جمعه نوزدهم دی۱۳۹۹، رهبر جمهوری اسلامی ایران آب پاکی را برای برنامه تهیه واکسنِ کووید-۱۹، روی دست مردم ایران ریخت. «علی خامنه‌ای» که روز به روز کمتر در بین مردم حضور مییابد، در قم با صراحت گفت که واردات واکسن‌های امریکایی و بریتانیایی به ایران «ممنوع» است.
آیت‌الله خامنه‌ای
تنها چند روز بعد از این سخنان خامنه ای، بانک مرکزی ایران اعلام کرد بعد از هفته‌ها بلاتکلیفی، سرانجام موفق شده است پیش‌پرداخت خرید ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن را از طریق «کوواکس» و با همکاری دو بانک ایرانی و سه بانک اروپایی واریز کند.
ایران مثل بسیاری از کشورهای جهان، هم‌چنان با اپیدمی ویروس کرونا دست و پنجه نرم می‌کند و می‌کوشد که هر چه زودتر با واکسیناسیون، جامعه را از این بیماریِ بعضاً کشنده مصون کند.
تا امروز، واکسن‌های «فایزر- بیون‌تک»، «مدرنا» و آکسفورد-آسترازنکا تنها واکسن‌های تأیید شده هستند. این واکسن‌ها در ایالات متحده امریکا و بریتانیا، با همکاری پژوهش‌گران و متخصصان کشورهای دیگر تولید شده‌اند. خامنه‌ای در سخنان تلویزیونی روز جمعه خود گفته است: «ورود واکسن امریکایی و انگلیسی کرونا به کشور ممنوع است.»
او افزوده است: «آن‌ها می‌خواهند واکسن را بر روی ملت‌های دیگر آزمایش کنند … آن‌ها قابل اعتماد نیستند.»
اظهارات خامنه‌ای در حساب رسمی توییتر وی منتشر شد اما توییتر سخنان او را خلاف قوانین این شبکه اجتماعی دانست و بی‌درنگ حذف‌شان کرد.
این سخنان علاوه بر این‌که می‌توانند عواقب ویران‌گری بر وضعیت سلامت مردم ایران داشته باشند، دروغ نیز هستند.
این اولین اظهار نظر نادرست و جعلی رهبر جمهوری اسلامی نیست؛ او پیش‌تر کوشیده بود کووید-۱۹ را «سلاح بیولوژیک» و ساخته امریکا معرفی کند. رسانه دولتی و سیاست‌مداران حکومتی ایران، به‌ویژه جریان‌های نزدیک به نیروهای امنیتی نیز ادعاهای جعلی از این دست را گسترش داده و مدعی شده‌اند که واکسن کووید-۱۹ می‌تواند مثل سلاحی علیه مردم ایران به کار گرفته شود.
کشف و تولید واکسن، پیروزی بزرگِ علم مدرن است. نخستین واکسن ساخته شده در غرب را «ادوارد جِنِر» بریتانیایی برای مبارزه با بیماری «آبله» تولید کرد. او نشان داد که تزریقِ حجم کم و بی‌اثرِ بیماری آبله می‌تواند واکنش دفاعی بدن را فعال کند و عملاً بدن را از آن مصون نگاه دارد.
واکسن آبله و در پی آن، واکسن‌های «فلج اطفال»، «سرخک»، «اُوریون»، «سرخجه»، «اِبولا» و «تبِ زرد» جان میلیون‌ها انسان را در جهان و از جمله در ایران نجات داده و می‌دهند. تولید چند واکسن ِمطمئن و مؤثر علیه بیماری کووید-۱۹، رخ‌دادی تاریخی است؛ نخست به این دلیل که در مدت زمان بسیار کوتاهی ساخته شده‌اند، دوم این‌که ده‌ها هزار تن داوطلبانه حاضر شده‌اند در روند انجام آزمایش‌های نخستین آن‌ها شرکت کنند و سوم این‌که در اقدامی بی‌سابقه، پژوهش‌گران و دانشمندانِ سراسر جهان در مراحل تحقیق و ساخت آن‌ها با یک‌دیگر همکاری کرده‌اند. پس، تولید، توزیع و استفاده سریع از این واکسن‌ها باید موجب خشنودی شود.
باوجود این، رهبر جمهوری اسلامی مثل دیگر نظریه‌پردازان تئوری‌های توطئه در دنیا، از این موقعیت استفاده کرد تا داستان‌های تخیلی خود را به دلایل ایدئولوژیک و مالی گسترش و تحویل جامعه دهد. این احتمال وجود دارد که خامنه‌ای به این دلیل اعتبار واکسن‌های ساخت امریکا و بریتانیا را زیر سؤال می‌برد که می‌خواهد واکسن «کوایران-برکت» را تبلیغ کند. این واکسن تحت نظر «بنیاد برکت» در حال آزمایش و تولید است.
بنیاد برکت از جمله نهادهای وابسته به «ستاد اجرایی فرمان امام» است. این ستاد تحت فرمان مستقیم علی خامنه‌ای اداره می‌شود و در نتیجه، موفقیت آن به سود شخص رهبر ایران است.
فاز نخست تست‌های بالینیِ واکسن کوایران-برکت روی ۵۳ داوطلب انجام شده است. در حالی که واکسن آکسفورد-آستریازنیکا در همین مرحله اولیه، روی هزار و ۱۰۰ نفر تست شده بود. پس اگر مسایل ایمنیِ واکسن اندکی برای‌تان مهم باشد، متوجه می‌شوید که واکسنِ کوایران-برکت چندان قابل اعتماد به‌نظر نمی‌رسد.
اظهاراتی شبیه گفته‌های علی خامنه‌ای درباره واکسن‌های کووید-۱۹ نه تنها غلط هستند بلکه می‌توانند بسیار خطرناک باشند و بسیاری را مجاب کنند که واکسن نزنند؛ به ویژه در کشورهایی مثل ایران که بر اساس آخرین نظر سنجی انجام شده، تنها ۵۰ درصد مردم «کاملاً موافق هستند» که واکسن‌ها امن هستند.
این در حالی است که اگر بخواهیم روند معمول زندگی از سر گرفته شود، ۷۵ تا ۸۵ درصد مردم باید واکسن بزنند. پس دروغ‌گویی درباره واکسن با هدف سودجویی شخصی می‌تواند کل جامعه را به خطر بیاندازد. در ادامه این گزارش، به تعدادی از مطرح‌ترین روایت‌های غلط درباره واکسن‌های کووید-۱۹ که در رسانههای ایران منتشر شده‌اند، اشاره و نادرستی آن‌ها را ثابت می‌کنیم.
۱- «واکسن‌های کووید-۱۹ با عجله تولید شده‌اند، پس قابل اعتماد نیستند.»
نخستین واکسن‌های کووید-۱۹ خوش‌بختانه رکورد سرعت ساخت واکسن را شکستند. یکی از دلایل این موفقیت نیز این است که شرکت‌های داروسازی مورد حمایت‌های مالی عظیم قرار گرفتند. دلیل آن هم این بود که در سطح جهان همگی و به سرعت بر سر خطرات این بیماری به توافق رسیدند. نکته دیگر این است که تعداد بسیار زیادی از مردم حاضر شدند داوطلبانه در آزمایشات بالینی شرکت و به پیشرفت تحقیقات کمک کنند.
ایالات متحده امریکا نیز این مجوز را به شرکت‌های فایزر-بیون‌تک و مدرنا داد که پیش از آن که نتیجه نهایی آزمایشات بالینی مشخص شود، تولید صنعتی و گسترده این واکسن‌ها را آغاز کنند؛ تصمیمی که در نهایت موجب شد تا پخش و استفاده از واکسن‌ها سریع‌تر پیش برود.
«لیور بریمبرگ»، استادیار «مؤسسه پژوهش‌های پزشکی فین‌اشتین» به شبکه «ان‌بی‌سی» گفت: «قمار بود. اگر سازمان غذا و دارو امریکا به این نتیجه می‌رسید که این واکسن‌ها مطمئن و مؤثر نیستند، باید همه آن دوزهای تولید شده را دور می‌ریختیم. اما در نهایت شرط‌‌بندی نتیجه داد.»
برای ساخت این واکسن‌ها از فناوری جدیدی استفاده شده است که از برنامه ژنتیکی به نام «آر ان ای پیام‌رسان» بهره می‌گیرد و با روش سنتی غیرفعال کردن ویروس فرق دارد. گرچه این نخستین بار است که از این روش برای تولید واکسن استفاده می‌شود اما پژوهش‌گران بیش از سه دهه است که در این مورد تحقیق می‌کنند.
علاوه بر این، کووید-۱۹ شباهت‌های زیادی به بیماری‌های دیگری مثل «مرس» و «سارس» دارد که آن‌ها هم از ویروس کرونا ناشی می‌شوند. در نتیجه، تحقیقات پیشین در مورد این بیماری‌ها کمک کردند که روند تولید واکسن کووید-۱۹ تسریع شود.
آزمایشات بالینی با عجله انجام نشدند بلکه به دقت دنبال و به مرحله اجرا گذاشته شدند. در فاز سوم تست فایزر-بیون‌تک، این واکسن به بیش از ۳۰ هزارنفر تزریق شد.
۲- «فناوری که در وکسن‌های کووید-۱۹ به کار گرفته شده است، دی‌ان‌ای شما را تغییر خواهد داد.»
این حرف غلط است. رسانههای وابسته به کرملین آن را منتشر کردند با این هدف که اعتبار واکسن‌های ساخت امریکا و بریتانیا را زیر سؤال ببرند. این در حالی است که واکسن اسپوتنیک روسی نیز از همان فناوری واکسن بریتانیایی استفاده کرده است. سلبریتی‌های نظریه‌های توطئه هم در شبکه‌های اجتماعی از این دست ویدیو‌های دروغین و غیر علمی منتشر می‌کنند تا پول بیشتری به جیب بزنند.
واکسن‌های جدید از آر ان ای پیام‌رسان استفاده می‌کنند؛ یک برنامه ژنتیکی که به بدن امکان می‌دهد پروتئینی به نام «پروتئین اسپایک» ایجاد کند که خاص «کرونا ویروس سندرم حاد تنفسی ۲» است.
این روش تنها موجب می‌شود که بخشی از این پروتئین در بدن تولید شود و در نتیجه، نه تنها هیچ آسیبی به شخص نمی‌زند بلکه موجب می‌شود که سیستم دفاعی بدن به این عفونت ساختگی واکنش نشان دهد و در نتیجه پادتن و «لنفوسیت تی» را برای مقابله با آن بسازد. نتیجه هم مصونیت فردی است که واکسن به او تزریق شده است.
سوء تفاهم از آنجا نشأت گرفت که برخی تصور کردند واکسن‌های مدل آر ان ای پیام‌رسان می‌توانند «دی‌ان‌ای» انسان را تغییر دهند و این امکان را فراهم کنند تا کووید-۱۹ در بدن مخفی و احیاناً موجب شود تا از بدن شخص سوء استفاده شود.
«راب سواندا»، دانشجوی دکترا در رشته بیوشیمی «دانشگاه کرنل» یک ویدیوی توضیحی در این مورد ساخته است. او ماه پیش در گفت‌و‌گو با خبرنگار «ایران‌وایر» توضیح داد که چرا نباید در این مورد نگران بود: «در بدن ما، اطلاعات ژنتیکی از دی‌ان‌ای به آر ان ای و به پروتئین‌ها منتقل می‌شوند و نه بر عکس. دی‌ان‌ای در هسته سلول قرار دارد. آر ان ای به آنجا راه ندارد. حتی اگر بر فرض محال، به هسته سلول برسد، مولکول‌های آن‌ها با هم متفاوت هستند و بر یک‌دیگر اثر نمی‌گذارند.»
۳- «واکسن‌های کووید-۱۹ در بدن آدم‌ها میکروچیپ جاسازی می‌کنند.»
همان‌طور که پیش‌تر «ایران‌وایر» در مقاله‌ای در مورد نظریه‌های توطئه درباره خانواده «روتشیلد» توضیح داده، دلیل آن که این‌گونه نظریه‌ها برای مردم جذاب هستند، این است که در روایت‌های خود به نقش آدم‌ها محوریت می‌دهند و پاسخ‌های ساده و سطحی از رویدادها و مسایل پیچیده ارایه می‌کنند. در دوران بحران، بسیاری ترجیح می‌دهند که گناه مشکلات را بر گردن عده معدودی بیاندازند و این‌گونه صورت مسأله را ساده کنند و به روایت سطحیِ «ما در برابر آن‌ها» رضایت دهند.
از روزی که بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ شیوع یافت، بیل گیتس، بنیان‌گذار «مایکروسافت» هدفِ همین دست نظریه‌پردازان توطئه قرار گرفت. او اخیراً اعلام کرده است که بنیاد تحت مدیریتش با ۴۰ میلیارد دلار سرمایه، تمام تمرکز خود را متوجه مبارزه با ویروس کرونا می‌کند.
دلالان نظریه‌های توطئه، از جمله برخی رسانههای گروهی، مدعی شده‌اند که بیل گیتس و دیگران از واکسن کووید-۱۹ استفاده می‌کنند تا ریزتراشه‌ها یا همان میکروچیپ‌هایی را در بدن انسان جاسازی کنند تا از این طریق مردم را ردیابی کنند و بر رفتار و تصمیمات اجتماعی و سیاسی آن‌ها تأثیر بگذارند.
اکثر مدارکی که این نظریه‌ها بر آن‌ها اتکا داشته‌اند، جعلی و ساختگی هستند و بر اساس اظهارات و ادعاهایی مطرح شده که هرگز بیان نشده‌اند. به نظر می‌رسد که این به اصطلاح شواهد و مدارک، ترکیبی ساختگی هستند از پیشنهاداتی که بیل گیتس در سال ۲۰۱۳ برای ایجاد یک سازوکار به منظور ارایه خدمات مالی بهتر برای افراد حقیقی و حقوقی (Financial Inclusion) مطرح کرده بود.
او پیشنهاد دیگری نیز در ماه مارچ سال ۲۰۲۰ ارائه داد که هدف از آن، تولید «گواهی‌نامه دیجیتالی» بود برای ثبت کسانی که واکسن زده‌اند؛ سیستمی که به گفته گیتس، می‌تواند بسیار مؤثر باشد؛ هرچند البته تا امروز مورد استفاده هیچ کشوری قرار نگرفته است.
ویدیوی دیگری که خیلی مورد استفاده حامیان نظریه‌های توطئه قرار گرفت، گفت‌وگوی «جی والکر»، مدیر «شرکت سرنگ‌سازی اپی‌جکت» با شبکه «سی‌بی‌ان» بود. او در این مصاحبه، به این امکان اشاره می‌کند که می‌توان بر روی واکسن‌ها چیزی شبیه یک بارکد نصب کرد. در ویدیوی اصلی، مشخص است که هدف از نصب آن «چیپ»، این است که بتوان واکسن‌های تقلبی یا دوزهایی را که تاریخ مصرف‌شان گذشته است، تشخیص داد. علاوه بر این، او مشخصاً می‌گوید که این ریزتراشه روی سرنگ نصب می‌شوند و ربطی به محتوای واکسنی که تزریق می‌شود، ندارند.
یکی دیگر از این نظریه‌ها هم این است که دولت بریتانیا می‌خواهد مردم را مجبور کند دست‌بندی به دست کنند که در آن نیز ریزتراشه‌ای نصب شده است. این مدعا هم بر اساس یک رشته شواهد و مدارک کاذب و ساختگی مطرح شده‌اند.
شرکت‌های فایزر و مدرنا فهرست کامل تمام موادی را که در واکسن‌های خود به کار رفته، منتشر کرده‌اند. هیچ میکروچیپ یا ریزتراشه‌ای در این فهرست وجود ندارد. اندازه کوچک‌ترین مدل ریزتراشه موجود یک میلی‌متر در یک میلی‌متر است. ظرفیت سرنگ استاندارد برای واکسن نیم میلی‌متر است. علاوه بر این، همان‌طور که مجله «اسلیت» به درستی خاطرنشان کرده ، مصرف انرژی ریزتراشه‌ها بسیار بالا است و اصلاً به کار ردیابی مردم نمی‌آیند، چه برسد به این‌که آن‌ها را کنترل کنند.
۴- «واکسن‌ها بخشی از پروژه کنترل جمعیت هستند.»
این داستان تخیلی که کووید-۱۹ و واکسن‌های آن بخشی از یک پروژه جهانی برای کاهش و یا کنترل جمعیت است نیز بارها، از جمله در رسانههای ایران مطرح و تکرار شده است. تعجبی هم ندارد که این رسانه‌ها، امریکا و اسرائیل و بعضاً بهاییان را در این ماجرا مقصر می‌دانند.
۱۲ ماه از شیوع این بیماری می‌گذرد و هنوز هیچ مدرک مستدلی در این باره وجود ندارد که دانشمندان و سیاست‌مداران هدفمندانه ویروس کرونا را تولید کرده یا این که آن‌ها دست به دست هم داده‌اند تا با تزریق واکسن کووید-۱۹، به مردم آسیب برسانند.
دانمشندان تمام ادعاهای بی‌اساس را با این مضمون که ویروس کرونا با استفاده از داده‌های ژنتیک، گروه‌های جمعیتی خاصی را (از جمله ایرانیان، آن طور که خامنه‌ای مدعی شده است) هدف قرار می‌دهد، ابطال کرده‌اند. از این گذشته، صرفِ تأثیرات ویران‌گرِ شیوع این بیماری که تمام جهان و جمعیت‌های مختلف را در برگرفته، خود دلیلی است برای بی‌اساس بودنِ این نوع نظرات.
این ادعا که واکسن به این منظور تولید شده که جان بسیاری را بگیرد، بر پایه یک رشته بیانیه‌های رسمیِ تحریف شده شکل گرفته است و هیچ مدرک مستدلی در این باره وجود ندارد. البته این درست است که در ماه می ۲۰۲۰، بیل گیتس در مصاحبه‌ای گفته بود که روی کاغذ از هر ۱۰ هزار نفر، یک نفر ممکن است دچار اثرات جانبی واکسن شود؛ یعنی ۷۰۰ هزار نفر از کل جمعیت جهان. این گفته او را این‌گونه تحریف کردند که واکسن ۷۰۰ هزار نفر را خواهد کُشت. در حالی که او هیچ‌گاه چنین چیزی نگفته است.
در همین راستا، در پاییز سال ۲۰۲۰، خبرگزاری تسنیم و یک نماینده مجلس شورای اسلامی مدعی شدند که بیل گیتس نقشه دارد با استفاده از واکسن کووید-۱۹، جمعیت جهان را بین ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش دهد. همان‌طور که «ایران‌وایر» گزارش داده، این نظر بر اساس سخنان بیل گیتس در جریان کنفرانس «تِت» در سال ۲۰۱۰ گفته شده است. او به درستی به این نکته اشاره کرده بود که دسترسی به واکسن و خدمات درمانی می‌تواند جلوی مرگ و میر کودکان را بگیرد و این به آن معنا است که در آینده مردم تعداد کمتری فرزند به دنیا خواهند آورد.
او گفته بود که با این اوصاف، رشد سریع و خطرناک جمعیت می‌تواند بین ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش یابد. اما بر این نکته هم تأکید کرده بود که جمعیت انسانی به رشد خود ادامه خواهد داد و این اتفاق نامطلوبی نیست.
۵- «در واکسن انگلیسی، از جنین سقط شده استفاده شده است.»
یکی از عجیب‌ترین داستان‌ها درباره واکسن کووید-۱۹ که در ماه نوامبر ۲۰۲۰ مطرح شد و البته بر پایه نظریه‌های توطئه قدیمیِ مخالفان واکسیناسیون شکل گرفته، این است که واکسن آکسفورد-آستریازنیکا را با استفاده از سلول‌های گرفته شده از جنینِ مذکرِ سقط شده تولید کرده‌اند.
در ویدیویی که در این باره منتشر شده و بازتابی جهانی نیز در شبکه‌های اجتماعی داشته است، مجری برنامه مرتب به اشتباه از یک تحقیق علمی نقل قول می‌کند که نویسندگانش توضیح داده‌اند واکسن را در رده سلولی «MRC-5 و A549 » تجزیه و تحلیل کرده‌اند.
منبع کسانی که این ادعا را مطرح می‌کنند، مدخل «ویکی‌پدیا» در مورد MRC-5 بوده که البته در آن جا به درستی نوشته شده که کاشتِ این رده سلولی در جریان تحقیقاتی از بافت‌های ریوی یک جنین ۱۴ ماهه مذکر اروپایی گرفته شده است. اما آن‌ها این حرف را تحریف کرده و مدعی شده‌اند که این رده‌های سلولی، از جمله عناصر تشکیل دهنده واکسن جدید کووید-۱۹ هستند. در حالی که واقعیت این است که این تحقیقات در سال ۱۹۶۶ انجام شده است.
این امری مرسوم است که در کاشت واکسن‌هایی که در آزمایشگاه رشد می‌کنند، از سلول‌های انسانی استفاده شود. واکسن‌های «ام‌ام‌آر»، «زونا»، «آبله مرغان» یا «واریسلا» همگی با استفاده از سلول‌های انسانی، کشت سلولی می‌شوند.
«استیو پریتچارد»، سخن‌گوی اداره امور عمومی واکسن‌ها در دانشگاه آکسفورد به روزنامه «آی-نیوز» گفته در واکسن‌های آکسفورد-آستریازنیکا نه از MRC-5، که از «HEK-293» استفاده شده است. این رده سلولی از کلیه یک جنین سقط شده در سال ۱۹۷۳ گرفته شده است. او تأکید کرده که HEK-293 در دنیای امروز حاصل کلون‌سازی از سلول‌های اصلی است و از سلول‌های کودکان سقط شده گرفته نشده است.
۶- «واکسن لازم نیست، ما دیگر مصون شده‌ایم.»
تعدادی از دانشمندان قلابی به تازگی مدعی شده اند که واکسیناسیون عمومی علیه بیماری کووید-۱۹ لازم نیست چرا که بخش قابل توجهی از جمعیت دیگر مصون شده‌اند.
همان‌طور که تحقیقات بالینی مدرنا، فایزر و آستریازنیکا نشان داده، این ادعا کاملاً غلط است. بر اساس این تحقیقات، بسیاری از کسانی که در جریان آزمایشات بالینی، در گروه «پلاسبو» بوده‌اند، یعنی به جای واکسن، به آن‌ها پلاسبو یا دارونما‌یِ واکسن تزریق شده بود، به کووید-۱۹ مبتلا می‌شدند. به این معنا که بدن آن‌ها در دوران تست، نسبت به ویروس کرونا مصونیت پیدا نکرده بود.
گفته می‌شود که در سال ۲۰۲۰، رهبران بسیاری، از جمله «حسن روحانی»، رییس‌جمهوری ایران در یک دوره به این ایده باور پیدا کردند که می‌توان با به اصطلاح «مصونیت جمعی»، شیوع کووید-۱۹ را در سطح جامعه مدیریت کرد. در روش مصونیت جمعی، بیماری در اقشاری که آسیب‌پذیری کمتری دارند، گسترش مییابد تا از این راه مصونیتی طبیعی به کل جامعه بسط یابد.
این رهیافت نه تنها می‌تواند مانند نسل‌کشی عمل کند و بیش از ۳۰ درصد جامعه، به ویژه افراد آسیب‌پذیر را از بین ببرد بلکه همان‌طور که کنسرسیومی از دانشمندان بین‌المللی اعلام کرده‌اند، هیچ مدرک مستدلی وجود ندارد که ثابت کند مصونیت ناشی از ابتلای طبیعی به ویروس کرونا همیشگی خواهد یافت: «راهبرد مصونیت جمعی نه تنها موجب پایان شیوع بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ نمی‌شود بلکه تکرار اپیدمی‌هایی از این دست را نیز در پی خواهد داشت.»
ویروس کرونا تاکنون جهش ژنتیکی کرده است و داده‌های گوناگون حاکی از آن هستند که برخی بیماران بیش از یک بار به کووید-۱۹ مبتلا شده‌اند.
بنابراین، تنها وقتی دوران «امن» آغاز خواهد شد که واکسیناسیون در ابعاد گسترده اجرا شود. اکنون که واکسن‌هایی علیه بیماری کووید-۱۹ تهیه شده است، باید کشورهایی که به شدت دچار این اپیدمی هستند، از جمله ایران، هر چه سریع‌تر واکسیناسیون را آغاز کنند. به نظر می‌رسد که رهبر جمهوری اسلامی ایران که به دنبال سودجویی مالی و امتیازدهی ایدئولوژیک است، اهمیت این موضوع را فراموش کرده است.
هانا سامرویل, ایران وایر: