بحران کرونا در کشور در وضعیت مدیریت قرار گرفته، اما هنوز به مرحله مهار و کنترل نرسیده است. بدون شک تعطیلات نوروز به کمک مسئولان برای مهار کنترل این بیماری آمد و اگر در طول سال این بیماری شیوع پیدا می‌کرد مردم جامعه روزهای به مراتب سخت‌تری را پشت سر می‌گذاشتند. با این وجود با پایان تعطیلی نوروز بیم این وجود دارد که روند این بیماری که در روزهای گذشته سیر نزولی به خود گرفته دوباره سیر صعودی پیدا کرد و با تجمعات و رفت و آمدهای غیرضروری جان انسان‌های بیشتری به مخاطره بیفتد. شاید تا زمانی که تنها کشورهای محدودی مانند ایران با این بحران مواجه بودند امکان مقایسه تطبیقی و بررسی نقاط ضعف مدیریت این بیماری وجود نداشت، اما امروز که اغلب کشورهای جهان به شکل‌های مختلف با این بحران مواجه هستند شرایط برای تحلیل نوع مدیریت بحران در کشور بهتر از گذشته است.
به همین دلیل و برای تحلیل و بررسی نوع مدیریت و استراتژی که مسئولان در مواجهه با بحران کرونا در پیش گرفتند، «آرمان ملی» با پروانه سلحشوری نماینده تهران در مجلس گفت‌وگو کرده است. سلحشوری معتقد است: «واقعیت این است که مسئولان از نظر اقتصادی و مدیریتی توانایی انجام قرنطینه را نداشتند. این امکان برای مسئولان از نظر اقتصادی وجود نداشت که در شرایط قرنطینه امکانات مورد نیاز مردم را به در منازل آنها بفرستند. از سوی دیگر اقتصاد جامعه به شدت تحت تاثیر تولید و کسب و کارهای خرد است. کسب و کارهایی که در مواجهه با بحران کرونا با آسیب‌های جدی مواجه شدند. اگر فرض بگیریم کارخانه‌هایی که مایحتاج مردم را تولید می‌کنند، تعطیل شود دچار هرج و مرج خواهیم شد. به‌نظر می‌رسد ذخیره‌سازی مناسبی نیز در این زمینه وجود ندارد که بتواند پاسخگوی چالش‌های شرایط موجود باشد. در نتیجه دو دلیل ناتوانی اقتصادی و مدیریتی باعث شد که رویکرد قرنطینه از دستور کار مسئولان جامعه خارج شود». در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
مدیریت بحران کشور به چه میزان نسبت به شیوع ویروس کرونا واکنش مناسبی از خود نشان داد؟ آیا عملکرد مسئولان در مدیریت بحران کرونا را قابل قبول می‌دانید؟
واقعیت این است که ما اطلاع دقیقی از آنچه رخ داده و چه نوع عملکردی برای مدیریت بحران کرونا در کشور صورت گرفته نداریم. نکته دیگر اینکه در بین مسئولان اجرائی کشور در مورد کرونا سخنان واحدی شنیده نمی‌شود. به‌دلیل عدم هماهنگی مسئولان در اظهارنظرهایی که پیرامون بحران کرونا انجام می‌دهند امکان نتیجه‌گیری و جمع‌بندی منطقی در این زمینه وجود ندارد. اتفاقات رخ داده نشان می‌دهد ما هنوز موفق نشده‌ایم در مقابله با بحران‌های کشور به یک مدیریت یکپارچه و منسجم دست پیدا کنیم. در نتیجه تعاریف و اولویت‌بندی‌های دقیقی در این زمینه وجود ندارد. در موضوع بحران کرونا باید خیلی زود وضعیت کار مردم و همچنین حدود قرنطینه در شهرهای مختلف مشخص می‌شد و سیستم اجرائی کشور با قاطعیت و شفافیت با مردم سخن می‌گفت. واقعیت دیگر این بود که گویی برخی مسئولان کشور از واژه قرنطینه هراس داشتند. آقای روحانی در یکی از اظهارنظرهای خود عنوان کردند که برخی کشورها غذا را به سمت منزل مردم پرت می‌کردند که ما چنین اقدامی انجام نخواهیم دارد. این در حالی است که مساله اصلی درباره قرنطینه کردن کانون‌های بحرانی پرت کردن یا نکردن غذا به در منازل مردم نبوده است. بنده معتقدم به‌دلیل اینکه دستگاه اجرائی کشور توانایی تامین لوازم و مایحتاج مردم در وضعیت قرنطینه را نداشت از قرنطینه کردن کانون‌های بحرانی کرونا خودداری کرد. البته تمهیداتی در این زمینه در نظر گرفته شد که بیشتر به خاطر ایام تعطیلات نوروز بود. از این نکته نیز نباید غافل شد که تعطیلات نوروز به شکل‌های مختلف به مسئولان اجرائی کشور برای مهار بحران کرونا کمک کرد. از سوی دیگر مردم نیز مشارکت فعالی در قطع زنجیره کرونا در کشور داشتند و مشاهده کردیم در روز طبیعت همکاری خیلی خوبی با مسئولان داشتند و از منازل خود بیرون نیامدند. با این وجود در حالی که برخی دستگاه‌های اجرائی عنوان می‌کنند مردم در رفتن به سرکار خود مشکلی ندارند به یک باره وزارت بهداشت نسبت به این رویکرد هشدار می‌دهد و این کار را ممنوع اعلام می‌کند. این اتفاقات نشان می‌دهد که هماهنگی لازم بین مسئولان وجود ندارد و اولویت‌بندی‌ها به‌صورت دقیق صورت نمی‌گیرد. به‌نظر می‌رسد اولویت نخست دولت اقتصاد است در حالی که اولویت نخست وزارت بهداشت سلامتی و جان مردم است.
به صورت طبیعی وظیفه هماهنگی بین دستگاه‌های اجرائی کشور متوجه رئیس‌جمهور است. چرا چنین اتفاقی رخ نداد؟
نکته مبهم در این زمینه این است که آیا قرارگاهی که سردار باقری ریاست آن را در اختیار دارد مرکز اصلی تصمیم‌گیری درباره بحران کرونا است و یا رئیس‌جمهور متولی اصلی مقابله با این بحران است؟ در شرایط کنونی نقش این قرارگاه چیست؟ آیا باید از این قرارگاه انتظار سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و واکنش نسبت به اتفاقات رخ داده داشته باشیم و یا این مسئولیت‌ها برعهده رئیس‌جمهور و اعضای دولت است؟ برخی اظهارنظرها همخوانی دقیقی ندارد. این در حالی است که تناقض و ناهمخوانی بین اظهارنظر روحانی به جایگاه آن آسیب خواهد زد. از سوی دیگر این دوگانگی‌ها در تصمیم‌گیری‌ها، مسئولان سایر نهادها را نیز دچار سردرگمی و بلاتکلیفی خواهد کرد. بنده گمان نمی‌کنم این نوع دوگانگی‌ها و اظهارنظرهای متناقض ناشی از عدم اطلاع و یا اطلاعات اشتباه باشد. به هر حال به همان صورت که اظهارات وزیر بهداشت و همکاران ایشان با مردم در میان گذاشته می‌شود، این دیدگاه‌ها با دیگر مسئولان کشور نیز مطرح می‌شود. در همه کشورهای جهان اولویت نخست دولت‌ها جان و سلامتی مردم است. از سوی دیگر کشورهای مختلف در شرایط بحرانی کنونی رویکرد حمایت از اقتصاد خرد در پیش گرفته‌اند. این در حالی است که در کشور ما نیز اقتصاد خرد نقش تعیین‌کننده‌ای در وضعیت کلی جامعه ایفا می‌کند. اقتصاد خرد نیز نیاز به کمک دولت دارد. در آمریکا که دارای سیستم اقتصادی سرمایه‌داری است دولت به اقتصاد خرد کمک‌های قابل توجهی می‌کند. این در حالی است که در ذات سرمایه‌داری کمک کردن به اقتصاد خرد و افراد مورد توجه نیست. با این وجود دولت آمریکا به‌عنوان یک دولت سرمایه‌داری از ماهیت خود عدول می‌کند و به بخش‌های خرد اقتصادی کمک می‌کند تا در بحران کرونا دچار آسیب نشوند. براساس اطلاعاتی که بنده دارم آقای روحانی درخواست برداشت یک‌میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برای مقابله با بحران کرونا داشته‌اند. هدف نیز تامین نیازهای بهداشتی و پزشکی و کمک به اقتصاد خرد در کشور بوده است. با این وجود هنوز پاسخی به این درخواست رئیس‌جمهور داده نشده است. ما در مجلس در یک روز دویست‌میلیارد دلار به سپاه قدس اختصاص دادیم. بدون شک در شرایط کنونی حفظ سلامتی مردم از مسائل دیگر مهم‌تر است و این در حالی است که کشورهای دیگر نیز درگیر مقابله با بحران کرونا هستند. آیا وقتی سلامتی مردم در خطر است نمی‌توان مبلغ بیشتری در نظر گرفت؟ صندوق توسعه ملی که در دوران دولت اصلاحات شکل گرفت برای این تشکیل شد که در مقاطعی که قیمت نفت کاهش پیدا کرد و یا کشور با بحران‌های مهمی مواجه شد بتوانیم از این صندوق برای جبران کمبودها استفاده کنیم. آیا روزهای کنونی سخت محسوب نمی‌شوند؟ به هر حال امروز مردم جامعه در وضعیت اضطراری زندگی می‌کنند و بسیاری از کسب و کارها با چالش جدی مواجه شده‌اند.
چرا معتقدید مسئولان از واژه قرنطینه هراس دارند و چنین رویکردی را در دستور کار خود قرار ندادند؟
بنده معتقدم در شرایط کنونی در جامعه شکاف «دولت- ملت» زیاد شده است و بی‌اعتمادی نسبت به گذشته افزایش پیدا کرده است. این بی‌اعتمادی بین مردم و مسئولان نیز جدی است. مردم به سلامتی خود اهمیت می‌دهند و هنگامی که مسئولان عنوان می‌کنند مردم در اماکن عمومی یا تفریحی حضور نداشته باشند با واکنش مثبت مردم مواجه می‌شوند. در نتیجه اگر از همان ابتدا به‌صورت جدی با موضوع برخورد می‌شد قطعا حمایت صددرصدی مردم هم وجود می‌داشت. واقعیت این است که مسئولان جامعه از نظر اقتصادی و مدیریتی توانایی انجام قرنطینه را نداشتند. این امکان برای مسئولان از نظر اقتصادی وجود نداشت که در شرایط قرنطینه امکانات مورد نیاز مردم را به در منازل آنها بفرستند. از سوی دیگر اقتصاد جامعه به شدت تحت تاثیر تولید و کسب و کارهای خرد است. کسب و کارهایی که در مواجهه با بحران کرونا با آسیب‌های جدی مواجه شدند. اگر فرض بگیریم کارخانه‌هایی که مایحتاج مردم را تولید می‌کنند تعطیل شود کشور دچار هرج و مرج خواهد شد. به‌نظر می‌رسد ذخیره‌سازی مناسب مایحتاج مردم وجود ندارد که بتواند پاسخگوی چالش‌های شرایط موجود باشد. در نتیجه دو دلیل ناتوانی اقتصادی و مدیریتی باعث شد که رویکرد قرنطینه از دستور کار مسئولان جامعه خارج شود.
با توجه به شرایط موجود کشور در دوران پساکرونا با چه چالش‌هایی مواجه خواهد بود؟
برخی از تحلیلگران به‌دنبال مشخص کردن وضعیت کشورهای مختلف در دوران پساکرونا هستند. مساله مهم این است که هنوز مشخص نیست کرونا تا چه زمانی وجود دارد و دوران پساکرونا از چه زمانی آغاز خواهد شد. اگر بحران کرونا به مدت زمان طولانی در ایران وجود داشته باشد آسیب‌های جدی به زندگی مردم وارد خواهد کرد. برخی معتقدند جهان در وضعیت آخرالزمانی قرار گرفته و از این رو اغلب کشورهای جهان اعم از توسعه یافته و نیافته به شکل‌های مختلف با بحران کرونا مواجه هستند و زندگی اغلب مردم جهان تحت تاثیر بحران کرونا قرار گرفته است. با این وجود سوال اینجاست که در شرایط کنونی در ایران به‌صورت روزانه چه میزان تست کرونا از مردم گرفته می‌شود؟ چه میزان از مردم مشکوک به بیماری کرونا هستند؟ این احتمال وجود دارد افرادی که از آنها تست گرفته نشده اما به‌دلیل بیماری کرونا جان خود را از دست داده‌اند در آمار جان‌باختگان نیامده باشند. تا زمانی که ندانیم دقیقا چه میزان توانایی در کنترل این بیماری داریم و این بحران چه میزان طول خواهد کشید، تحلیل و بررسی دوران پساکرونا کار راحتی نخواهد بود و روزبه‌روز سخت‌تر هم خواهد شد. به‌عنوان مثال با پایان تعطیلی نوروز و سیاست‌های جدیدی که ستاد ملی مبارزه با کرونا مبنی بر بازگشایی برخی از دستگاه‌های اجرائی و در آینده برخی از کسب و کارهای مردم اتخاذ کرده، شرایط برای تحلیل دوران مدیریت بحران کرونا سخت تر از گذشته شده است. حتی این احتمال وجود دارد که این بیماری که در چند روز گذشته در وضعیت نزولی قرار داشته دوباره با رهاسازی کسب و کارها سیر صعودی به خود بگیرد و جان انسان‌های بیشتری به خطر بیفتد. مسئولان بین اقتصاد و سلامتی مردم باید یکی را انتخاب کنند. اگر قرار است مسائل اقتصادی در اولویت قرار بگیرد باید این مساله را در نظر گرفت که احتمال به مخاطره افتادن جان مردم وجود دارد و بیماری کرونا ممکن است دوباره سیر صعودی به خود بگیرد. به همین دلیل تصمیم‌گیری سخت شده است. بنده امیدوارم این وضعیت مدیریت شود و ما بتوانیم با کمترین میزان تلفات از این بحران عبور کنیم تا شرایط برای تحلیل دوران پساکرونا بهتر از گذشته شود.
آیا مجلس شورای اسلامی درباره منشأ ورود ویروس کرونا تحقیقات انجام داده است؟
تحقیقی در این زمینه صورت نگرفته اما براساس اظهارات مسئولان مربوطه کسانی که از چین به قم سفر کرده بودند ناقل این ویروس بودند. این افراد شامل کسانی بوده که در چین تحصیل یا کار می‌کرده‌اند. از سوی دیگر هواپیمایی ماهان نیز در تشدید این بیماری نقش داشته و به‌دلیل رفت و آمدهایی که به چین انجام داده این بیماری را در کشور تشدید کرده است. در آن مقطع حساس هواپیمایی ماهان تنها شرکت هواپیمایی بود که به چین رفت و آمد داشت و چینی‌ها را جابه‌جا می‌کرد. در نتیجه باید هواپیمایی ماهان را نیز جز مقصرین به شمار آورد. با این وجود منشأ اصلی ورود این بیماری حضور چینی‌ها در شهر قم بوده است. این در حالی است که قم دارای ارتباط گسترده‌ای با شهرهای مختلف کشور است. بنده به خاطر دارم روزی که در مجلس این موضوع مطرح شد و از نمایندگان تست کرونا گرفته شد از صد نفر نماینده بیست و سه نفر به کرونا مبتلا بودند. این در حالی بود که آقای ذوالنور و امیرآبادی که نماینده قم بودند از جمله نمایندگانی بودند که تست کرونا آنها مثبت اعلام شد.
آرمان ملی: احسان انصاری