«حسین میرزایی»، نماینده اصفهان در مجلس، پیشنهاد کرده که استان «اصفهان ساحلی» ایجاد شود و طرح‌هایی برای ایجاد استان‌های «گلساران»،«بم»،«کرمان جنوبی» و تقسیم سیستان و بلوچستان به چهار استان در مجلس مطرح است.
موضوع تقسیمات کشوری از ابتدای انقلاب ۱۳۵۷ جنجال برانگیز بوده و چندین نفر در اعتراضات مربوط به این تقسیمات کشته شده‌اند. نمایندگان مجلس، مقامات محلی و مردم برخی از شهرستان‌های ایران از ایجاد استان‌ها و شهرهای جدید استقبال کرده و آن را به معنای توسعه مناطق سکونت خود می‌دانند.
در مقابل برخی از مخالفان معتقدند که ایجاد استان‌های جدید باعث توسعه و کاهش محرومیت نخواهد شد، همان گونه که تاسیس استان‌های چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد باعث توسعه این مناطق نشده است.
پیشنهاد ایجاد استان‌های جدید در سواحل ایران با شبیه‌سازی از استان‌های فعلی
پیشنهاد حسین میرزایی، نماینده اصفهان، به نوعی متفاوت از ایجاد استان‌های جدید بر اساس روال معمول و یک پیشنهاد خاص و متفاوت است که مشخص نیست قابلیت اجرا داشته باشد.
او گفته است: «پیشنهاد ما ایجاد استان اصفهان ساحلی است و نه‌تنها اصفهان، بلکه هر استان دیگری که تمایل دارد می‌تواند گوشه‌ای از ساحل دریا را در اختیار گیرد تا نمونه‌ای از استان خودشان را کنار ساحل به وجود بیاورند.»
این نماینده روحانی مجلس این طرح را حل کننده مشکل تحصیل‌کردگان بیکار دانسته است.
پیشنهاد این نماینده مجلس را می‌توان به این معنا دانست که به جای انتقال صنایع آب‌بر به استان‌هایی مانند اصفهان، این صنایع در استان‌های ساحلی دایر شده و متخصصان استان‌های دیگر در این صنایع مشغول شوند. طرحی که مشخص نیست تا چه حد در این استان‌ها مورد استقبال واقع شود.
مشکل دیگر واکنش احتمالی شهروندان استان‌های ساحلی و به وجود آمدن این تصور است که حکومت به دنبال تغییر ترکیب جمعیتی در این استان‌ها است.
همانگونه که گروهی از مردم خوزستان در سال ۱۳۸۴ در اعتراض به نامه منسوب به «محمدعلی ابطحی»، رئیس دفتر خاتمی، برای تغییر بافت جمعیتی مردم عرب در استان تجمع کردند و در این اعتراضات چند نفر کشته شدند.
طرح‌های استان‌های جدید؛ از گلساران تا کرمان جنوبی
در مجلس چندین طرح برای ایجاد استان‌های جدید مطرح است اما، بعید است این طرح‌ها به نتیجه برسد. دولت معمولا مخالف این طرح‌ها است و طرح‌های این چنینی که اجرای آن نیاز به بودجه دارد، در صورت مخالفت دولت معمولا توسط شورای نگهبان رد خواهد شد.
یکی از این طرح‌های مطرح در مجلس ایجاد استان «گلساران» به مرکزیت شهر کاشان است. طرح دیگر ایجاد استان «بم» است. شهرهایی که در این طرح جزو استان جدید مطرح شده‌اند حتی یک میلیون نفر جمعیت ندارند که جزو پیش شرط‌های قانونی برای ایجاد استان جدید است.
ایجاد استان «خوزستان جنوبی» شامل شهرستان‌های آبادان، خرمشهر، شادگان، ماهشهر، امیدیه، هندیجان، بهبهان، رامهرمز، آغاجاری و رامشیر و با مرکزیت شهرستان آبادان دیگر طرح مطرح در مجلس است.
نمایندگان مجلس همچنین طرح تفکیک استان سیستان و بلوچستان به چهار استان به نام‌های استان سیستان و بلوچستان شمالی با مرکزیت زابل، استان سیستان و بلوچستان مرکزی با مرکزیت زاهدان ، استان سیستان و بلوچستان جنوبی با مرکزیت استان ایرانشهر و استان «مکران» با مرکزیت چابهار را مطرح کرده‌اند.
دلایل موافقان و مخالفان ایجاد استان‌های جدید چیست؟
مسافت طولانی از مرکز استان یکی از دلایل موافقان برای ایجاد استان‌های جدید است. موافقان اعلام می‌کنند که فاصله زیاد برخی از شهرها با مرکز استان باعث عدم سرکشی استاندار و مدیران کل و رسیدگی نکردن به مشکلات می‌شود.
در مقابل مخالفان معتقدند که ایجاد استان جدید نیز باعث رفع مشکلات مناطق محروم نخواهد شد. همانگونه که استان‌هایی چون کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری توسعه نیافته‌اند.
در برخی موارد نیز درگیری‌های قومی یا منطقه‌ای یکی از دلایل تمایل گروهی از مردم برخی از شهرستان‌ها برای ایجاد استان جدید است.
بحران تقسیمات کشوری و کشته‌های اعتراضات
موضوع تقسیمات کشوری و ایجاد شهرها و استان‌های جدید پس از انقلاب ۱۳۵۷ همواره جنجال‌برانگیز و به کشته شدن چندین نفر منجر شده است. یکی از آخرین موارد موضوع جدا شدن بخش‌هایی از شهرستان کازرون و ایجاد شهرستان جدید در سال ۱۳۹۷ بوده است.
تبدیل قزوین به استان و جدا شدن آن از استان زنجان در سال ۱۳۷۳ درگیری‌هایی را درهر دو شهر به وجود آورد و رد لایحه تبدیل شدن قزوین به استان اعتراض‌های گسترده‌ای را در این شهر دامن زد و این اعتراض‌ها چند روز طول کشید.
«سعید حجاریان» در یادداشتی نوشته بود که نیروهای امنیتی برای سرکوب معترضان از «کاتیوشا» و «آر.پی.جی» استفاده کردند.
تقسیم خراسان به چند استان نیز بارها اعتراضاتی را به دنبال داشته و چندین شهر از جمله سبزوار و نیشابور تمایل داشتند که مرکز استان جدید باشد.
۸ شهریور ۱۳۸۰ پنج هزار نفر در سبزوار به راهپیمایی پرداختند که یک نفر کشته و ۱۰۰ نفر دستگیر شدند. از سویی مردم فردوس، گناباد و قائن در مخالفت با مرکز استان شدن بیرجند به خیابان آمدند.
در نهایت دولت تصویب کرد که دو استان جدید خراسان جنوبی و شمالی با مرکزیت شهرهای بیرجند و بجنورد ایجاد شوند.
ایرادات سیستم تقسیمات کشوری
سیستم کنونی تقسیمات کشوری در سال ۱۳۱۶ شکل گرفته و در سال ۱۳۶۲ نیز قانون جدیدی تصویب شده است. قانون برنامه دوم توسعه نیز دولت را موظف کرده بود که «طرح جامع تقسیمات کشوری» را تا پایان این برنامه یعنی سال ۱۳۷۸ به مجلس ارائه کند.
با این حال تقسیمات کشوری در ایران همچنان به روال سابق بیشتر بر اساس فشارهای سیاسی انجام می‌شود و تب ایجاد استان‌ها و شهرستان‌های جدید همچنان در کشور ادامه دارد.
مجمع تشخیص مصلحت نظام ایران نیز از سال‌ها پیش طرحی برای تبدیل استان‌های ایران به پنج ایالت را در دست بررسی دارد اما این طرح‌ها به صورت جدی دنبال نشده است.
در سال‌های اخیر هم موضوع تقسیمات جدید کشوری از سوی مقامات حکومت ادامه داشته است اما اکنون این موضوع به مساله‌ای به امنیتی هم تبدیل شده است. در همین باره «بابک نگاهداری»، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس، با اشاره به عملکرد دولت دوازدهم، درباره پیامدهای تبدیل بیرویه کشور به واحدهای کوچک سیاسی و بیثباتی در تقسیمات کشوری هشدار داده است.
به گفته نگاهداری، در بازه زمانی شهریور ۱۳۹۶ تا مرداد سال گذشته در مجموع ۱۷۹ شهر و تقریبا هر هشت روز یک شهر ایجاد شده است. از میان ۱۷۹شهر ایجاد شده، ۱۷۷ شهر دارای جمعیتی کمتر از ۱۰ هزار نفر بودهاند و هفت شهر جمعیتی کمتر از ۵۰۰ نفر داشته‌اند.
با این حال تقاضای نمایندگان مجلس و مقامات محلی برای ایجاد استان‌های جدید همچنان ادامه خواهد یافت.
احسان مهرابی
ایران‌وایر: