عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی ایران، بار دیگر تلویحاً اعتراف کرد که ذخایر ارزی کشور ته کشیده به طوری که دولت برای رفع کسری بودجۀ خود در دو سال گذشته حتی منابع ارزی مسدود شده در خارج یا در صندوق ذخیرۀ ارزی را پیش از وصول به ریال تبدیل کرده و همین چاپ پول بدون پشتوانه و در نتیجه رشد بی سابقۀ تورم و نقدینگی را در پی داشته است.
رئیس کل بانک مرکزی در واکنش به اظهارات اخیر محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه و معاون اقتصادی حسن روحانی، گفت که برخلاف ادعای نوبخت بانک مرکزی هیچگاه بدهکار دولت نبوده، بلکه بالعکس ترازنامۀ بانک مرکزی نشان می‌دهد که دولت بدهکار اصلی کشور و بانک مرکزی است.
همتی در جای دیگری از سخنانش تصریح کرده که دولت برای رفع کسری بودجۀ خود در سال‌های ٩٩-٩٨ که همزمان است با تحریم‌های یکجانبۀ دونالد ترامپ علیه ایران حتی منابع ارزی مسدود شده در خارج و غیرقابل دسترس را به ریال تبدیل کرده و همین به عامل اصلی رشد نقدینگی و تورم منجر شده است. همتی در صفحۀ اینستاگرام خود در اینباره نوشته است : در دو سال گذشته “عامل مسلط در رشد پایه پولی تبدیل منابع ارزی مسدود شده و غیرقابل دسترس به ریال بوده است.”
در واقع، دولت اگر ارزهای مسدود شدۀ خود را به ریال تبدیل کرده، به این خاطر است که ارز در دسترسی باقی نمانده است. صندوق بین‌المللی پول در آخرین گزارش خود دربارۀ ایران فاش کرد که کل ذخایر ارز و طلای ایران از ١٢١ میلیارد دلار در سال ٢٠١٨ به ۴ میلیارد دلار در سال ٢٠٢٠ کاهش یافته و معلوم نیست که وضعیت منابع ارزی ایران در حال حاضر چگونه است.
رئیس کل بانک مرکزی تلویحاً نیز اعتراف کرده که موجودی صندوق ذخیرۀ ارزی کشور – موسوم به صندوق توسعه – نیز به سرنوشتی مشابه دچار شده است. به گفتۀ همتی دولت حتی برای جبران کسری بودجه در دو سال گذشته منابع حاصل نشدۀ صندوق ذخیرۀ ارزی را نیز به ریال تبدیل کرده که حاصلش رشد پایۀ پولی بوده است. او گفته است : “بگذارید با مردم شفاف باشیم برای مثال در سال‌های ٩٨ و ٩٩ بخش‌هایی از بودجۀ دولت از طریق درآمدهای تسعیر صندوق توسعۀ ملی تأمین شد که به زبان ساده تر به معنای چاپ پول است که نتیجه‌اش تورم بود.” همتی سپس گفته است که “با توجه به کسری‌های بودجه [دولت]، بانک مرکزی کاری غیر از این نمی توانست انجام بدهد” یعنی : چاپ پول بدون پشتوانه. با این سخن عبدالناصر همتی تلویحاً اعتراف می‌کند که در صندوق توسعۀ ملی یا ذخیرۀ ارزی کشور نیز ارزی نمانده است.
در سوم فروردین ماه گذشته، عبدالناصر همتی گفته بود که “درآمد ارزی کشور در سال ٩٩ نسبت به سال ٩٨ یک نهم شده است.” وی اکنون می‌گوید که “باید در سال‌های قبل به فکر افزایش ذخایر بانک مرکزی می‌بودیم”. با وجود این ورشکستگی مالی، همتی گفته است که در همین بودجۀ سال جاری “صدها هزار میلیارد تومان تسهیلات تکلیفی وجود دارد که به معنای پرداخت رانت مالی از سوی مقامات دولتی به طرف‌های معینی” است. همتی هویت این “طرف‌های معین” رانت‌بگیر را فاش نکرده است.
محمدباقر نوبخت دیروز چهارشنبه ٢۵ فروردین در پاسخ به نمایندگان مجلس، بانک مرکزی را متهم به ناتوانی در تبدیل سریع ارز به ریال و عامل اصلی کسری بودجه معرفی کرد و گفت : “بخشی از کسری بودجه به خاطر سریع نبودن تبدیل منابع ارزی به ریالی است. همچنین بانک مرکزی در تبدیل ارز به ریال دچار تاخیر است و به همین دلیل در حال حاضر این بانک بزرگترین بدهکار دولت است.” به ادعای نوبخت “بخشی از کسری بودجۀ دولت به این دلیل است که منابع ارزی سریع به منابع ریالی تبدیل نمی‌شود”، هر چند عبدالناصر همتی می‌گوید ارزی در میان نمانده که به ریال تبدیل شود و در نتیجه کار دولت و بانک مرکزی چاپ پول بدون پشتوانه در حال حاضر است.
با این حال، خود عبدالناصر همتی در روزهای گذشته صندوق بین‌المللی پول را سرزنش کرد که بدون اجازۀ ایران موجودی ذخایر ارز و طلای این کشور را فاش کرده است. در آخرین گزارش خود صندوق بین‌المللی پول موجودی ارز و طلای ایران را تا سال گذشته حداکثر چهار میلیارد دلار اعلام کرد که برای کشوری در ابعاد ایران تقریباً معادل صفر است. ماه گذشته جمهوری اسلامی ایران خود را ناچار دید برای دستیابی به ارزهای مسدود شدۀ خود در کره جنوبی یک کشتی تجاری این کشور را در خلیج فارس به بهانۀ آلوده کردن محیط زیست توقیف کند. بمبئی نیز به دلیل ته کشیدن منابع ارزی ایران به روپیه در بانک‌های هند صادرات برنج و چای… را به ایران متوقف کرده است.
ناصر اعتمادی , رادیو فرانسه: