روز چهارشنبه ۲۸ اسفند ویدئویی از صحبت‌های دکتر رضا حاجی‌جعفری، معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی کاشان، منتشر شده است که می‌گوید تاکنون ۲۱۳ نفر بر اثر بیماری حاد تنفسی در این شهر فوت شده‌اند.
او توضیح می‌دهد که تاکنون بر اثر نتایج آزمایشگاه ۳۷ نفر از این افراد قطعا مبتلا به کرونا بوده‌اند و بقیه مشکوک به کرونا بوده‌اند و احتمالا هرگز مشخص نشود که بیماری کرونا داشته‌اند یا نه.
به نظر می‌رسد باید گزاره «کرونا داشته‌اند» را ارجح دانست، مگر اینکه مسئولان وزارت بهداشت بتوانند توضیح دهند که مرگ‌ومیرهای گسترده بر اثر بیماری حاد تنفسی در یک دوره خاص سابقه داشته و چرا فقط امسال این همه مرگ‌ومیر بر اثر بیماری حاد تنفسی داریم.
این نخستین بار نیست که خبر مرگ‌ومیرهای اخیر در کاشان به صورت غافلگیرکننده‌ای منتشر می‌شود. ۱۹ اسفند هم علی اکبر مرتضایی، فرماندار کاشان، خبر داد که تا آن تاریخ ۸۸ نفر در این شهر فوت کرده‌اند.
آمار جدید نشان می‌دهد که در حدفاصل ۱۹ تا ۲۸ اسفند، ۱۲۵ نفر به آمار فوتی‌های این شهرستان افزوده شده است و بحران به صورت جدی ادامه دارد.
اما اعلام مرگ ۲۱۳ بیمار مشکوک به کرونا در کاشان، از جنبه‌های دیگر هم بسیار مهم است. چون فارغ از آمار وزارت بهداشت، تاکنون وب‌سایت رادیو فردا آمار قربانیان در استان اصفهان را ۱۰۱ نفر و تلویزیون ایران اینترنشنال ۱۷۳ نفر اعلام کرده‌اند ولی حالا مشخص شده که در کاشان که از شهرهای استان اصفهان است، ۲۱۳ نفر فوت مشکوک داشته‌ایم و حتی رسانه‌های خارج از ایران که از سوی حکومت متهم به بزرگنمایی می‌شوند، از آمار رسمی عقب افتاده‌اند.
این عدد تازه و تلخ، قطعا آمار شهر کاشان را تبدیل به یک معما می‌کند ولی این معما خودش کمک مهمی به نزدیک شدن به پاسخ معمای بزرگ‌تر یعنی آمار قربانیان کرونا در ایران می‌کند.
نکته اول؛ آمار رسمی قربانیان کرونا در کاشان تاکنون توسط وزارت بهداشت اعلام نشده است. البته دانشگاه علوم پزشکی کاشان تا روز ۲۴ اسفند اقدام به انتشار آمار قربانیان کرونا می‌کرد و خبر داد که تا آن تاریخ ۳۶ نفر در این شهر به علت ابتلا به کرونا فوت کرده‌اند، یعنی همین آماری که دکتر حاجی‌جعفری داده است. پس دانشگاه علوم پزشکی کاشان هم تعداد افراد فوت شده مشکوک به کرونا را از فهرست خود حذف کرده است. البته همین آماردهی هم از تاریخ ۲۴ اسفند متوقف شده است و فعلا فقط وزارت بهداشت آمار را به صورت کلی و بدون تفکیک استان‌ها اعلام می‌کند.
حسام‌الدین آشنا، مشاور حسن روحانی، روز ۱۸ اسفند در صفحه توئیتر خود با انتشار یک نامه خبر داده بود که از این به بعد اگر بیماران فوت‌شده، علائم بالینی قوی داشته باشند، «به عنوان کیس قطعی کرونا ثبت گردند». آقای آشنا از این نامه به عنوان تحول مثبت یاد کرده و نوشته بود که این روند «تبعات جدی در حوزه اطلاع‌رسانی دارد».
اگر ۶۸۰۰ فوت بر اثر کرونا داشته باشیم و حالت سه درصد فوتی را برای کل مبتلایان در نظر بگیریم، یعنی ۲۰۰ هزار مبتلا در ایران داریم. وزارت بهداشت ایران به صورت رسمی می‌گوید که ۱۷ هزار مبتلا در ایران وجود دارد. در واقع آمار ۲۰۰ هزار مبتلا، همه آمارها و ادعای دیگر رسمی را هم تحت الشعاع قرار می‌دهد.
با این حال سخنان تازه معاون علوم پزشکی کاشان نشان می‌دهد که کماکان علائم بالینی بیماران مشکوک مدنظر قرار نمی‌گیرند و آنچه در آمارهای رسمی که اعلام می‌شود، صرفا نتایج آزمایشگاه مدنظر است.
نکته دوم؛ عبارت «بیماری حاد تنفسی» راه‌گشاست. روز ۹ اسفند وب‌سایت بی‌بی‌سی فارسی بر اساس گزارش منابع بیمارستانی نوشت: «تا شامگاه هشتم اسفند، در مجموع دست کم ۲۱۰ نفر در شهرهای مختلف ایران بر اثر ابتلا به ویروس کرونا درگذشته‌اند». همان تاریخ وزارت بهداشت آمار کل قربانیان را ۳۴ نفر اعلام کرده بود.
انتشار آمار در وب‌سایت بی‌بی‌سی با واکنش کیانوش جهان‌پور، سخنگوی وزارت بهداشت ایران، مواجه شد. او نوشت که سایت بی‌بی‌سی «عددی افزون بر مرگ‌ومیر سندرم‌های حاد تنفسی در ایران را به جای کرونا به مخاطب، قالب می‌کند». در واقع او تلویحا عدد را تایید کرد ولی گفت این تعداد مرگ‌ومیر مربوط به «سندرم‌های حاد تنفسی» است نه کرونا.
این نکات دو نسبت نزدیک به هم را به نمایش می‌گذارد. آمار بیماران فوت‌شده مشکوک به کرونا در کاشان ۲۱۳ نفر است، آمار وزارت بهداشت ۳۶ نفر. آمار غیررسمی کل کشور تا روز هشتم اسفند، ۲۱۰ نفر بوده، آمار وزارت بهداشت ۳۴ نفر. در هر دو آمار وزارت بهداشت یک ششم آمار را اعلام کرده است.
اگر این را بخواهیم معیار قرار بدهیم و آن را تعمیم بدهیم، باید گفت که عدد واقعی بیماران فوت شده مشکوک به کرونا در ایران تاکنون حداقل ۶۸۰۰ نفر است ولی به صورت رسمی و با تکیه بر نتایج آزمایشگاهی تاکنون ۱۱۳۵ نفر اعلام شده است.
اما چرا تاکید بر دقیق شدن آمار فوتی‌ها مهم است؟ چون این آمار نماد اصلی اثبات «پنهان‌کاری» مقام‌های ایرانی در زمینه اطلاع‌رسانی شده است. آنها می‌گویند که شفاف هستند ولی آمار نشان می‌دهد که شفاف نیستند. دوم اینکه مشخص شدن آمار فوتی‌ها تعداد ابتلا و گستردگی بحران را هم به خوبی مشخص می‌کند.
به عنوان مثال، اگر ۶۸۰۰ فوت بر اثر کرونا داشته باشیم و حالت سه درصد فوتی (سه نفر فوتی در هر ۱۰۰ نفر مبتلا) را در نظر بگیریم، یعنی حدود ۲۰۰ هزار مبتلا در ایران داریم، در حالی وزارت بهداشت ایران به صورت رسمی می‌گوید که ۱۷ هزار مبتلا در ایران وجود دارد. در واقع این آمار، تمام ادعای دیگر حکومت درباره بحران و کنترل بحران را هم تحت الشعاع قرار می‌دهد.
رضا حقیقت‌نژاد, رادیو فردا: