– «بازگرداندن اعتماد به بازار سرمایه»، «جلوگیری از اداره دستوری بازار بورس»، «حل مشکلات دامنه نوسان» و «فعال‌سازی صندوق حمایت و تثبیت بازار سرمایه» از محورهای وعده‌های بورسی ابراهیم رئیسی در دوران نامزدی وی در انتخابات نمایشی ریاست جمهوری اسلامی ۱۴۰۰ بود.
– روند خروج سرمایه از بازار بورس از اواخر بهار امسال سرعت پیدا کرده بطوری که از ۲۴ خرداد و طی ۷ هفته ۱۲ هزار و ۲۲۲ میلیارد تومان پول حقیقی از بورس خارج شد.
دولت رئیسی وعده‌های زیادی برای ساماندهی بازار بورس داده بود اما پس از ۱۲ ماه فعالیت دولت سیزدهم ۶۳ هزار و ۲۳۸ میلیارد تومان پول حقیقی از بورس تهران خارج شده است.
یکی از شعارهای محوری دولت ابراهیم رئیسی حمایت از بازار سرمایه و حفاظت از منافع سهامداران خرد بود. رئیسی در کمپین انتخاباتی خود بر حفظ منافع سهامداران تأکید داشت و همچنین بعدا اعضای دولت وی نیز از جمله وزیر اقتصاد و رئیس سازمان بورس بر همین مواضع تأکید کردند.
ابراهیم رئیسی از همان زمانی که به عنوان نامزد انتخابات نمایشی ریاست جمهوری اسلامی معرفی شد، از وعده‌ها و تصمیماتی درباره بازار سرمایه خبر داده بود.
«بازگرداندن اعتماد به بازار سرمایه»، «جلوگیری از اداره دستوری بازار بورس»، «حل مشکلات دامنه نوسان» و «فعال‌سازی صندوق حمایت و تثبیت بازار سرمایه» از محورهای وعده‌های بورسی رئیسی بود. او همچنین بارها تأکید کرده بود که از بازار بورس «برای جبران کسری بودجه» استفاده نخواهد کرد.
رئیسی سال گذشته در دوران نامزدی در مورد وضعیت بازار سرمایه گفته بود: «از وضعیت بورس متأثر بودم اما بعد از دیدار با برخی سهامداران متأثرتر شدم که چرا دعوت عمومی برای رفتن به بورس همراه با اقداماتی نیست؟ طبیعتاً چون این دعوت مدیریت نشده بود مشکلات جدی برای مردم ایجاد کرده است. خصوصاً سهامداران خرد. راهکار چیست؟ راهکار این است که اولاً نظارت‌های درون‌سازمانی بورس فعال شود. دوم اینکه حتماً باید صندوق توسعه و تثبیت برای جلوگیری از تکانه‌ها در سهام مردم فعال شود. حتماً باید برای پوشش دادن به مخاطرات، مخصوصاً برای سهامداران خُرد سازوکاری ایجاد شود که بتواند مخاطرات را پوشش دهد. حتماً دولت باید ساز و کاری فراهم کند که سهام این عزیزان از خطر نجات دهد.»
ابراهیم رئیسی تأکید کرده بود «از نکاتی که حتماً باید توجه شود موضوع عمق دادن به بورس است. چرا ۵۰ تا ۶۰ شرکت همیشه پشت در بورس آماده هستند تا سهامشان را عرضه کنند اما کارهای اولیه‌اش سریع انجام نمی‌شود؟ در یک بروکراسی اداری گرفتار شدند. حتماً این کار باید سریع انجام شود. ما باید به بورس عمق ببخشیم تا بورس بتواند استخر عمیق‌تری باشد. وقتی عمیق‌تر باشد، حتماً تکانه‌ها کمتر خواهد شد. به نظر من در این قضیه نوعی بی‌تدبیری صورت گرفت. بورس که نباید محلی برای تأمین کسری بودجه یا قلکی برای این موضوع باشد. باید یک طراحی کرد که مردم عزیز ما آسیب نبینند. بورس قلکی برای رفع مشکلات دولت نیست. در همه دنیا هم بانک هم بورس دو محل تأمین سرمایه برای تولید هستند. یعنی باید بورس محل تأمین سرمایه تولید باشد و اگر اینطور باشد مردم دیگر دچار مشکل نخواهند شد.»
وعده‌هایی از این دست مدت‌ها ادامه داشت و بار دیگر در فروردین امسال و در دیدار ابراهیم رئیسی با معاونان و مدیران وزارت امور اقتصادی و دارایی باز هم مطرح شد. او گفت «قصد واکاوی آنچه را که در گذشته در این عرصه اتفاق افتاده نداریم، بلکه به دنبال آن هستیم تا بازار سرمایه ثبات پیدا کرده، سهامداران به آرامش برسند و بازار سرمایه بازار پررونقی باشد که سهامداران و کشور از آن منتفع شوند.»
با اینهمه برآوردها نشان می‌دهد که در یکسال فعالیت دولت سیزدهم، از ۱۲ مرداد ۱۴۰۰ تا ۱۲ مرداد ۱۴۰۱ در ۲۴۱ روز کاری، ۶۳ هزار و ۲۳۸ میلیارد تومان پول حقیقی از بورس تهران خارج شده است.
روند خروج سرمایه از بازار بورس از اواخر بهار امسال سرعت پیدا کرده بطوری که از روز سه‌شنبه ۲۴ خرداد، در ۷ هفته متوالی که شامل ۳۵ روز کاری بود، ارزش خالص تغییر مالکیت حقیقی به حقوقی بازار سهام مثبت بود. در این ۳۵ روز ۱۲ هزار و ۲۲۲ میلیارد تومان پول حقیقی از بورس خارج شد.
یکی از شدیدترین ریزش‌های شاخص بورس در هفته اول امرداد امسال رخ داد چنانکه شاخص کل در آخرین روز کاری هفته به رقم یک میلیون و ۴۴۳ هزار واحد رسید و نسبت به آخرین روز معاملاتی هفته قبل ۲۸ هزار و ۱۸۵ واحد پائین‌‌تر ایستاد تا بازدهی هفته شاخص بورس منفی ۱/۹ درصد شد. بازدهی منفی ۱/۹ درصدی کمترین بازدهی شاخص در ۵ هفته اخیر بوده است.
علیرضا محمدی زیوه کارشناس بازار سرمایه درباره ریزش‌های بازار بورس از خرداد تا امرداد امسال گفته که این ریزش‌ها «یک ناامیدی تمام عیار برای فعالان بورس بود. با اتمام فصل مجامع و بازگشت اکثر نمادها به تابلو و همچنین گزارش قابل توجه فصل بهار شرکت‌ها، پیش‌بینی می‌شد که از ابتدای مردادماه شاهد بازگشت تعادل به بازار باشیم.»
این کارشناس بازار سرمایه افزوده که «بورس در نخستین هفته امرداد برای ششمین هفته متوالی در روندی کاملا نزولی بسر می‌برد. تکنیکالیست‌ها در این شرایط مجددا به سراغ پیش‌بینی خود رفته‌اند. در سناریوی بدبینانه، با ترسیم حمایت‌ها و از دست رفتن هر کدام، ارتفاع پایین‌تری را برای شاخص کل اعلام می‌کنند.»
سیاست‌های اقتصادی دولت رئیسی که از آن به عنوان «جراحی اقتصادی» یاد می‌شود بر بازار بورس نیز اثرات منفی و مخرب داشته است. جواد فلاحیان کارشناس بازار سرمایه در اینباره گفته که «مشکلات بورس از دولت قبل شروع شده و در دولت جدید اتفاق خاصی در بهبود وضعیت رخ نداده است. بعضا به دلیل عدم آگاهی که در تیم اقتصادی دولت سیزدهم وجود دارد باعث شده که این در واقع وضعیت اسفناکی که در بازار سرمایه به وجود آمده همچنان ادامه پیدا کند.»
جواد فلاحیان معتقد وضعیت بازار در دولت ابراهیم رئیسی هم بهبود نیافته بلکه ریسک‌های بازار افزایش هم پیدا کرده است: «در یکسال اخیر که از عمر دولت سیزدهم گذشته، ریسک‌های مختلفی وارد بازار سرمایه شده است. برخی از ریسک‌ها شامل بحث لغو قیمت بازار شرکت‌های خودروسازی، عوارض روی صنایع صادراتی شرکت‌ها و در نهایت طولانی شدن بحث برجام آُسیب‌های زیادی به بازار سرمایه زده است.»
اینهمه در حالیست که سهامداران بورس در ایران دو سال است که با زیان‌های گسترده‌ای روبرو شده‌اند. کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی پاییز گذشته در گزارشی اعلام کرد شاخص بورس در ماه‌های اخیر ۳۰ درصد کاهش پیدا کرده و مردم ۷۰ میلیارد دلار ضرر کردند.
محمدحسن آصفری نماینده اراک در مجلس شورای اسلامی نیز نهم آبان امسال گفته بود وضع بورس خراب است و «با تنفس مصنوعی هم دیگر برنمی‌گردد».
شاخص بورس اوراق بهادار تهران در نیمه امرداد ۹۹ به بالای دو میلیون واحد اوج گرفت و اکنون در محدوده یک میلیون و ۳۶۰ هزار واحد در نوسان است. در طول ۱۵ ماه گذشته شاخص بورس ۳۲ درصد افت کرده است.
حسن قالیباف اصل رئیس پیشین سازمان بورس و اوراق بهادار تهران دی‌ماه پارسال در پی کاهش متوالی بازار سرمایه در ایران از سمت خود استعفا کرد.
دولت حسن روحانی از دو سال پیش برنامه تأمین مالی برای دولت با استفاده از بازار بورس را در دستور کار قرار داد. علی خامنه‌ای و حسن روحانی مردم را تشویق به سرمایه‌گذاری در بازار بورس کردند و سپس دولت طی بازی با عرضه و تقاضا در این بازار، سرمایه مردمی را که با امید داشتن کمک‌درآمد سرمایه‌های ناچیز خود را به بازار بورس آورده بودند، جمع کرد و به جیب زد.
بر اساس گزارش‌های رسمی ارائه شده از سوی جمهوری اسلامی، تأمین مالی دولت در سال ۹۹ از بازار سرمایه حدود ۲۳۰ هزارمیلیارد تومان بوده که از این مبلغ، ۱۷ هزار میلیارد تومان مربوط به مالیات معاملات بورس بود، رقمی که معادل ۹ درصد از کل مالیات وصولی سال ۱۳۹۹ در بودجه دولتی بود.
افت و خیزهای بورس در طول یکسال فعالیت دولت رئیسی هم ادامه داشته و هرچند هنوز به شدت ریزش‌ها در دوران ریاست جمهوری حسن روحانی نبوده، اما نشان می‌دهد ابراهیم رئیسی و تیم اقتصادی او نیز طی یکسال گذشته با وجود همه وعده‌ها و برنامه‌ها نتوانسته‌اند بازار سرمایه را سامان داده و باثبات کنند.
کیهان چاپ لندن: