اگر تا پیش از این نام سوخت «مازوت» تنها در فصل زمستان به گوش شهروندان می‌خورد و سوزاندن آن در نیروگاه‌های ایران به دلیل کمبود گاز و جلوگیری از قطع گاز منازل در فصل سرد عنوان می‌شد، این بار مازوت و دود حاصل از آن میهمان تابستانه هوای برخی مناطق ایران و ریه شهروندان شده است.
تصاویر انتشار دود سیاه و غلیظی که وسعت قابل توجهی را در برگرفته، توسط شهروندان مازندرانی در حال انتشار در شبکه‌های اجتماعی است. این تصاویر متعلق به نیروگاه «شهید سلیمی» در شهرستان نکا، در شرق استان مازندران هستند که دود حاصل از سوزاندن مازوت در این نیروگاه را نشان می‌دهند. 
درباره مازوت و مازوت سوزی چه می‌دانیم؟
مازوت چیست؟
مازوت که به نام‌های «نفت کوره»، «نفت سیاه» یا «نفت کثیف» نیز شناخته می‌شود، ماده‌ای سوختنی به رنگ سیاه و از مشتقات نفت خام است. پس از استخراج موادی هم‌چون بنزین و مشتقات سبک‌تر، آن‌چه از پالایشگاه‌ها خارج می‌شود، ماده‌ای سیاه و غلیظ با امکان اشتعال است که مازوت نام دارد. در گذشته این ماده به صورت مستقیم در کوره‌ها یا وسایل گرمایشی سوزانده می‌شد و در دوران شوروی، بسیاری از منازل مسکونی با این ماده گرم می‌شدند اما با توسعه فناوری‌های نفت و پتروشیمی، اکنون از این ماده گازوئیل و سایر فرآورده‌های پتروشیمی استخراج می‌شود. با این حال، در ایران به عنوان یک ماده سوختنی در حجمی گسترده در نیروگاهها مورد استفاده قرار می‌گیرد و در مواقعی از سال، جایگزین گاز طبیعی برای تولید برق می‌شود.
مازوت سوزی این بار در تابستان!
مسوولان دولت ایران همواره سوزاندن مازوت در نیروگاهها به دلیل کمبود گاز طبیعی در فصل زمستان را یک «اجبار» عنوان کرده‌اند؛ مثلا «بیژن زنگنه»، وزیر نفت در دولت «حسن روحانی» گفته بود: «تمایل نداریم از مازوت استفاده کنیم اما در نقاطی مجبوریم.»
او گفته بود که بالاترین مصرف سوخت کشور در منازل است که از حدود ۸۲۴ میلیون مترمکعب گازی که در شبکه توزیع می‌شود، ۵۵۶ میلیون مترمکعب به مصارف عمومی و خانگی می‌رسد. به همین دلیل، در فصل سرد سال که میزان مصرف خانگی افزایش می‌یابد، برای جلوگیری از قطع گاز خانه‌ها و هم‌چنین تامین برق، مجبور به سوزاندن مازوت هستند.
با این حال، آلودگی حاصل از سوزاندن مازوت همواره محل انتقاد فعالان محیط زیست بوده است و هر بار مسوولان استفاده از این ماده آلاینده را «موقتی» و تنها در فصل زمستان عنوان کرده‌اند.
اما این بار تصاویر دود خارج شده از نیروگاه شهید سلیمی نکا در شرق استان مازندران سوژه اصلی فعالان محیط زیست شده‌اند. این تصاویر در حالی راه به شبکه‌های اجتماعی یافته‌اند که تابستان به تازگی آغاز شده است و برخلاف بهانه‌های مسوولان دولتی ایران، خبری از وسایل گرمایش خانگی و مصرف بالای گاز در منازل نیست.
این در حالی است که چندی پیش فعالان محیط زیست نسبت به احداث واحد پتروشیمی در محدوده «دشت حسین‌آباد» و «لله مرز» در شهرستان بهشهر مازندران که به «پتروشیمی میانکاله» مشهور بود، معترض بودند و موفق شدند تا این‌جا جلوی احداث این واحد را بگیرند که با انتقادات تند استاندار و نمایندگان استان در مجلسشورای اسلامی و حتی امامان جمعه برخی شهرهای مازندران روبه‌رو شدند. حالا چند کیلومتر آن طرف‌تر، نیروگاه نکا با انتشار گسترده آلاینده‌ها، صدای شهروندان و فعالان محیط زیست را درآورده است اما هنوز خبری از اظهارنظرها و واکنش‌های مسوولان استانی و نمایندگان مجلس به گوش نمی‌رسد.
این وضعیت غیرقابل تحمل است
«محمدرضا»، ساکن یکی از روستاهای اطراف بهشهر به «ایران‌وایر» می‌گوید: «دود سیاه نیروگاه از کیلومترها دورتر دیده می‌شود. با چشم خودمان می‌بینیم که این دود سیاه در هوا پخش می‌شود و به طرف شهرها و روستاها می‌آید. حداقل در یک هفته گذشته، به وضوح می‌شود نشستن دوده بر روی ساختمان‌ها، ماشین‌ها و حتی وسایل داخل خانه را دید. روی هر چیزی که دست می‌کشید، دست‌تان سیاه می‌شود.»
او می‌گوید شنیده است در هفته گذشته مراجعه شهروندان به مراکز درمانی به دلیل مشکلات تنفسی و سوزش در چشم بیشتر شده است: «وقتی بیرون از خانه هستم، چشم‌های خودم می‌سوزند. در این روزها بسیار دیده‌ام که مردم به چشم‌پزشک مراجعه کرده و برای چشم‌‌هایشان قطره گرفته‌اند. این وضع قابل تحمل نیست اما نمایندگان شهر و استان ما که خودشان را مدافع حقوق شهروندان اعلام می‌کنند، حتی درباره این آلودگی گسترده و مشکلات آن برای شهروندان اظهار نظر نمی‌کنند. ولی هنوز در مجلس برای دفاع از ساخت پتروشیمی اظهار نظر می‌کنند.»
اشاره محمدرضا به نطق چند روز قبل «علی بابایی کارنامی»، نماینده ساری در مجلس است که سازمان حفاظت محیط زیست را به «اقدام غیرکارشناسی» در مخالفت با احداث پتروشیمی میانکاله متهم کرده و خواستار عذرخواهی رییس این سازمان از مردم مازندران شده بود.
«حر منصوری»، فعال محیط زیستی اهل بهشهر نیز چند روز قبل در صفحه‌اش در اینستاگرام، تصاویری میکروسکوپی از سطح میوه‌ها و سبزی‌های تولید شده در بهشهر را منتشر کرده بود که ذرات دوده و خاکستر ناشی از سوختن مازوت روی آن‌ها مشهود بودند.
از بی‌اثر بودن تحریم‌ها تا چشم‌های ملتهب شهروندان
«عطاالله کاویانی»، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مازندران که به تازگی به این سمت منصوب شده، به عنوان تنها مسوولی که در روزهای اخیر به این موضوع واکنش نشان داده، در گفت‌وگو با روزنامه «پیام ما»، به تغییر رییس نیروگاه نکا در ماه‌ها اخیر اشاره کرده و گفته است: «این تغییرات باعث شدند تا جلساتی را با مدیر جدید و معاونانش برگزار کنیم و از آن‌ها بخواهیم تا با جدیت به هشدارها و اخطارهای محیط زیست گوش دهند.»
او ادامه داده است: «ما فرصتی یک ماهه دادیم تا این وضعیت تغییر کند. این در حالی است که می‌دانیم شرایط کشور به شکلی است که حتی یک روز هم نمی‌شود تولید برق را متوقف کرد و در نتیجه، نیروگاه باید برای تولید به دنبال راه‌های جایگزین و استفاده از گاز باشد. با این حال، آن‌ها محدودیت استفاده از سوخت دارند و این هم مشکل بزرگی است.»
این در حالی است که «علی سلاجقه»، رییس سازمان حفاظت محیط زیست سال گذشته گفته بود: «هیچ یک از نیروگاهها و واحد‌های صنعتی و معدنی حق استفاده از سوخت مازوت را ندارند.»
با این حال، هنوز به نظر نمی‌رسد که اقدام اجرایی و قضایی خاصی از سوی سازمان حفاظت محیط زیست برای توقف مازوت سوزی رخ داده باشد.
اما در همین میان، «علی محمد شاعری»، نماینده سابق مردم بهشهر در مجلس که در دولت دهم نیز معاون محیط انسانی سازمان حفاظت محیط زیست بود، در اظهار نظری جالب، پرده از واقعیت مازوت‌سوزی در ایران برداشت.
شاعری به سایت خبری «عصر ایران» گفت: «کمبود گاز دلیل مصرف مازوت در نیروگاهها نیست بلکه وزارت نفت توانایی و عرضه فروش مازوت را در بازارهای جهانی ندارد. هم‌چنین امکان انبار کردن و نگه‌داری مازوت را هم ندارند، برای همین در نیروگاهها می‌سوزانند.»
این به معنی آن است که بار دیگر شهروندان و محیط زیست از تحریم‌ها آسیبی دیگر می‌بینند و هر بار مسوولان ایرانی با فرافکنی و بیان دلایل دیگر، توپ را به زمین شهروندان یا عوامل دیگر می‌اندازند.
همین چند روز قبل، علی سلاجقه، رییس سازمان حفاظت محیط زیست گفته بود: «محاصره اقتصادی و تحریم‌ها علیه ایران بی‌اثر بوده و این چیزی است که در سطح بین‌المللی دیگر کشورها هم به آن رسیده‌اند.»
او مدعی شده بود: «علی‌رغم همه چوب لای چرخ گذاشتن‌ها و بدخواهی‌های داخلی و خارجی، ما توان این را داریم که شرایط را به همان جایی برسانیم که خواست مردم است.»
ولی به نظر می‌رسد این اظهارنظر سلاجقه چیزی جز شعارهای همیشگی و بی‌پایه مسوولان ایرانی درباره تحریم‌ها نباشد، چرا که او پیش از این در دیدار با سفیر فرانسه در تهران، هم‌چنین در نخستین حضور بین‌المللی خود به عنوان رییس سازمان حفاظت محیط زیست در «کنفرانس تغییر اقلیم گلاسک»، از تاثیر تحریم‌ها بر محیط زیستگفته بود.
با این حال، هنوز سازمان متبوعش اقدامی محسوس و قاطع برای جلوگیری از مازوت‌سوزی در نیروگاه نکا و تامین سلامت شهروندان انجام نداده است.
گلناز همتی ,ایران‌وایر: