متوسط قیمت خانه در تهران، اردیبهشت امسال از سقف متری ۱۷ میلیون تومان گذشته است. این رقم به نسبت اقتصاد خانوار یک فاجعه اقتصادی اجتماعی تمام‌عیار است که تبعات آن تا سال‌های آینده گریبان جامعه را خواهد گرفت.
مقایسه میانگین قیمت مسکن در فروردین و اردیبهشت نشان می‌دهد طی یک ماه قیمت هر مترمربع واحد مسکونی حدود ۱۰ درصد گران شده و بیش از یک و نیم میلیون و تومان زیاد شده است. تورم قیمت خانه به نسبت پارسال همین موقع بیش از ۳۶ درصد بوده است. زمانی که هر مترمربع آپارتمان در پایتخت جمهوری اسلامی ۱۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان معامله می‌شد. حالا اگر خریداری پارسال از قافله خانه خریدن بازمانده باشد امسال باید به ازای هر مترمربع ۴ میلیون و ۳۵۰ هزار تومان روی پول پارسال بگذارد در مقیاس اقتصاد خانوار کاری غیرممکن است.
شاخص امید خانه‌داری چیست؟
در اقتصاد مسکن شاخصی به نام «طول دور انتظار» وجود دارد که می‌توان آن را شاخص «امید به خانه‌داری» هم نامید. این شاخص با احتساب میانگین درآمد خانوار و میانگین قیمت مسکن حساب می‌کند که چند سال طول می‌کشد کسی بتواند با درآمد خود خانه‌دار شود. برای تعیین این شاخص فرض می‌شود که یک سوم درآمد خانوار به مسکن اختصاص پیدا کند. بنابراین متوسط قیمت مسکن به یک سوم میانگین درآمد خانوار تقسیم می‌شود و عدد حاصل معلوم می‌کند که طول دوره انتظار خانه‌داری در ایران چند سال است.
به عنوان مثال بر اساس آمارهای وزارت راه و شهرسازی، متوسط قیمت هر واحد مسکونی در سال ۱۳۹۵ در کل کشور حدود ۱۹۲ میلیون تومان در کل کشور بوده است. میانگین درآمد سالانه خانوار هم در این سال حدود ۳۲ میلیون تومان بوده است. اگر ۱۹۲ میلیون تومان را به ثلث ۳۲ میلیون تقسیم کنیم به این نتیجه می‌رسیم که طول دوره انتظار یا امید به خانه‌دار شدن در ایران در سال ۱۳۹۵ تقریبا ۱۸ سال بوده است. این رقم در سال ۱۳۷۹ فقط ۱۲ سال بوده و در سال ۱۳۸۸ به ۲۳ سال هم رسیده است.
اما توجه به دو نکته در این آمار ضروری است. یکی اینکه این آمار فقط تا سال ۱۳۹۵ محاسبه شده و دوم اینکه در محاسبات وزارت راه و شهرسازی برای تعیین متوسط قیمت ایرادی اساسی وجود دارد، به این دلیل که برای محاسبه این شاخص صرفا از متوسط قیمت مسکن در مراکز استان‌ها میانگین‌گیری شده است. در حالی که حجم معاملات در استان‌های مختلف متفاوت است. به عنوان تعداد معاملات مسکن در تهران چندین برابر بیرجند است، به همین دلیل برای محاسبه میانگین قیمت مسکن یا باید از میانگین وزنی استفاده کرد یا طول دوره انتظار و امید به خانه‌داری را برای هر شهر جداگانه محاسبه کرد.
بگذارید ببینیم با محاسبه خودمان طول دوره انتظار خانه‌داری در تهران پارسال چقدر بوده و در حال حاضر چقدر است؟
امید به خانه‌داری در تهران چقدر است؟
آمارهای رسمی نشان می‌دهد در حدود نیمی از معاملات مسکن در تهران متراژ خانه بین ۵۰ تا ۹۰ متر است. اگر میانگین متراژ خانه در تهران را ۷۰ متر فرض می‌کنیم با این حساب متوسط قیمت خانه در تهران در اردیبهشت امسال بالغ بر یک میلیارد و ۱۹۵ میلیون تومان است.
یک ماه پیش همین خانه ارزشی کمتر از یک میلیارد و ۱۰۰ هزار تومان داشت. یعنی کسی که ماه پیش خانه نخریده در طی یک ماه حدود ۹۵ میلیون تومان عقب افتاده است.
یک سال قبل در اردیبهشت ۱۳۹۸ قیمت همین خانه کمتر از ۸۹۰ میلیون تومان بود. یک سال پیش از آن نیز یعنی در اردیبهشت ۱۳۹۷ متوسط قیمت یک خانه ۷۰ متری بیشتر از ۴۱۸ میلیون تومان نبود.
با این حساب روشن است که کسی که اردیبهشت دو سال پیش می‌توانسته با ۴۱۸ میلیون تومان یک خانه ۷۰ متری در تهران بخرد، حالا باید ۷۷۷ میلیون تومان روی پولش بگذارد که بتواند از پس خرید همان خانه برآید. اما آیا میانگین درآمد او هم به همین نسبت افزایش داشته است؟
طبق آمار رسمی میانگین درآمد خانوار در سال ۱۳۹۷ در مناطق شهری استان تهران سالانه ۶۴ میلیون تومان بوده است. با این حساب طول دوره انتظار برای خانه‌داری در اردیبهشت ۱۳۹۷ در تهران ۲۰ سال محاسبه می‌شود.
آمار رسمی درآمد خانوار در حال حاضر هنوز منتشر و محاسبه نشده، اما اگر فرض کنیم این درآمد به نسبت تورم زیاد شده باشد میانگین درآمد خانوار در سال ۱۳۹۸ با احتساب نرخ تورم ۳۵ درصدی به ۸۶ میلیون تومان رسیده است. امسال هم با فرض همین نسبت به ۱۱۶ میلیون تومان می‌رسد.
با فرض این دو رقم طول دوره انتظار برای خرید یک خانه ۷۰ متری به ۳۱ سال افزایش پیدا کرده است. یعنی فرض کنید یک خانواده امسال ماهی ۱۰ میلیون تومان درآمد داشته باشد و سالانه ۴۰ میلیون تومان هم برای خانه کنار بگذارد، با فرض ثابت ماندن قیمت‌ها تا ۳۰ سال دیگر هم از پس خرید یک خانه ۷۰ متری بر نخواهد آمد.
علی رنجی‌پور, ایران‌وایر: