در سه روز گذشته، گزارش‌های متعددی مبنی بر حضور فوق‌العاده نیروهای امنیتی در سطح شهر زاهدان و برپایی دست‌کم ۸ ایست و بازرسی اضافه بر ایست‌های معمول، در ورودی این شهر منتشر شده است.
شاهدان عینی می‌گویند که در زاهدان، حکومت نظامی پابرجاست. حضور گسترده نیروهای امنیتی و دو برابر شدن گشت‌های شهری، جولان موتورهای نیروهای لباس‌شخصی و بازجویی‌های خیابانی، زندگی را برای مردم زاهدان بسیار سخت‌تر کرده است.
تجربه آزار و بازجویی در سرما و زیر باران برای این شهروند بلوچی که گفته مسلمان است و در نماز جمعه شرکت می‌کند، شبیه داستان‌هایی است که دستگاه تبلیغات جمهوری اسلامی در توصیف وضعیت فلسطینیان در مواقع حکومت نظامی نیروهای اسراییلی ارائه کرده است.
زندگی زیر سایه حکومت نظامی سپاه پاسداران در زاهدان چگونه است و جمهوری اسلامی به دنبال چیست؟ برای جزییات بیشتر، با یک شهروند بلوچ ساکن زاهدان و «فریبا بلوچ»، فعال مدنی ساکن بریتانیا گفت‌وگو کرده‌ایم.
در زاهدان چه خبر است؟
ویدیوها و گزارش‌های شاهدان عینی از شهر زاهدان، حاکی از این است که مردم این شهر از زمان انتصاب «محمد کرمی»، فرمانده قرارگاه قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جنوب‌شرق ایران، فشارهای بیشتری را نسبت به گذشته متحمل شده‌اند.
بر اساس گزارش سازمان‌های حقوق‌بشری بلوچستان، جوانان بسیاری در موقعیت‌هایی غیرقابل پیش‌بینی و به این دلیل که مثلا برای تماشای بازی فوتبال در محله خود جمع شده بودند، بازداشت شده‌اند. تنها در سه روز آخر هفته منتهی به جمعه۱۶دی، بیش از صد شهروند بلوچ در شهر زاهدان بازداشت شدند.
اما شاهدان روزهای اخیر زاهدان، درجه دیگری از حضور نیروهای نظامی و امنیتی را شهادت می‌دهند: «زاهدان شده شعب ابی‌طالب، اتفاقا شعار یکی از پلاکاردهای امروز بعد از نماز جمعه هم همین بود.»
«الف»، شهروند بلوچ ساکن زاهدان در گفت‌وگویی نوشتاری این را به «ایران‌وایر» می‌گوید و تصویری از اعتراضات روز جمعه۳۰دی در زاهدان را که در آن یکی از شهروندان پلاکاردی با شعار «زاهدان= شعب ابی‌طالب؛ زن زندگی آزادی» در دست گرفته، برای «ایران‌وایر» ارسال می‌کند؛ اشاره‌ای به تاریخ صدر اسلام که در آن پیامبر مسلمانان و پیروانش مدت سه سال را در دره‌ای تحت محاصره نیروهای نظامی مکه بودند.
او می‌گوید که ایست و بازرسی‌های ورودی شهر را بیش از دو برابر کرده و از ۷ ایست به ۱۵ ایست و بازرسی رسانده‌اند: «در سطح شهر ایست و بازرسی هم گذاشتند. ایست و بازرسی‌هایی در ورودی ـ خروجی‌های زاهدان با میرجاوه، خاش، زابل، بم، کلاته، سیاهدک و دومگ، لار و نصرت‌آباد هم هستند.»
