سیستان و بلوچستان بیشترین شمار بیماران مبتلا به تالاسمی در ایران را دارد
با بحرانی اعلام شدن وضعیت ذخایر خونی استان سیستان و بلوچستان، سازمان انتقال خون این استان از مردم خواسته است که برای کمک به بیماران نیازمند، خون اهدا کنند.
مدیرکل سازمان انتقال خون سیستان و بلوچستان، وضعیت ذخایر خونی استان را «به شدت بحرانی» خوانده است. به گفته سهیلا خسروی، در چند روز آینده و با شروع ماه رمضان، وضعیت «مصیبت‌بار» خواهد شد. میزان خون اهدا شده در استان سیستان و بلوچستان، حدود ۶۰ درصد نیازهای خونی این استان را تامین میکند. بنا بر اعلام سازمان انتقال خون استان، ۶۸ درصد خون‌های اهدایی را، سه هزار و ۲۰۰ بیمار تالاسمی این استان مصرف می‌کنند.
در سال‌های گذشته، بحران کمبود خون در ایران بارها مطرح شده است. به گفته سازمان انتقال خون، استان‌های جنوبی شامل خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان و همچنین استان‌های شمالی شامل گیلان، گلستان و مازندران، به دلیل شمار بالای مبتلایان به تالاسمی، بیشترین مصرف‌کننده خون هستند. بر همین اساس هم بحران کمبود خون برای آن‌ها جدی‌تر میشود.
کمبود ذخایر خون، در ایران با شیوع گسترده کووید-۱۹ در بهار سال گذشته به مرز هشدار رسید. در اردیبهشت ۹۹، سخنگوی سازمان انتقال خون از کمبود خون در استان‌های سیستان و بلوچستان، مازندران، گیلان، فارس، خوزستان، کرمان، تهران، هرمزگان و بوشهر برای بیماران خاص و تالاسمی خبر داد. مدیرعامل سازمان انتقال خون هم در شهریور ۹۹ به خبرگزاری برنا گفته بود که امسال، میزان اهدا نسبت به سال گذشته، ۱۴ درصد کاهش یافته است.
در سال ۹۹، بسیاری از استان‌های ایران با مشکل کمبود ذخایر خون مواجه بوده‌اند. استان قزوین ۱۵ درصد کاهش اهداکننده خون داشته است. در این استان، در شش ماه ابتدای سال۹۹، تنها ۱۷ هزار و ۵۰ نفر خون اهدا کرده‌اند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، ۱۵ درصد کمتر بوده است.
مدیر انجمن تالاسمی خوزستان، اردیبهشت ۹۸ اعلام کرد که بنا بر آمار وزارت بهداشت و انجمن تالاسمی، ۲۰ هزار نفر بیمار تالاسمی در کل کشور شناسایی شده‌اند که استان مازندران با دو هزار و ۸۰۰ مورد و استان خوزستان با دو هزار و ۲۰۰ بیمار، بیشترین آمار مبتلایان به این بیماری را دارند.
به گزارش ایرنا، کارشناسان در سیستان و بلوچستان می گویند با توجه به ثبت نشدن برخی ازدواج‌ها به صورت رسمی و در نتیجه انجام نشدن مشاوره و آزمایش‌های قبل از ازدواج و همچنین دید منفی به سقط جنین، همچنان روند رو به رشد تعداد مبتلایان به بیماری تالاسمی ماژور در این استان ادامه دارد. بر اساس آمار وزارت بهداشت، سالانه حدود ۱۵۰ بیمار جدید تالاسمی در کشور متولد می‌شوند که بیشترین میزان موارد جدید تالاسمی در کشور، مربوط به استان سیستان و بلوچستان است و علت آن، رواج ازدواج‌های فامیلی است.
تالاسمی گونه‌ای بیماری خونی ارثی است که بر توانایی بدن در تولید هموگلوبین و گلبولهای قرمز اثر می‌گذارد. هموگلوبین، نوعی پروتئین است که در گلبولهای قرمز خون وجود دارد و اکسیژن را به سلول‌‌های بدن منتقل میکند. در بیماران مبتلا به تالاسمی، مغز استخوان هموگلوبین را به اندازه کافی تولید نمی‌کند و در نتیجه ممکن است برای فرد اختلالات خونی به وجود بیاورد. تالاسمی در بیمارانی که دچار انواع شدید تالاسمی هستند عموما تا دو سالگی تشخیص داده میشود اما برخی افراد ممکن است علائم شدید تالاسمی نداشته باشند و فقط این بیماری ارثی را به فرزندان خود انتقال دهند. آزمایش خون نشان می‌دهد که فرد، ناقل این بیماری ارثی هست یا خیر.
حدود ۲۰ درصد خون اهدایی، به بیماران تالاسمی و بیماران خاص می‌رسد؛ خون لازم برای این بیماران که روزانه به خون نیاز دارند، پس از گذشت ۴۸ ساعت، قابل فراوری نیست و اهدای روزانه خون، برای این افراد اهمیت حیاتی دارد.
روزنامه شهروند، روز سه شنبه در گزارشی با عنوان «مرگ تدریجی یک زندگی» در گفت‌وگو با برخی شهروندان استان سیستان و بلوچستان نوشت که سیستان وبلوچستان با بیشترین آمار بیماران تالاسمی و تصادفات جاده‌ای، با کمبود خون مواجه است و چهــار ماه اســت کــه کمبود خــون، دغدغــه خانواده‌ها در این استان شده است. روزنامه سراسری شهروند نوشت در ماه‌های گذشــته اعضای خانواده‌هــا یــا دوســتان و آشــنایان و همسایه‌ها به بیمار تالاسمی خون اهدا می‌کردند ولی با شیوع مجدد کرونا، این امکان هم برای بیماران تالاسمی استان حذف شده است.
نه تنها خون که کمیاب شدن داروهای وارداتی بیماران تالاسمی هم از دیگر مشکلات این گروه از بیماران در ایران و به خصوص در استان سیسستان و بلوچستان است. به دلیل نبود خون کافی برای بیماران تالاسمی استان، واحدهــای خونی کمتری به بیماران تزریق می‌شــود و مهمتر این که در بسیاری از شهرستان‌های استان، اصولا پایگاه اهدای خون وجود ندارند. این روزنامه در گزارش خود نوشته است: «خون کــه نباشــد، واحدهــای دریافتــی کــه پاییــن بیاید پاها توان راه رفتن را از دست می دهند. کمر درد شدید و درد کبــد و کلیه، دیگر توانی برای بیمار نمی گذارد و در نهایت زندگی بیمار تالاسمی با ایست قلبی خاتمه پیدا میکند.»
از کی خون کم شد؟
آبان ماه ۹۹ و در تازه‌ترین بحران کمبود خون در مراکز درمانی و انتقال خون، اعلام شد که ذخیره خونی کشور بسیار کاهش پیدا کرده و به همین دلیل برخی عمل‌های جراحی در بیمارستان‌ها انجام نمی‌شود. خبرگزاری مهر در آبان ماه ۹۹ اعلام کرد بیماران تالاسمی در کرمان به دلیل کمبود خون دچار بحران شده‌اند. براساس این گزارش، ۱۰ درصد بیماران تالاسمی که نیاز مبرم به تزریق خون دارند، در کرمان زندگی می‌کنند. کمبود ذخایر خون و فراورده‌های خونی در کشور در آن زمان، با هشتگ «کمبود_خون» و«اهدای_خون_اهدای_زندگی» بارها در شبکه‌های اجتماعی همرسانی شد.
برخی پزشکان، ترس از اهدای خون در شرایط کرونا را از عمده دلایل کاهش مقدار خون در ایران می‌دانند ولی در مقابل، گروهی از پزشکان منتقد سازمان انتقال خون معتقدند که «اگر سازمان انتقال خون مدیریت کند، شرایط مناسب برای گرفتن خون بدون خطر ممکن است».
سازمان انتقال خون در آبان ماه گفته بود که به دلیل تغییرات آب‌وهوایی در کشور، مقدار خون دریافتی در فصول سرد سال کاهش پیدا میکند. امسال نیز به دلیل شرایط خاص حاکم بر کشور، مشکل کمبود خون با سردشدن هوا «بزرگتر» شده است. با نزدیک ماه رمضان و شیوع موج چهارم کرونا در ایران، بحران کمبود ذخایر خونی فعلا از استان سیستان و بلوچستان آغاز شده است.
کمبود خون در ایران پیش از این هم به مرز هشدار رسیده بود. در آبان ماه سال ۹۸ و همزمان با اعتراضات سراسری به افزایش قیمت بنزین در ایران و تظاهرات مردمی در خیابان‌ها، هم سازمان انتقال خون از کمبود ذخایر خون در پنج استان تهران، فارس، اصفهان، خراسان رضوی و مازندران خبر داده بود. بیشتر این استان‌ها، کانون اصلی اعتراضات مردمی بودند.