– یائیر لاپید وزیر خارجه اسرائیل یکشنبه ۷ آذر ۱۴۰۰ در آستانه مذاکرات وین در اروپا با رهبران سه کشور اروپایی عضو برجام (فرانسه و آلمان و بریتانیا) دیدار و گفتگو خواهد کرد.
– سه کشور اروپایی عضو برجام در بیانیه مشترکی می‌گویند غنی‌سازی ۲۰ و ۶۰ درصدی هیچ توجیه غیرنظامی قابل قبول ندارد.
– برخلاف جمهوری اسلامی که صحبت از توافق اصولی با مدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌کند، رافائل گروسی مدیر این نهاد، سفر اخیرش به تهران را بی‌نتیجه خواند.
– رابرت مالی مسئول پرونده ایران در وزارت خارجه آمریکا تهدید کرد اگر جمهوری اسلامی به توافق هسته‌ای باز نگردد پاسخ مناسبی دریافت خواهد کرد.
– جمهوری اسلامی نه تنها خواستار «لغو همه تحریم‌ها»ست بلکه خواهان جبران خسارات عدم اجرای برجام نیز شده است!
– تهدید غربی‌ها و همچنین اسرائیل در مورد احتمال اقدام نظامی، مقامات حکومت را پریشان کرده و به نظر می‌رسد خود را برای شرایط اضطراری آماده می‌کنند.
که در هشتم ماه مه ۲۰۱۸ در دولت دونالد ترامپ از این توافق خارج شده و جو بایدن از ابتدای ورود به کاخ سفید اعلام کرده است قصد بازگشت به آن را دارد، در این مذاکرات حضور مستقیم ندارد و با میانجیگری اتحادیه اروپا در جریان مذاکرات قرار می‌گیرد.
مرگ مغزی برجام
مشکل به نظر می رسد با وجود پیش‌شرط‌های جمهوری اسلامی و آنچه کشورهای اروپایی عضو این توافق و آمریکا به عنوان هدف خود مطرح کرده‌اند، این مذاکرات بتوانند با موفقیت به پایان برسند. علی باقری کنی معاون سیاسی وزارت خارجه در سفر اخیر خود به چند کشور اروپایی گفته است جمهوری اسلامی تنها برای گفتگو در مورد تحریم‌ها به مذاکرات وین باز خواهد گشت و قرار نیست هیچ گفتگویی در مورد توافق هسته‌ای صورت گیرد. او همچنین اشاره کرد که شرط اصلی حضور ایران در این مذاکرات برداشته شدن کلیه تحریم‌هاست! چه تحریم‌هایی که در ارتباط با برنامه اتمی هستند و چه تحریم‌هایی که در رابطه با نقض حقوق بشر و فعالیت‌های تروریستی به تصویب رسیدند.
بازگشت رافائل گروسی مدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (نهاد وابسته به سازمان ملل متحد) از تهران با دستان خالی و بدون اینکه بتواند توافق جمهوری اسلامی را برای بازگیری بازرسی‌ها از تاسیسات هسته‌ای به دست آورد، بدون شک نه تنها مذاکرات وین را تسهیل نخواهد کرد، بلکه دستیابی به هرگونه توافق احتمالی را مشکل‌تر کرده است. واکنش شدید سه کشور اروپایی عضو برجام به سفر بی‌نتیجه‌ی رافائل گروسی بی‌تردید جوّ مذاکراتی را که قرار است آغاز شوند تحت تاثیر قرار خواهد داد. البته مقامات جمهوری اسلامی مدعی هستند که به «توافقی اصولی» برای «حل مشکلات فنی با آژانس» دست یافته‌اند».
موازی‌های دیپلماتیک و نظامی
آخرین گزارش مدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به نشست شورای حکام این نهاد که در این روزها در وین برگزار می‌شود و در آن اشاره شده ذخایر اورانیوم غنی شده ایران به ۲۴۸۹ کیلوگرم رسیده است، و همچنین سفر بی‌نتیجه رافائل گروسی به تهران بیش از پیش به نگرانی ها افزوده است. سه کشور اروپایی عضو برجام در بیانیه‌ای تأکید می‌کنند که «ایران هیچ توجیه غیرنظامی قابل قبولی برای غنی‌سازی ۲۰ درصدی و ۶۰ درصدی ندارد و تولید اورانیوم غنی‌شده در این سطح برای کشوری که برنامه تسلیحاتی ندارد بی‌سابقه است.» در این بیانیه همچنین اشاره می‌شود «در نتیجه‌ی سرعت تولید نگران‌کننده، کل ذخایر حاوی مواد شکا‌ف‌‌پذیر ایران در حال حاضر کافیست تا در صورت غنی‌سازی بیشتر بتوان برای تولید بیش از یک سلاح هسته‌ای استفاده کرد.» این بیانیه «نصب زیرساخت‌های مدولار سانتریفیوژهای پیشرفته» را اقدامی نگران‌کننده توصیف کرده که به جمهوری اسلامی ایران امکان «پیکربندی عملیاتی آسان‌تر اینگونه آبشارها» و دسترسی به سطوح بالاتر غنی‌سازی را می‌دهد.
رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در وزارت خارجه ایالات متحده در گفتگو با رادیو ملی آمریکا تأکید کرد اگر ایران در مذاکرات هسته‌ای هفته آینده حاضر نشود به برجام بازگردد و گام‌های دیگری در جهت ساخت بمب هسته‌ای بردارد، پاسخ مناسبی دریافت خواهد کرد. البته کنت مک‌کنزی فرمانده ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) در روزهای گذشته بار دیگر تاکید کرد که جمهوری اسلامی توانایی ساختن سلاح هسته‌ای در مدت زمان بسیار کوتاهی را دارد و ارتش آمریکا از آمادگی لازم برای مقابله با جمهوری اسلامی در صورت شکست دیپلماسی برخوردار است.
در این میان، کشورهای منطقه به ویژه اسرائیل ضمن حمایت از فعالیت‌های دیپلماتیک و مذاکرات «برای دستیابی به توافقی بهتر و جامع‌تر» خود را آماده‌ی مقابله با جمهوری اسلامی نیز می‌کنند. یائیر لاپید وزیر خارجه اسرائیل یکشنبه ۲۸ نوامبر در آستانه مذاکرات وین در اروپا با رهبران سه کشور اروپایی عضو برجام (فرانسه و آلمان و بریتانیا) دیدار و گفتگو خواهد کرد. همزمان بنی گانتز وزیر دفاع اسرائیل ضمن تاکید بر «همکاری با آمریکا» برای دستیابی به توافقی که «کاستی‌های برجام را برطرف سازد» می‌افزاید «ما آمادگی نظامی خود را نیز افزایش داده‌ایم تا در صورت شکست دیپلماسی بتوانیم با اقدام نظامی از توسعه برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی جلوگیری کنیم.» این در حالیست که نفتالی بنت نخست وزیر اسرائیل از «بازوهای اختاپوسی ایران در منطقه» صحبت می‌کند و می‌گوید «باید سر این اختاپوس را در تهران زد».
تهران به دنبال مذاکره برای توافق است یا عدم توافق؟!
از سوی دیگر، سفر نخست رافائل گروسی به ایران پیش از نشست قبلی شورای حکام باعث شد اعضای این شورا واکنش سختگیرانه نداشته باشند. اروپایی‌ها در ازای موافقت مقامات تهران با تعمیر دوربین‌های حفاظتی، از صدور قطعنامه توبیخی علیه جمهوری اسلامی خودداری کردند به این امید که مقامات رژیم به مذاکرات وین بازگردند. اما اینبار جمهوری اسلامی در آستانه نشست کنونی شورای حکام که در جریان است، دست به یک قمار بزرگ زد و نه تنها اجازه‌ی بازدید بازرسان آژانس از مجتمع ساخت سانتریفیوژ «تسا» در کرج را نداد بلکه دو شرط گذاشت:
۱) آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حملات ایذائی و تخریبی اسرائیل علیه مراکز اتمی ایران را محکوم کند.
۲) آژانس درباره علت کشف آثار اورانیوم در سایت‌های اعلام نشده ایران تحقیق نکند.
حالا در حالی که موضوع فعالیت‌های اتمی جمهوری اسلامی در نشست شورای حکام مطرح شده، نماینده دائم اسرائیل در این شورا فعالیت‌های مشکوک اتمی در ایران را تلاش برای دستیابی به تسلیحات هسته‌ای خوانده است. محمدرضا غائبی سرپرست نمایندگی دائم جمهوری اسلامی در وین هم سخنان نماینده اسرائیل را «موعظه رئیس یک گروه مافیا در مورد اهمیت قوانین مبارزه علیه جرائم سازمانیافته» دانسته است.
در این میان، جمهوری اسلامی در حالی از دولت بایدن می‌خواهد «همه تحریم‌ها» را لغو کند و برای خارج نشدن از توافق اتمی «تضمین» بدهد که هیچکدام از آنها، حتا اگر عملی هم باشند، فقط به «تصمیم» رئیس جمهور و دولت ایالات متحده بستگی ندارد؛ آنگونه که در جمهوری اسلامی معمول است و همه تصمیمات را ولی فقیه می‌گیرد!
علاوه بر همه اینها، رژیم ایران در آستانه برگزاری هفتمین دور مذاکرات اتمی حتا خواهان جبران خسارات ناشی از عدم اجرای برجام نیز شده است! همه این خواسته‌ها و شروط غیرعملی بیشتر بیانگر این هستند که گویا تمایلی به یک توافق عملی از سوی حکومت ایران وجود ندارد!
اینهمه در حالیست که اگر غرب جمهوری اسلامی را تهدید می‌کند که در صورت شکست مذاکرات «گزینه‌های دیگر» اجرا خواهند شد، در ایران نیز دست‌کم در میان بخشی از مقامات ارشد حکومت چشم‌انداز تبدیل ایران به یک «کره‌شمالی» دیگر دیده می‌شود که هدف آن عمدتا «حفظ نظام» است. البته مکمل این سیاست «توسعه موشکی و تأمین مالی و تسلیحاتی شبه‌نظامیان» است حال آنکه غربی‌ها دقیقا به دنبال توقف همین سیاست‌ها هستند. اهدافی که علی خامنه‌ای آنها را «مسائل ناموسی» نظام می‌داند.
در چنین شرایطی تهدید غربی‌ها و همچنین اسرائیل در مورد احتمال اقدام نظامی، مقامات حکومت را پریشان کرده و به نظر می‌رسد خود را برای شرایط اضطراری آماده می‌کنند. «افزایش ذخیره‌سازی کالاهای استراتژیک» و «رزمایش‌های مداوم نیروهای نظامی و امنیتی» را می‌توان از نشانه‌ها‌ی سنگر گرفتن جمهوری اسلامی دانست. آنهم در حالی که «مردم» اصلی‌ترین تهدید علیه نظام به شمار می‌روند زیرا از یکسو می‌توانند رژیم را فلج کنند و از سوی دیگر بر سیاست کشورهای غربی برای هر توافقی تأثیر تعیین‌کننده بگذارند.
احمد رأفت، حامد محمدی
کیهان لندن: