رهبر جمهوری اسلامی روز ۲۵فروردین از ارائه آمار اقتصادی اشتباه درباره قرار داشتن ایران در جایگاه هجدهمین اقتصاد بزرگ جهان عذرخواهی کرد. اما ایران واقعا در چه رتبه جهانی از لحاظ بزرگی اقتصاد (تولید ناخالص داخلی) قرار دارد؟
آقای خامنه‌ای می‌گوید در سخنرانی نوروزی گفته است ایران ۱۸-مین اقتصاد بزرگ جهان است، اما بعدا به وی تذکر داده‌اند که این آمار مربوط به ۵ سال پیش و اشتباه است.
او توضیح نداد اقتصاد ایران در چه جایگاهی قرار دارد.
آخرین برآورد بانک جهانی نشان می‌دهد ایران در سال ۲۰۱۸ جایگاه ۲۶ را در میان بزرگترین اقتصادهای جهانی داشته و برآورد صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد در سال گذشته میلادی، ایران جایگاه ۲۴ را در میان بزرگترین اقتصادهای دنیا داشته است.
این برآوردها بر اساس قیمتهای جاری و بر پایه دلار آمریکا بوده است.
تولید ناخالص داخلی عبارت از ارزش سالانه کل کالاهای تولید شده یا خدمات در یک کشور است.
البته سال گذشته میلادی، ایران در میان چند کشور انگشت‌شماری بود که رشد اقتصادی داشت و اگر وضعیت را برای سال ۲۰۱۹ بررسی کنیم، جایگاه ایران نازل‌تر خواهد بود. بر اساس برآورد صندوق بین‌المللی پول رشد اقتصادی ایران در سال گذشته مثبت ۱.۵ درصد بوده است. البته این نهاد بین‌المللی در پاییز پارسال پیش‌بینی کرده بود رشد اقتصادی ایران برای همین سال منفی ۵ درصد باشد، اما در گزارش جدید خود که ۲۲ فروردین امسال منتشر شد، می‌گوید ایران رشد مثبت ۱.۵ درصد داشته است.
معمولا صندوق بین‌المللی پول دیدگاهی خوشبینانه نسبت به اقتصاد کشورها دارد و بخش عمده آمارهای خود را نیز مستقیما از دولتها می‌گیرد. در گزارش جدید این نهاد بین‌المللی صراحتا اشاره کرده است که بخشی از منابع ارزیابی رشد اقتصادی کشورها، آمارهای رسمی خود کشورها بوده است.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی مدعی رشد ۲.۲ درصدی اقتصاد کشور در ۹ ماهه ابتدایی سال گذشته خورشیدی شده است.
اما بانک جهانی ژانویه امسال گزارش جدید از اقتصاد جهانی منتشر کرد و رشد اقتصادی ایران برای پارسال را منفی ۳.۷ درصد ارزیابی کرده است. این گزارش می‌گوید اقتصاد ایران طی سه سال گذشته همواره رشد منفی داشته و مجموعا ۱۶.۵ درصد کوچکتر شده است. صندوق بین‌المللی پول نیز می‌گوید اقتصاد ایران در سالهای ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ کلا نزدیک ۱۳ درصد کوچکتر شده، اما پارسال ۱.۵ درصد رشد داشته و امسال نیز رشد ۲.۵ درصدی خواهد داشت.
به هر تقدیر، بر اساس برآورد صندوق بین‌المللی پول، تولید ناخالص داخلی ایران در سال گذشته میلادی بر اساس قیمتهای جاری، ۶۳۵ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار بوده است.
در مقام مقایسه شاید بد نباشد اشاره کنیم که اقتصاد ایران و کره جنوبی در ابتدای انقلاب جمهوری اسلامی در یک سطح و به ارزش ۶۵ میلیارد دلار بود. اقتصاد ایران در سال ۲۰۱۰ و قبل از تحریمهای بین‌المللی به ۴۸۷ میلیارد دلار رسید، در حالی که اقتصاد کره جنوبی دو برابر این رقم شد و پارسال اقتصاد کره جنوبی تقریبا سه برابر اقتصاد ایران شد.
سرانه تولید ناخالص داخلی
نکته دیگر اینکه، جمعیت ایران نیز طی چهار دهه گذشته از ۳۶ میلیون نفر به ۸۳ میلیون نفر رسیده است و ایران بیش از یک درصد جمعیت جهان را در خود جای داده است.
اگر از لحاظ سرانه تولید ناخالص داخلی نگاه کنیم، ایران در جایگاه ۷۷ جهان قرار دارد. تنها کشورهای فقیر آفریقایی و چند کشور انگشت شمار دیگر از آمریکا جنوبی، پاکستان، افغانستان، عراق و غیره از لحاظ سرانه تولید ناخالص داخلی در وضعیت بدتری نسبت به ایران قرار گرفته‌اند.
بر اساس برآورد صندوق بین‌المللی پول، سرانه تولید ناخالص داخلی ایران پارسال ۱۳ هزار دلار بود، در حالی که این رقم برای نمونه در ترکیه بیش از ۳۰ هزار دلار، در روسیه نزدیک ۲۸ هزار دلار، در عربستان ۴۷ هزار دلار، در کویت ۴۱ هزار دلار، در امارات ۵۹ هزار دلار و در قطر بالای ۹۳ هزار دلار بود.
حتی در کشورهای نسبتا فقیر شمال ایران، مانند ترکمنستان، آذربایجان و ارمنستان، باز هم سرانه تولید ناخالص داخلی بیشتر از ایران است.
شاید بد نباشد مقایسه‌ای بین ترکیه و ایران داشته باشیم، چرا که هم همسایه هستند و هم جمعیت مشابهی دارند. آمارهای صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که چهار دهه پیش، سرانه تولید ناخالص داخلی ایران کمی بیش از ۶ هزار دلار و دو برابر ترکیه بود؛ اکنون سرانه‌تولید ناخالص داخلی ایران ۱۳ هزار دلار و حدود یک سوم ترکیه است.
نکات مهم در گزارش صندوق
صندوق بین‌المللی پول در گزارش جدید خود می‌گوید ذخایر ارزی قابل دسترس جمهوری اسلامی در سال گذشته میلادی به ۴ میلیارد دلار سقوط کرده که برابر ۱۰ درصد از کل ذخایر ارزی کشور (مسدود شده و آزاد) است.
بدین ترتیب کل ذخایر ارزی کشور چه آنهایی که در خارج مسدود شده و چه ذخایری که در دسترس جمهوری اسلامی است، پارسال ۴۰ میلیارد دلار بوده است. این رقم در سال ۲۰۱۸ حدود ۱۲۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار بود.
بدین ترتیب بیش از ۸۰ میلیارد دلار از کل ذخایر ارزی کشور طی دو سال از بین رفته است. ایران از ذخایر ارزی خود برای تزریق به بازار جهت حفظ مصنوعی ارزش ریال، همچنین واردات کالا استفاده می‌کند.
ایران از ذخایر ارزی مسدود شده خود در خارج می‌تواند برای واردات کالاهای انساندوستانه از همان کشورها استفاده کند؛ کما اینکه طی دو سال گذشته همین کار را در اتحادیه اروپا کرده و کلا بیش از ۸ میلیارد یورو واردات از اتحادیه اروپا داشته، در حالی که صادراتش به این اتحادیه طی سالهای ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ مجموعا ۱.۴ میلیارد یورو بود.
بدین ترتیب ایران از ذخایر ارزی مسدود شده خود در اروپا برای واردات کالا استفاده کرده است.
پارسال تراز تجاری ایران تقریبا با همه شرکای اصلی از جمله چین، هند، اتحادیه اروپا، کره جنوبی، ژاپن، امارات، ترکیه و روسیه منفی شده بود و جمهوری اسلامی از ذخایر ارزی مسدود شده خود از این کشورها برای واردات کالا استفاده کرده است.
صندوق بین‌المللی پول می‌گوید کل صادرات نفتی، غیرنفتی و خدمات ایران در سال گذشته میلادی حدود ۶۸ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۹ حدود ۷۰ میلیارد دلار بود. این در حالی است که کل صادرات کشور در سال ۲۰۱۸ و قبل از تحریمهای آمریکا بیش از ۱۰۳ میلیارد دلار بود. به عبارتی تنها طی دو سال گذشته ایران مجموعا ۶۸ میلیارد دلار از صادرات خود را از دست داده است.
از طرفی صندوق بین‌المللی پول می‌گوید برای اولین بار، تراز تجارت خارجی ایران منفی شده است. پارسال واردات ایران نزدیک ۷۳ میلیارد دلار بود.
همچنین صندوق بین‌المللی پول می‌گوید بدهی خالص دولت ایران در سال ۲۰۲۰ به معادل ۳۵.۷ درصد از کل اقتصاد کشور رسیده، در حالی که این رقم در دوران قبل از تحریها کمی بیش از ۵ درصد بود.
دویچه‌وله: