بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد که طی ماه‌های اخیر تعداد سرقت تجهیزات، آثار و مبلمان شهری تهران به میزان جالب توجهی بالا رفته است.
همشهری‌آنلاین – زهرا کریمی: شهردار تهران با توجه به درخواست شهروندان به مدیرکل حقوقی دستور داد در خصوص شکایت تامین خسارت از معترضان آبان ۹۸، رضایت شهرداری اعلام شود. این خبر از سوی غلامحسین محمدی، مشاور شهردار و رئیس مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تهران عنوان شد. این در حالی است که پیروز حناچی، شهردار پایتخت پیش‌تر هم گفته بود: «در آبان ماه ۹۸ افرادی به اموال عمومی صدمه وارد کرده بودند. این افراد برای جبران خسارت اعلام آمادگی کردند و ما گفتیم شهرداری درصورت جبران خسارت شکایت خود را پس می‌گیرد. این دستور هم به مناطق ابلاغ شد که اگر خسارت جبران شود، مناطق باید شکایت را پس بگیرند.» بنابراین موضوع رضایت شهرداری از آنهایی که به اموال عمومی در آن برهه زمانی آسیب رسانده‌اند، در دستور کار قرار گرفته است.
اما میزان خسارت‌هایی که در یک مدت زمان خاصی به شهر وارد می‌شود نسبت به آسیب‌هایی که خواسته یا ناخواسته عده‌ای روزانه به اموال و مبلمان شهری وارد می‌کنند، چندان بزرگ نیست. با این حال، مشکلات حقوقی و پیگیری‌هایی که زمان‌بر و هزینه‌بر است، باعث می‌شود تا بسیاری از این خسارات پیگیری نشوند؛ درصورتی که کم نیستند در و دیوارهایی که در شهر دفتر خاطرات شده‌اند، بزرگراه‌هایی که دیوار صوتی‌هایش به سرقت رفته، درختانی که بدنه‌شان زخمی از حکاکی اسم و تاریخ است، ایستگاه‌های اتوبوسی که روی آنها شماره نوشته‌اند و تابلوهای راهنمایی که اگرچه تا شب قبل سرجایشان بودند اما صبح فردا کج شده یا به سرقت رفته‌اند. در این میان مدتی است که عده‌ای، شگردهای جدیدی در سرقت‌های خود به‌کار گرفته‌اند و حتی در روز روشن سرقت تجهیزات و امکانات شهری، تابلوهای راهنمایی و هشداردهنده بزرگراه و معابر، درپوش‌های مربوط به آب و فاضلاب، گاردریل‌ها و دوربین‌های نظارت ترافیکی را آنی به سرقت می‌برند.
این قبیل سرقت‌ها برای شهروندان و مدیران شهری خالی از زحمت نیست و جدا از ایجاد هرج و مرج در شهر و به هم ریختن آرامش زندگی شهروندان، دوباره فراهم کردن‌شان هم هزینه گزافی در پی دارد. نمونه اخیر آن ماجرای سرقت بخشی از مجسمه «فرهاد قفل زن» بود تا سرانجام با مشارکت شهرداری منطقه ۱۱و سازمان زیباسازی مرمت کلید مجسمه انجام شده و دوباره پیکره آن در فضای باز تئاتر شهر نصب شده است. در این‌باره نصرالله آبادیان، شهردار منطقه ۱۱ گفت: «در هفته گذشته شایعاتی مبنی بر سرقت کلید این مجسمه در برخی رسانه‌ها منتشر شد که ضمن رد این شایعه به اطلاع می‌رسانم پیچ‌های کلید توسط افراد ناشناس درآمده بود تا در مرحله بعد اقدام به سرقت کنند، اما با هوشیاری مدیریت مجموعه تئاتر شهر و همکاری عوامل شهرداری این اتفاق رخ نداد و مجسمه پس از جمع‌آوری و مرمت دوباره در فضای باز تئاتر شهر نصب شد.»
مجسمه فرهاد قفل زن از آثار فاخر استاد پرویز تناولی به‌حساب می‌آید و دارای ارزش هنری مجموعه تئاتر شهر است.
رابطه مستقیم سرقت و قیمت ارز
مدیران دستگاه‌های خدمات‌رسان شهری ضمن گلایه از تخریب و سرقت اموال عمومی شهر، شهروندان را به مشارکت و مسئول بودن در حفظ اموال دعوت می‌کنند تا با مشاهده چنین مواردی به شهرداری محل سکونتشان اطلاع بدهند و مقابله جدی‌تری با این دسته از سارقان شود. وحید سرلک، معاون فنی و مهندسی سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران در همین ارتباط با اشاره به سرقت پیاپی گاردریل‌ها، دیوارهای صوتی و تابلوهای راهنمای معابر در شهر گفت: «با توجه به شرایط بد اقتصادی و بالا رفتن قیمت ارز برخی از افراد به تخریب و سرقت امکانات و تجهیزات شهری روی آورده‌اند و این رفتار شهروندان شرایط را برای خدمات‌رسانی سخت و زمان‌بر می‌کند. سرقت تابلوهای بزرگراهی به‌دلیل جنس آلومینیومی تابلوها برای سارقان منفعت مالی داشت و با سرقت تابلوهای پیشین از یک‌سال و نیم گذشته در نصب مجدد از تابلوهایی با ورق گالوانیزه با عمر ۷ تا ۸ سال استفاده کرده‌ایم. هم‌اکنون جنس۸۰درصد از تابلوهای شهر آلومینیوم است. تعویض و نصب مجدد تابلوهای بزرگراهی برعهده معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران است، اما تعویض و مرمت تابلوهای موجود در مناطق ۲۲گانه زیرنظر معاونت ترافیک و حمل‌ونقل مناطق شهرداری تهران است. یکی از وظایف مهم، نصب مجدد تابلو در اسرع وقت است تا نبود تابلوی راهنما برای رانندگان ایجاد خطر نکند.»
در تأیید صحبت‌های سرلک این روزها می‌توان جای خالی دیوارهای صوتی را در بزرگراه‌های شهیدچمران، آیت‌الله صدر و آیت‌الله حکیم مشاهده کرد؛ دیوارهایی که بعضا سارقان همراه با آلومینیوم نگه‌دارنده‌شان از جا کنده‌اند و باد و طوفان هم مزیت برعلت شده تا باقی‌مانده دیوار آسیب جدی ببیند.
معاون فنی و مهندسی سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران علاوه بر این، اعلام کرد که سرقت گاردریل‌های شهر هم افزایش یافته است: «حدود هزار و ۱۰۰ کیلومتر گاردریل در تهران کار شده است. متأسفانه گاردریل‌ها وزن بالایی دارند و حمل‌شان نیز سخت است، اما با وجود این با افزایش سرقت مواجه شده‌ایم و در مناطق جنوبی و بزرگراه آزادگان بیشترین آمار سرقت را داریم. با هر سرقتی در اسرع وقت گاردریل‌های جدید نصب می‌شود، اما در یکسری از بزرگراه‌ها برای بالا بردن ایمنی از گاردیل‌ها و نیوجرسی‌های متفاوت استفاده شده است.»
بزرگراه آزادگان، شهید فهمیده، ارتش و بابایی از محورهای پرحادثه پایتخت محسوب می‌شوند که به جای گاردیل‌های فرسوده با سرقت بالا با این نیوجرسی‌ها جایگزین شده‌اند.
سال گذشته و امسال حدود ۳۵ کیلومتر نیوجرسی بتنی مفصلی در بزرگراه‌ها نصب شده است که به هم قفل می‌شوند و استفاده از این نوع نیوجرسی این مزیت را دارد که هزینه نگهداری و تعمیرات چندانی ندارد یا سرقت نمی‌شود و از سوی دیگر ایمنی بالایی دارد.» سرلک در ادامه به مسئولیت اجرایی که برای نصب، حفظ و نگهداشت دیوارهای صوتی به این معاونت واگذار شده است، گفت: «براساس تصمیماتی که در شهرداری تهران گرفته شد، مسئولیت رسیدگی به دیوارهای صوتی شهر از معاونت فنی و عمران شهرداری تهران به ما واگذار شده است.
وضعیت مناسب این دیوارها در شهر نما و جلوه دیگری به سیمای شهر می‌بخشد؛ بنابر این، این دیوارها در بزرگراه‌های صیاد شیرازی، حکیم، شهید صدر و سایر بزرگراه‌ها به‌طور مرتب در حال رصد و پایش هستند. میزان سرقت دیوارهای صوتی در سال پیش‌رو به‌دلیل افزایش قیمت آلومینیوم با افزایش مواجه شده؛ هر چند که سرقت این دیوارها سخت و زمان‌بر است. حدود ۶۰هزار مترمربع دیوار صوتی در تهران نصب شده که حدود ۳هزار مترمربع به‌دلیل دیوارنویسی‌ها، آسیب‌دیدگی و دزدی نیاز به مرمت و نوسازی دارند. امسال در برنامه سازمان است که علاوه بر مرمت سرقت شده‌ها همه دیوارهای صوتی را در مقابل سرقت مقاوم‌سازی کنند. دیوارهای صوتی ۲ بخش دارند؛ بخش پایین دیوارها به‌عنوان جاذب صوت از آلومینیوم و بخش بالایی از پلی‌کربنات کار شده‌است. قرار است در دیوارهای جدید بخش پایین از ورق گالوانیزه با روکش رنگی سایر بخش‌ها کار شود. همه پانل‌های جاذب صوت جدید ضدسرقت هستند.» اما متأسفانه در بزرگراه صدر این دیواردزدی‌ها در حال تکرار است و نبود دیوار، آلودگی صوتی بسیار بالایی برای ساکنان مجاور بزرگراه دارد. با این حال از اسفندماه سال گذشته مرمت و بهسازی در حال انجام است.
۲۰۰ فقره تخریب و سرقت تجهیزات ترافیکی در سال گذشته
مدیرعامل شرکت کنترل ترافیک تهران درخصوص سرقت‌های انجام شده تجهیزات ترافیکی پایتخت در سال گذشته گفت: «در سال ۱۳۹۹ بالغ بر ۲۰۰ فقره تخریب و سرقت انواع تجهیزات (سرقت کابل، تجهیزات الکترونیک ایستگاه‌های اتوبوس، کنترلر تابلوهای متغیر خبری، کابل برق و شبکه سامانه‌های سرعت، تجهیزات دوربین‌های تصویری و انواع دوربین‌های ثبت تخلفات و…) در معابر کلانشهر تهران به وقوع پیوسته که پیگیری و رسیدگی به این موارد از طریق پلیس فاتب و پلیس آگاهی تهران و دستگاه قضایی انجام شده است.»
کورش جدی‌ثانی افزود: «به‌منظور حفاظت هرچه بیشتر از تجهیزات مذکور این شرکت در حوزه فنی اقدام به ایمن‌سازی تجهیزات از طریق نصب حفاظ‌های لازم و افزایش نظارت‌های تصویری روی تجهیزات متعلقه کرده است.» جدی‌ثانی در ادامه به هوشمندسازی حمل‌ونقل ترافیک و راه‌اندازی دوربین‌های نظارت تصویری برای مدیریت بهتر افزود: «با توجه به ماموریت‌های محوله به شرکت کنترل ترافیک تهران برای هوشمندسازی حمل‌ونقل، کنترل عبور و مرور، روان‌سازی ترافیک و مدیریت بهینه نحوه حرکت و جابه‌جایی هوشمند شهروندان در معابر شهر تهران و براساس نظرسنجی‌های صورت گرفته و شناسایی نقاط حادثه‌خیز و درخواست‌های واصله از نقاط مختلف مجموعه شهرداری و پلیس راهور تهران بزرگ اقدام به نصب و راه‌اندازی دوربین‌های نظارت تصویری برای مدیریت هر چه بهتر آمد و شد در معابر کرده‌ایم که درصورت بروز حوادث احتمالی و اتفاقات طبیعی و انسان‌ساز می‌توانیم در اسرع‌وقت اقدام به اطلاع‌رسانی به مبادی ذیربط ازجمله اورژانس، پلیس، آتش‌نشانی و عوامل اجرایی را داشته باشیم.» مدیرعامل شرکت کنترل ترافیک تهران افزود: «شرکت کنترل ترافیک علاوه بر دوربین‌های نظارت تصویری، براساس ماموریت‌های محوله و در جهت نظم بخشیدن هر چه بهتر به عبور و مرور شهروندان تهرانی اقدام به نصب دوربین‌های کنترلی «ثبت تخلف سرعت»، « عبور از چراغ قرمز»، «عبور از خط ویژه»، «کنترل محدوده طرح ترافیک» و «محدوده آلودگی هوا» در مبادی شریانی و بزرگراهی را به انجام رسانیده است.»
راهکارهایی برای دوری از آسیب به شهر
گاهی در برخی از اماکن عمومی شهر مانند بوستان‌ها و وسایل حمل‌ونقل عمومی دست‌نوشته‌ها یا نقاشی‌هایی دیده می‌شود که باعث هرج و مرج در نمای بصری و سلب آرامش شهروندان می‌شود. تخریب این گونه از اموال عمومی که عموم شهروندان حق استفاده از آن را دارند، وندالیسم نام برده می‌شود. آنیتا مجیدی‌هروی، مدرس دانشگاه و کارشناس حوزه مدیریت شهری با توجه به تحقیقاتی که درباره رفتارهای وندالیسم در شهر داشته است، درباره انگیزه این رفتار برخی شهروندان توضیحاتی را بیان کرده و راهکارهایی را برای کاهش و کنترل آن ارائه داده است. چندین برابر شدن جمعیت تهران پیامدهایی را به همراه دارد که یکی از این پیامدها وندالیسم است. وندالیسم در لغت به‌معنای تخریب کنترل نشده اشیا و اموال عمومی است و درواقع ناهنجاری اجتماعی است و یک گروه علمی جامعه‌شناسان، حقوقدانان و برنامه‌ریزان شهری درباره این موضوع به‌صورت تخصصی پژوهش انجام داده‌اند.
تامین امکانات برای رفاه شهروندان گزاف و به‌دنبال آن هزینه‌های نگهداشت شهر مهم‌تر است. یکی از بحث‌های مهم برای مدیران شهری بحث وندالیسم است. مدیران زحمت می‌کشند و شهر را با تجهیزات و امکانات روز برای رفاه زندگی شهرنشینی مهیا می‌کنند، اما با کوچک‌ترین آسیبی، تخریب و سرقت، هزینه‌های نگهداشت شهر دوبرابر می‌شود. این رفتار برای شهرهای بزرگ پرهزینه و مخرب است و شامل موارد مختلف می‌شود. در کلانشهرهایی مثل تهران، شیراز، اصفهان یادگاری روی آثار باستانی، دیوارهای شهر، درختان، ورزشگاه‌ها و بوستان‌ها دیده می‌شود. انگیزه‌های مختلفی برای انجام این کار وجود دارد و اطلاعات دقیق و جامع درباره تخریب‌ها وجود ندارد.
راهکارهای مختلفی برای به حداقل رساندن این رفتار در شهرهای بزرگ پیشنهاد شده است. اگر افراد جامعه را قانع کنیم که این رفتارها باعث آسیب جمعی به همه مردم می‌شود، ناخودآگاه و به‌صورت خودجوش توقفی در این رفتارها ایجاد می‌شود؛ حتی اگر توسعه پایدار هم داشته باشیم، این رفتار می‌تواند ادامه داشته باشد و دود این آسیب به چشم شهروندان زمان حال، نسل‌های آینده و مسئولان هم می‌رود. راهکار دیگر این که با آموزش و ترویج فرهنگ درباره حفظ و نگهداشت اموال عمومی شهر به شهروندان آموزش بدهیم. کتب درسی، اطلاعیه‌های عمومی یا مدارس می‌توانند نقش مهمی در این امر داشته باشند. شیوه دیگر این است که از ظرفیت‌هایی مانند مراکز آموزشی و فرهنگی و مشارکت عمومی بهره‌مند شویم.
روش دیگر جریمه مالی و رفتاری است که می‌توان اجرا کرد؛ درصورتی که تا جایی که مطلع هستم هیچ کار قانونی برای آن درنظر گرفته نشده است که اگر کسی این رفتار را دارد باید مجازات و جریمه شود. این راهکارها کمک بسزایی در کنترل رفتارهای شهروندان درباره اموال عمومی و بیت‌المال دارد. در وسایل حمل‌ونقل عمومی مانند مترو و اتوبوس‌ها رفتارهای وندالیسمی بیشتر دیده می‌شود.