بنا بر اعلام وزارت نفت ایران، میدان گازی پارس جنوبی که ۷۰ درصد گاز ایران را تامین می‌کند، در حال ورود به نیمه دوم عمر خود است و تا ۴ سال دیگر هر سال به اندازه یک فاز (۲۸ میلیون متر مکعب در روز) از تولید آن کاسته می‌شود.
افت تولید میدان پارس جنوبی از سال ۱۳۹۹ آغاز شده است. بهمن‌ماه پارسال خبرگزاری مهر از قول یک مقام رسمی که خواسته بود ناماو برده نشود، گزارش داده بود که روند افت فشار مخزن پارس جنوبی از هم‌اکنون آغاز شده و اطلاعات آن نیز موجود است، اما میزان این افت فشار رقم بالایی نیست.
بر اساس گفته‌های مقامات ایران، از جمله اظهارات روز جمعه ۳۰ مهرماه محمد مشکین‌فام، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس، از حدود چهار سال آینده، سالانه به اندازه یک فاز پارس‌جنوبی افت تولید خواهد داشت. البته گزارش‌های قبلی وزارت نفت و سازمان‌های بین‌المللی نشان می‌دهد این اتفاق در نیمه دوم ۱۴۰۲، یعنی دو سال دیگر خواهد افتاد.
قبلا جواد اوجی، وزیر نفت ایران اعلام کرده بود که امسال تولید گاز این کشور افزایش نخواهد یافت و ایران در زمستان با ۲۰۰ میلیون متر مکعب در روز کسری گاز مواجه خواهد شد.
همچنین ایران طی هفته‌های گذشته مذاکرات با ترکمنستان برای واردات گاز را آغاز کرده و می‌گوید آماده تهاتر کالا با گاز ترکمنستان است؛ اما هنوز دولت عشق‌آباد تصمیمی در این زمینه نگرفته است.
ترکمنستان در پی تعلل چندساله ایران در پرداخت ۲ میلیارد بدهی، از ابتدای سال ۲۰۱۷ صادرات گاز به ایران را متوقف کرد و تابستان پارسال دیوان داوری بین‌المللی نیز ایران را به همین خاطر ۲ میلیارد دلار جریمه کرد.
حتی اگر ایران بتواند ترکمنستان را راضی به از سرگیری فروش گاز بکند، باز هم در بهترین حالت می‌تواند روزانه ۳۰ میلیون متر مکعب گاز از این کشور وارد کند. این معادل تنها ۱۵ درصد از کسری گاز ایران برای زمستان است. از طرفی تقریبا کل گاز تولیدی ترکمنستان راهی چین می‌شود و چین نیز طی هفته‌های گذشته با کسری شدید گاز مواجه بوده و خرید گاز را به شدت افزایش داده و معلوم نیست اصلا ترکمنستان گاز اضافی برای فروش به ایران داشته باشد.
نکته اینجاست که هم‌اکنون اروپا و برخی کشورهای دیگر نیز به شدت با کسری گاز درگیر هستند و قیمت گاز تا ۵ برابر قیمت‌های سال گذشته اوج گرفته و از طرفی ۲۰۰ میلیون متر مکعب کسری گاز رقم بسیار بالایی است و حتی در شرایط عادی اصولا چنین میزانی از گاز مازاد در جهان وجود ندارد.
متوسط تولید گاز ایران در سال گذشته ۶۹۰ میلیون متر مکعب بود.
اما این تنها نوک کوه یخ بحران گازی ایران است. مشکل اصلی در سال‌های پیش رو خود را نشان خواهد داد.
معضل پارس جنوبی
همزمان با اظهارات مشکین‌فام، محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران نیز تایید کرد که شتاب افت تولید گاز پارس جنوبی از سال ۱۴۰۴ آغاز خواهد شد.
بر اساس ارزیابی‌ها، هر سال به میزان ۲۸ میلیون متر مکعب تولید این میدان کاسته خواهد شد و در سال ۱۴۱۲ میزان افت تولید این میدان به ۲۶۶ میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید. بدین ترتیب اگر ایران نتواند کاری انجام دهد، تولید گاز این کشور تا ۱۲ سال آینده یک‌سوم کاهش خواهد یافت.
مشکین فام گفته است که برای جلوگیری از افت تولید گاز پارس جنوبی نیاز به ۳۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است و خجسته‌مهر نیز گفته است که برای جبران افت تولید این میدان با استفاده از راه‌اندازی میادین جدید گازی نیاز به ۵۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است.
انتظار تحقق چنین سرمایه‌گذاری در حالی است که بنا بر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، میزان بدهی شرکت ملی نفت ایران در سال ۹۸ نسبت به سال قبل آن ۲۰ درصد افزایش یافته و به ۶۰ میلیارد دلار رسیده است. خبرگزاری فارس نیز ماه گذشته گزارش داد که این بدهی هم اکنون به ۷۰ میلیارد دلار رسیده است.
ایران برای جلوگیری از افت تولید گاز از این میدان نیاز به نصب سکوهای ۲۰ هزار تنی (۱۰ برابر سکوهای فعلی) و کمپرسورهای عظیم دارد که تکنولوژی ساخت آن در دست چند شرکت محدود غربی، از جمله شرکت توتال فرانسه است.
توتال قرار بود برای فاز ۱۱ پارس جنوبی از این سکوها احداث کند، اما بعد از خروج آمریکا از برجام این شرکت نیز به همراه شریک چینی خود، سی‌ان‌پی‌سی، پروژه ۵ میلیارد دلاری فاز ۱۱ را رها کرد. احتمالا کل فازهای پارس جنوبی نیاز به ۱۰ تا ۱۵ سکوی عظیم خواهد داشت. قبلا بیژن نامدار زنگنه، وزیر سابق نفت ایران گفته بود که برای جلوگیری از افت تولید گاز این میدان نیاز به ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است.
قطر که تا کنون ۵/ ۲ برابر ایران از میدان مشترک پارس جنوبی تولید گاز داشته، سال‌ها پیش چنین سکوهایی را نصب کرده و اکنون در حال آماده شدن برای افزایش ۴۰ درصدی تولید گاز از این میدان تا سال ۲۰۲۶ است.
قطر پارسال حفاری چاه‌های جدید را آغاز کرد و هفته گذشته احداث چهار مجتمع مایع‌سازی گاز در این میدان را نیز شروع کرد.
قطر به یُمن این میدان، بزرگترین صادرکننده گاز مایع (ال‌ان‌جی) جهان است و در نظر دارد تا پنج سال آینده تولید گاز مایع را به ۱۱۰ میلیون تن در سال برساند.
ایران ۱۰ سالی بعد از قطر تولید گاز از این میدان مشترک را آغاز کرد، اما در دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی توانست سطح تولید روزانه گاز خود را به قطر برساند. در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد دوباره قطر از ایران پیشی گرفت و حدود سه سال پیش دوباره سطح تولید دو کشور یکسان شد.
اکنون انتظار می‌رود که قطر تولید خود از این میدان را ۴۰ درصد افزایش دهد و تولید گاز ایران از این میدان هر سال ۶ درصد کاهش یابد.
البته دو سوم این میدان در آب‌های قطر و تنها یک‌سوم مخزن گاز پارس جنوبی در آب‌های ایران است، اما هر چه ایران در راه‌اندازی سکوهای ۲۰ هزار تنی و خرید کمپرسورهای عظیم تعلل کند، با بیش‌برداشت قطر، منابع گاز بخش ایرانی به سمت بخش قطری مخزن سرازیر خواهد شد.
پارس جنوبی بزرگترین میدان گازی جهان است و سهمی ۱۰ درصدی در کل ذخایر گازی جهان دارد. از طرفی این میدان به تنهایی سهمی ۴۰ درصدی در کل ذخایر گاز ایران دارد.
سقوط تولید گاز ایران تنها محدود به گاز طبیعی (متان) نخواهد بود. ایران سالانه ۵/ ۴ میلیون تن اتان، به همین میزان بوتان، پروپان و گازهای سنگین دیگر، همچنین ۲۵۱ میلیون بشکه میعانات گازی نیز از پارس جنوبی تولید می‌کند که همه آنها با افت فشار مخزن با کاهش تولید مواجه خواهند شد.
ارزش سالانه گاز تولیدی (متان) بخش ایرانی این میدان در بازارهای جهانی ۴۳ میلیارد دلار و ارزش اتان، متان، پروپان و میعانات گازی تولیدی از آن به بیش از ۲۵ میلیارد دلار می‌رسد.
دویچه‌وله: