طی روزهای گذشته راننده یک خودرو در ارومیه از نحوه پوشش دو زن «ایراد» گرفت و آن‌ها را «زیر گرفت» و متواری شد. پلیس چند ساعت بعد از شناسایی و بازداشت این فرد خبر داد.
انتشار این خبر با واکنش‌های منفی گسترده‌ای در ایران همراه شد و بار دیگر موضوع لغو قانون «حجاب اجباری» در شبکه‌های اجتماعی داغ شد.
یک تحقیق که در ایران انجام و در فصل‌نامه «خانواده و پژوهش» منتشر شده است، نشان می‌دهد که دانش‌آموزان دختر در ایران روزبهروز از مفهوم «حجاب اسلامی» فاصله گرفته و حاضر نیستند چنین پوششی را انتخاب کنند.
در نخستین سال‌های استقرار جمهوری اسلامی در ایران بود که حجاب در اماکن عمومی و دولتی اجباری شد و در پایان دهه اول انقلاب و ابتدای دهه دوم مجازات افراد «بدحجاب» و جرم‌انگاری «بدحجابی» در دستور کار قرار گرفت و پس از آن رویکردهای فرهنگی به سیاستگذاری حجاب افزوده شد، اما همه این اقدام‌ها می‌گوید که سیاست تحمیل «حجاب» به زنان و دختران ایرانی شکسته خورده است، موضوعی که روحانیون حاکم بر ایران نمی‌خواهند آن را قبول کنند.
ابعاد گوناگون این شکست را این روز‌ها می‌توان در کوچه و خیابان مشاهده کرد، درباره این مفهوم و مصادیق آن نیز میان سیاستگذاران و مجریان در جمهوری اسلامی اجماع چندانی وجود ندارد، به این معنا که حجاب تا چه میزان پدیده‌ای شرعی و تا چه میزان عرفی است؟
علی‌رغم تغییر مصادیق «بدحجابی» در دوره‌های مختلف، اما امروز معیارهای مشخصی برای این پدیده وجود ندارد و نبود تعریف مشخص از این مقوله، موجب اتخاذ تصمیمات سلیقه‌ای و ناکارآمد از سوی نهاد‌های متولی شده است، چراکه آن‌ها گمان می‌کنند با وضع قانون می‌توانند برای نوع پوشش زنان در ایران تصمیم بگیرند.
نتایج تازه‌تری تحقیقات می‌گوید که دانش‌آموزان دختر در ایران هم‌سو با خیل عظیمی از زنان، روزبهروز از مفهوم «حجاب اسلامی» فاصله گرفته و حاضر نیستند چنین پوششی را انتخاب کنند.
این نتایج در تازه‌ترین شماره فصل‌نامه «خانواده و پژوهش» وابسته به پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با عنوان ««جستاری بر تجارب زیسته دانش‌آموزان از حدود حجاب اسلامی» منتشر شده است.
در این تحقیق که گروهی از دانش‌آموزان دختر شهر تبریز شرکت داشته‌اند، گفته‌اند شش عامل در جهت‌دهی نگرش آن‌ها به مقوله حجاب نقش ایفا می‌کند.
این تحقیق نوشته که «برداشت‌های متفاوت از حدود حجاب»، «تاثیر تجربه گذشته فرد در حدود حجاب»، «وابستگی حدود حجاب به محیط»، «حدود حجاب تابعی از زمان»، «تاثیر دنیای مجازی بر کمرنگ شدن حجاب» و «ضعف اعتقادی عامل نگاه مقطعی به حجاب» از جمله شاخص‌های موثر در گرایش یا فرار دانش‌آموزان دختر نسبت به «حجاب اسلامی» است.
فصل‌نامه خانواده و پژوهش می‌گوید در خصوص تعیین مصادیق «حجاب اسلامی»، دختران برداشت‌های متفاوتی از یکدیگر دارند، به طوری که برخی از آن‌ها با وجود «پوشش‌های گوناگون، معتقد بودند که با حجاب هستند.»
یکی از دانش‌آموزان در این تحقیق گفته است: «ما معلم‌هایی داریم که اخلاق خیلی بدی دارند ولی خیلی محجبه هستند.»
«تاثیر تجربه گذشته فرد در حدود حجاب» از دیگر شاخص‌های مطرح در این تحقیق است. این تحقیق می‌گوید که «نحوه برخورد دیگران و پاداش و تنبیه‌هایی که افراد تجربه کردهاند، در نوع پوشش و رفتار دختران تاثیر می‌گذارد.»
برخی از دخترانی که به نظر می‌رسد مدافع «حجاب» هستند، پیرامون این شاخص گفته‌اند به داشتن «حجاب» عادت کردهاند و دخترانی که لباس مناسب نمی‌پوشند، از سوی دیگران مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند.
این تحقیق در مورد شاخص «وابستگی حدود حجاب به محیط» هم نوشته که «حجاب چادر که در مدرسـه یا بعضی محیط‌ها اجباری است و شــاید در بیرون از آن محیط برای همه خوشایند نباشد.»
در این تحقیق آمده که «اگر در ساعات تعطیلی مدارس به دانش‌آموزان نگاه کنیم، دانش‌آموزان را با لباس‌های متفاوت و رنگ‌ها و مدل‌های گوناگون می‌توان مشاهده کرد و این نوع نگرش و گرایش دانش‌آموزان به مسأله پوشش» را نشان می‌دهد.
یکی از دختران در این خصوص گفته که «در مدرسه ما چادر اجباریه و از در مدرسه که بیرون می‌ریم چادر را می‌ذ‌اریم تو کیفمون. بعضی از بچه‌ها ترجیح می‌دند مانتویی باشند. وقتی از مدرسه جای دیگه‌ای می‌رفتم و چادر را بر می‌داشـتم، احساس بدی داشتم.»
این تحقیق در مورد «حدود حجاب تابعی از زمان» هم نوشته که «استفاده برخی افراد از حجاب چادر در مجالس ختم و دعا و اختصاص پوشش چادر به مکان‌هایی مانند قبرستان از نظر روانشناسی زمینه ذهنی بدی را برای مخاطبان ایجاد» کرده است.
یکی از دختران شرکت‌کننده در این تحقیق گفته «حجاب را در رمضان و محرم بیشتر رعایت می‌کنم.»
«تاثیر دنیای مجازی بر کمرنگ شدن حجاب» از دیگر مقوله‌های مورد بررسی در این تحقیق است. آن‌طور که در بخشی از این تحقیق آمده «دنیای مجازی مفهوم حجاب را از بین برده اســت و خیلی از حد و حدودها را کمرنگ کرده است.»
«ضعف اعتقادی عامل نگاه مقطعی به حجاب» از دیگر شاخص‌های مورد بررسی در این تحقیق است که می‌گوید «به دلیل درونی نشدن مفهوم حجاب در بعضی از افراد و توجه به جنبه رســمی و سیاسی، جنبه اعتقادی آن کمرنگ شده و موجب مقطعی رفتار کردن افراد» شده است.
یکی دیگر از دختران در این زمینه گفته «بعضی‌ها در محله حجاب دارند، اما در جای دیگه بی‌حجابند؛ من کسی را می‌شناسم که با حجاب است، ولی ارتباط نادرست هم داره.»
نتایج نهایی این تحقیق نشان می‌دهد ریشه گریزان بودن دانش‌آموزان دختر از انتخاب «حجاب اسلامی» به مجموعه عواملی هم‌چون «اجبار» و «بی‌اعتقادی» آن‌ها به چنین پوششی باز می‌‌گردد.
نتایج یک نظرسنجی دیگر که سال‌ها پیش در در تهران صورت گرفته نشان می‌دهد ۱۲ درصد از کسانی که از نظر مقام‌های جمهوری اسلامی «بدحجاب» هستند، علت این رفتار خود را «مخالفت با برخی سیاست‌های نظام» در زمینه حجاب اجباری اعلام کردهاند.
موضوع «حجاب» از هر نوع و شکل آن در ایران سال‌هاست که از سوی دختران و زنان به چالش کشیده شده است. آن‌ها می‌گویند که «حجاب اجباری» را قانونی ناعادلانه می‌دانند که ناقض حقوق زنان است و خواستار تغییر چنین مناسباتی هستند.
نتایج یک آمار رسمی هم می‌گوید که ۷۰ درصد مردم ایران با حجاب اجباری مخالف هستند و سالانه حدود پنج درصد از شمار کسانی که ملتزم به حجاب هستند، کاسته می‌شود.
این آمار را سال گذشته «مهدی نصیری»، مدیرمسئول سابق روزنامه کیهان در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرده و گفته بود در شهر‌های مذهبی ایران هم‌چون قم نیز مردم مخالف حجاب اجباری هستند.
سال ۱۳۹۶ هم مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری با انتشار گزارشی اعلام کرده بود سال ۱۳۸۵ خورشیدی «نزدیک به ۳۴ درصد» از مردم با اجباری بودن حجاب مخالف بودند، اما هشت سال بعد از آن، تعداد مخالفان حجاب اجباری در ایران «به ۴۹ درصد» رسیده است.
در زمینه نوع پوشش، از جمله چادر هم در سال ۸۵ خورشیدی، ۵۴ درصد پرسش‌شوندگان با این پوشش موافق بودند، اما این رقم در سال ۹۳ به ۳۵ درصد کاهش یافته است.
نتایج یک مطالعه دیگر هم می‌گوید در میان مجردها ۸۳.۳ درصد و در میان متاهل‌ها ۷۶.۷ درصد موافق حجاب اختیاری در ایران هستند.
این‌ها نتایجی است که روزبهروز به نفع زنان در ایران تغییر می‌کند، اما روحانیون حاکم بر این کشور همچنان نمی‌خواهند این واقعیت را قبول کنند.
بهنام قلی‌پور/ ایران وایر: