بازگشت قیمت‌ها به درگاه‌های آنلاین خرید و فروش، فرصتی را فراهم کرده که بتوان نگاه مشخصی به روند رهن و اجاره املاک در بازار پایتخت ایران داشت. بررسی‌ها نشان می‌دهد اجاره خانه در تهران با وجود آغاز روند ثبات در قیمت‌ها از آبان، نسبت به حداقل دستمزد کارگران بسیار بالاست.بازار مسکن در دو سال اخیر، نوسانات قیمتی زیادی را تجربه کرده است. هر چند از آبان ماه قدری از التهاب قیمتی در این بازار کاسته شده اما همچنان فاصله معناداری با نرخ‌های سال 97 دارد که البته بسیار بعید است که حتی به نرخ‌های دو سال گذشته کمی نزدیک شود. شاید کمتر کسی گمان می‌کرد در سال 99 که حداقل دستمزد دو میلیون و پانصد هزار تومان تعیین شده، برای رهن کامل یک خانه در نیاوران، به دو میلیارد و 200 میلیون ودیعه یا برای اجاره یک خانه 95 متری در هفت‌تیر، ماهانه 7 میلیون و 500 هزار تومان نیاز باشد.
بازار مسکن در یک سال چگونه گذشت؟
با استناد به گزارش بانک مرکزی از «گزارش تحولات بازار معاملات مسکن شهر تهران» در دی ماه، متوسط قیمت هر مترمربع واحد مسکونی به 27 میلیون و 386 هزار تومان رسید که نسبت به دی ماه سال 98 افزایشی 98 درصدی داشته است. در این مدت معاملات مسکن در پایتخت نیز از ده هزار و 687 فقره به 3525 عدد رسید. این عدد منعکس‌کننده دو واقعیت بازار مسکن است؛ اول اینکه خریداران بالقوه به دلیل افزایش شدید قیمت‌ها و عدم جبران تضعیفی که در قدرت خریدشان رخ داده، نتوانستند خود را با شرایط وفق دهند و به همین دلیل از بازار مسکن خارج شدند؛ به حاشیه تهران یا شهرهای دیگر مهاجرت کردند. دوم اینکه خریداران منتظر کاهش بیشتر قیمت‌ها هستند.هر چند با توجه به روند نسبتا باثبات نرخ ارز در چند هفته اخیر، به نظر می‌رسد مسکن پس از یک دوره طولانی تورم‌های پیش‌بینی نشده و فراتر از انتظار، قیمت‌هایش تا مدتی بتواند روند باثباتی داشته باشد. در دی ماه گران‌ترین مناطق تهران به ترتیب یک و سه با میانگین قیمت هر مترمربع واحد مسکونی حدود 60 میلیون و 52 میلیون تومان گزارش شده بود. در سوی دیگر، ارزان‌ترین مناطق نیز 18 و 20 با میانگین قیمتی 12 میلیون و 152 هزار و 12 میلیون و536 هزار تومان بوده است.
اجاره‌ها در منطقه یک، فضایی!
بازار اجاره‌بها در تهران، به چند بخش تقسیم می‌شود؛ بخش لاکچری‌نشین که شامل منطقه یک است. میانگین اجاره‌بها این منطقه در دی ماه حدود بین 10 تا 11 میلیون تومان بوده درحالی که در آبان 13 میلیون گزارش شده بود. هر چند نرخ اجاره ارتباط مستقیمی به ودیعه دارد و اگر ودیعه بیشتر باشد، از اجاره نیز کم می‌شود. اما میزان ودیعه‌ها نیز بسیار بالاتر از توان حداقلی است. به عنوان مثال برای رهن کامل خانه‌ای 90 متری در طبقه چهارم و بدون آسانسور در محله مینی‌سیتی حدود 350 میلیون ودیعه لازم است. هر چند نرخ‌ها چه ودیعه و چه اجاره در محله‌های گران‌تر بالاتر بوده به گونه‌ای که رهن کامل برخی خانه‌ها در محله‌های الهیه یا فرشته به اندازه پول خرید خانه‌ای در محله پیروزی است؛ اجاره ماهانه واحدی 200 متری در فرشته 50 میلیون است. هر چند امکاناتی مانند استخر و جکوزی تاثیر بسزایی در افزایش نرخ اجاره دارد. نرخ اجاره خانه‌ای 160 متری در الهیه، 15 سال ساخت و فاقد امکانات رفاهی مانند استخر و سونا در آگهی 30 میلیون تومان اعلام شده است. 38 میلیارد تومان ودیعه و 100 میلیون تومان اجاره ماهانه خانه‌ای 380 متری در کاشانک، گران‌ترین آگهی ثبت شده در سایت‌های مسکن تا 12 بهمن سال جاری بود. خانه‌ای در محله دربند با متراژ 35 متر کمترین ودیعه و اجاره را دارد؛ 50 میلیون ماهی دو میلیون تومان.
با وجود اینکه میانگین نرخ اجاره خانه‌های با متراژ کمتر از صد متر در این منطقه با کاهشی 3 میلیون تومانی در آذر نسبت به آبان، 13 میلیون تومان گزارش شده است. مقایسه نرخ اجاره در فروردین و آذر سال جاری در متراژهای بالای 100 متر در این منطقه نیز نشان می‌دهد که نرخ اجاره‌ها به فروردین سال جاری رسیده که این امر گویای کاهش التهاب قیمت‌هاست. این رویه برای منطقه سه که دومین منطقه گران پایتخت در دی ماه بود، رخ نداده و میانگین نرخ اجاره برای متراژهای بالای 100 متر در آذرماه 50 درصد بیشتر از فروردین و 12 میلیون تومان اعلام شده است. میانگین اجاره در مناطق 18 و 20 که ارزان‌ترین مناطق تهران در دی ماه بودند، نیز بیشتر از حداقل حقوق یک کارگر برآورد شده است.هر چند نرخ اجاره و ودیعه مسکن با توجه به توافق مالک و مستاجر ممکن است تغییراتی داشته باشد، با این حال کمترین ودیعه برای آپارتمانی 95 متری در دولت‌آباد است که 25 میلیون تومان در نظر گرفته شده البته اجاره ماهانه آن 2.5 میلیون تومان است. برای پرداخت اجاره کمتر، ودیعه باید بیشتر باشد. به عنوان مثال مالک آپارتمانی در همین منطقه و در شهرری، با 50 میلیون تومان ودیعه، ماهانه یک میلیون تومان از مستاجر خود دریافت می‌کند.
دو سال تغییرات غیر قابل باور
بر اساس آنچه بنگاه‌های معاملات املاک از اجاره‌نامه‌ها در سال 97 منتشر کرده‌اند، میانگین نرخ اجاره برای خانه‌ای صد متری در منطقه یک بین 6 تا 7 میلیون تومان گزارش شده بود. این در حالی است که در سال جاری نرخ‌های اجاره 30 و 50 میلیون تومانی نیز در بین آگهی‌های اجاره‌خانه در این منطقه دیده می‌شود. منطقه سه؛ دومین منطقه گران پایتخت نیز تفاوت قیمتی چندانی با منطقه یک در آن سال نداشت و میانگین نرخ اجاره نیز بین 5 میلیون و 500 هزار تا 6 میلیون تومان تعیین شده بود. این در حالی است که میانگین نرخ اجاره برای این منطقه در آذر به حدود ده میلیون تومان رسیده بود.در سال 97 مناطق 18، 19 و 20 کمترین میانگین نرخ اجاره‌بها را در بازه قیمتی یک میلیون و 600 تا یک میلیون و 700 هزار تومان در اختیار داشتند. این در حالی است که نرخ اجاره‌بها برای این سه منطقه در سال جاری در بازه سه تا چهار میلیون تومان قرار دارد. هر چند در سال 97 میانگین حقوق یک کارگر یک میلیون و 500 هزار تومان بود. اما روند قیمتی مسکن از سال 97 تاکنون و اختلاف حدودا 25 میلیون تومانی میان حداقل حقوق و میانگین قیمت هر مترمربع واحد مسکونی در دی ماه، تقریبا هر افزایشی در حقوق و دستمزد را بی‌اثر می‌کند.