع ویروس در دیگر کشورهای مرتبط با ایران و داده های پروازها و الگوهای مسافرتی را بررسی کردند و اینطور نتیجه گرفتند: «با توجه به حجم اندک سفرهای هوایی به کشورهایی که موارد تایید شده ابتلا به ویروس کرونا با منشاء ایرانی را داشتند، می توان گفت کیهان اکنون شاهد شیوع گسترده این ویروس است.» با توجه به حاشیه خطای احتمالی، شمار موارد ابتلا می‌تواند از ۳۰۰-۷۰۰ تا ۵۳ هزار مورد متغیر باشد. متخصصان کانادایی نهایتا روی عدد ۱۸ هزار با یکدیگر توافق کردند. به هر حال، نکته اینجاست که برآوردهای آنها با گزارش های رسمی دولت ایران بسیار فاصله دارد.
به نظر می رسد شیوع ویروس از شهر قم آغاز شده است؛ شهری محافظه کار در فاصله دو ساعتی از تهران که به دلیل وجود بارگاه حضرت معصومه در آن، زیارت کنندگان بسیاری را از سراسر جهان به خود جذب می کند. اولین اشاره رسمی به شیوع ویروس کرونا در ایران در ۱۹ فوریه بود که ۲ نفر جان خود را از دست دادند. برخی گزارش های اولیه حاکی از آن بود که ویروس توسط بازگانانی که بین قم و ووهان رفت و آمد داشتند، به ایران وارد شده است. طبق برآوردها، شیوع بین ۳ تا ۶ هفته پیش آغاز شده که یعنی دو قربانی این بیماری برای چندین هفته ناقل بوده اند و دیگران را مبتلا کرده اند. تنها در ۸ روز از اولین آمار کشته شدگان ناشی از ابتلا به این ویروس، کرونا در ۲۴ استان از مجموعه ۳۱ استان ایران شیوع یافته بود. اندکی بعد موارد ابتلا به ویروس با منشاء ایرانی در آذربایجان، افغانستان، بحرین، کانادا، گرجستان، عراق، کویت، لبنان، عمان، پاکستان و امارات متحده عربی اعلام شد. زمان بندی شیوع بیماری به ویژه به دلیل شرایط دشوار اقتصادی ایران، حائز اهمیت است. ایالات متحده به عنوان بخشی از کمپین اعمال فشار حداکثری دولت ترامپ، تحریم های اقتصادی علیه ایران اعمال کرده و شرکت های خارجی یا کشورهایی که بخواهند با ایران تجارت داشته باشند، شامل این تحریم ها می شود. اقتصاد ایران در یک سال گذشته بیش از ۹ درصد کوچک شده است. به گفته عدنان مزارعی، کارشناس اقتصادی در موسسه علوم اقتصادی بین المللی پترسون، از زمان آغاز شیوع ویروس کرونا در ایران در حدود ۱۰ روز پیش، ۱۱ کشور از جمله افغانستان و عراق و ترکیه روابط خود را با جمهوری اسلامی محدود کردند.
شاهد شیوع ویروس کرونا باشد مزارعی پنجشنبه در مطلبی نوشت با توجه تبدیل شدن ایران به یک مرکز شیوع کرونا، سراسر خاورمیانه می تواند خیلی زود با موارد گسترده ابتلای به بیماری مواجه شود. شرایط خاورمیانه می تواند بر قیمت نفت نیز تاثیر بگذارد و به کاهش آن بینجامد چرا که تقاضا برای نفت از سوی چین و دیگر کشورها کاهش خواهد یافت و این در حالی است که حدود یک چهارم تجارت ایران با چین است.
ایران اقداماتی را برای مهار شیوع بیماری در پیش گرفته که از نمونه آنها می توان به ضدعفونی کردن خطوط مترو و تعطیلی اغذیه فروشی های خیابانی اشاره کرد. بسیاری از مراکز فرهنگی، دانشگاه‌ها، مدارس و غیره در بسیاری از استان های ایران تعطیل و برنامه هایی که تماشاچی داشتند، مانند تئاتر و مسابقات ورزشی نیز به بعد موکول شده اند. وزارت بهداشت هم به طور مداوم توصیه های پزشکی و بهداشت و سلامت به مردم می دهد. با این حال آسیب وارده به وجهه دولت در مبارزه با بیماری به اندازه آسیب های خود بیماری جدی است.
روحانی اخیرا گفته: «لازم است در مدارس، دانشگاه ها و ادارات به توصیه های پزشکی توجه شود؛ اما ما همه باید به کار و فعالیت خود ادامه دهیم چرا که این یکی از توطئه های دشمنان ماست که ترس را در کشور بگسترانند و آن را به تعطیلی بکشانند.»
حریرچی هم در اظهاراتی از قرنطینه گفته: «از اعماق وجودم می گویم مراقب خودتان باشید. این یک ویروس دموکرات است که بین فقیر و ثروتمند، دولتمند یا شهروند عادی، تمایزی قائل نمی شود. این ویروس می تواند بسیاری را آلوده کند.» با توجه به آمارها و برآوردها، به نظر می رسد که ارقام به طرز وحشتناکی بالا خواهند رفت.