الف با تاکید بر این‌که حتی خریدن نان هم دشوار شده چون سر هر چهارراه چند خودروی شخصی یا سپاهی ایستاده و ایست و بازرسی راه انداخته‌اند، می‌گوید: «از اکثر مردم، مدارک شناسایی می‌خواهند. اگر کسی هم به علت نداشتن گواهینامه یا شناسنامه فرار کند، هدف گلوله قرار می‌گیرد. از مردم سوال و جواب می‌کنند و مثلا می‌پرسند کجا می‌روی؟ چکار می‌کنی؟ از کجا میایی؟ کارت چیست؟ با کی کار داری؟ برای نماز به مصلی می‌روی؟»
این شهروند بلوچ ادامه می‌دهد: «سه روز است که از مردم می‌پرسند نماز جمعه می‌روی؟ اگر کسی گفته مسلمان هستیم و طبیعی است که برویم، مورد آزار و اذیت قرارشان داده‌اند. در هوای سرد و بارانی سرپا چند ساعت نگه‌شان داشته اند و پرس‌و‌جو کرده‌اند. از آن‌ها سوال‌های بی‌ربط و نامفهوم پرسیده‌اند. مثلا گروهک‌های تکفیری کجا نفوذ دارند؟ به‌نظرت چه کسانی عضو این گروه‌ها هستند؟ یا فلانی (فلان سردار، ریش سفید) وابسته به مکی است؟»
بنا به گفته این شهروند که در زاهدان زندگی می‌کند، گوشی‌های تلفن همراه شهروندان نیز مورد بازرسی قرار می‌گیرد و بازجویی و آزار شهروندانی که از خود مقاومت بیشتری نشان می‌دهند، شدیدتر است. در مقابل، کسانی که پاسخ‌های مورد نظر نیروهای بسیجی و لباس شخصی را می‌دهند، کم‌تر آزار دیده و می‌توانند به کار و زندگی‌شان برسند.
۴۴ سال است که در بلوچستان حکومت نظامی است
خبرگزاری حقوق‌بشری «حال‌وش»، ویدیوهایی را از سطح شهر زاهدان منتشر کرده که به دلیل ایست و بازرسی در پرترددترین ساعت روز، ترافیک سنگینی در یکی از بلوارهای اصلی شهر زاهدان ایجاد شده است.
همچنین سازمان‌های حقوق‌بشری دیگر نیز ویدیوهایی را منتشر کرده‌اند که از حضور گسترده نیروهای لباس شخصی در سطح شهر خبر می‌دهند.
فعالان بلوچ می‌گویند که این جو فوق‌العاده امنیتی، تلاش حکومت برای پایان بخشیدن به اعتراضات هر جمعه مردم زاهدان و سایر شهرهای بلوچستان است.
با این‌وجود، روز جمعه ۳۰دی ۱۴۰۱، هزاران نفر از مردم زاهدان در شانزدهمین «جمعه اعتراضی»، به خیابان‌ها آمده و شعارهای ضد حکومتی سر دادند.
در شهر راسک هم معترضان در حمایت از مولوی «عبدالحمید» و مولوی «نقشبندی»، امامان جمعه اهل سنت و معترض به سیاست‌های حکومت، به خیابان‌ها آمده و شعار «مرگ بر دیکتاتور» سر دادند. در گالیکش نیز به دنبال ممانعت حکومت از برگزاری نماز، مردم مقابل خانه مولوی «گرگیج» تجمع کردند. او در این تجمع گفت: «حکومتی که صدای مردم را نمی‌شنود، لایق حکومت‌داری نیست.»
«فریبا بلوچ»، فعال مدنی بلوچستان، با تاکید بر این‌که جو امنیتی در استان سیستان‌وبلوچستان ۴۴ سال است که جاری است، می‌گوید: «حکومت نظامی در سیستان‌وبلوچستان مساله سه روز یا چهار ماه اخیر نیست، در این ۴۴ سال که جمهوری اسلامی بر ایران حاکم بوده، ما این مساله را داشتیم. همیشه، خصوصا در بلوچستان رنج و ظلم مضاعفی را بر مردم ما اعمال کرده‌اند.»
او می گوید «سپاه در بلوچستان همه‌کاره است و حکمرانی می کند و اوضاع همیشه مثل یک حکومت نظامی است با این فرق که اعلام نشده است.»
به گفته خانم بلوچ، البته این جو با استاندار شدن محمد کرمی، فرمانده قرارگاه قدس سپاه در استان‌های جنوب‌شرقی تشدید شده است: «کرمی یکی از عاملان سرکوب در جمعه خونین زاهدان است و الان به‌عنوان استاندار انتخاب شده است.
از روزی که او به مقام استانداری رسیده، بازداشت‌ها، تسریع در صدور و اجرای احکام اعدام، در به در خانه‌ها رفتن و بازداشت‌های گروهی، فشار بیشتر روی مردم و در کل جو امنیتی در شهرها افزایش پیدا کرده است.»
او با تاکید بر این‌که مردم بلوچ برای جمهوری اسلامی همیشه «غیرخودی» بوده‌اند، می‌گوید: «من فکر می کنم این رنج مضاعف به‌دلیل متفاوت بودن فرهنگ و مذهب مردم بلوچستان بر آن‌ها اعمال شده است و این کار هدفمند بوده است تا صدای مردم در نیاید.»
او ادامه می‌دهد: «این جو رعب و وحشت را ادامه داده‌اند تا مبادا مردم برای حق خود به خیابان‌ها بیایند. همیشه نشان داده‌اند که آماده سرکوب هستند و برای مردم خط و نشان کشیده‌اند که هر اعتراضی، با تحرکات نظامی روبه‌رو خواهد بود.»
فریبا بلوچ، کشتار شهروندان و نمازگزاران در روز جمعه۸مهر را که به «جمعه خونین زاهدان» مشهور است، «نسل‌کشی» خوانده و می‌گوید: «روز قتل‌عام جمعه خونین زاهدان، حکومتی که ادعای اسلام دارد به روی مردم مسلمانی که رفته بودند نماز بخوانند رگبار گشود. کجای دنیا در عرض یک ساعت، بیش از ۱۰۰ نفر را با گلوله‌های جنگی می‌کشند؟ حتی در جنگ‌هایی که بین دو کشور متخاصم هم صورت می‌گیرد، در عرض یک ساعت بیش از ۱۰۰ نفر کشته نشده‌اند. در آن روز ۳۰۰ نفر زخمی شدند و هنوز هم ما از میان آن مجروحان فوتی داریم.»
اشاره این فعال مدنی بلوچ به جان باختن جوانی فاقد شناسنامه، به نام «منصور هرمزی» است که «حال‌وش»، سه‌شنبه۲۷دی، از جان باختن او به‌دلیل جراحاتی که در تیراندازی نیروهای سرکوبگر در زاهدان برداشته بود، خبر داد.
مردم بلوچ؛ ایرانیان همیشه «غیرخودی» از دید نظام
فریبا بلوچ بر این باور است که نگاه حکومت به شهروندان بلوچ، همیشه نگاه «غیرخودی» بوده و برای همین به آن‌ها رنج بیشتری را تحمیل کرده است: «در همین انقلاب مردم در شهرهای مختلف ایران برای خواسته‌های دموکراتیک مبارزه می‌کنند. اما در بلوچستان، مردم باید برای نیازهای اولیه زندگی خود هم انقلاب کنند؛ نیازهایی مثل خوراک، پوشاک، مسکن و کار.»
در بلوچستان، بسیاری از مردم هنوز شناسنامه ندارند. اکثر کشته‌ها و زخمی‌های زاهدان به گفته منابع مطلع، افراد بی‌شناسنامه بوده‌اند.
فریبا بلوچ در ادامه با اشاره به محرومیت شهروندان از امکانات تحصیلی، بهداشتی و درمانی و ارتباط آن با جو امنیتی که دهه‌هاست بر سیستان‌وبلوچستان چنبره انداخته، نیز می‌گوید: «منطقه با حالت امنیتی اداره شده و امکان رشد و توسعه از بلوچستان با وجود ثروت‌های فراوانی که دارد، گرفته شده است. جوان‌های تحصیل‌کرده ما در چابهار شغل ندارند و مجبور به سوخت‌بری می‌شوند و در آتش سوخت‌بری برای یک لقمه نان می‌سوزند.»
به گفته فریبا بلوچ، در حالی‌که سپاه که به اسم امنیت در بلوچستان حضور دارد، مافیای سوخت و مواد مخدر شده و قوه‌قضاییه هم به اتهام قاچاق، مردم ما را اعدام می‌کند.
مولوی عبدالحمید اسماعیل‌زهی نیز جمعه۳۰دی، در بخشی از سخنرانی‌های خود با انتقاد از جو امنیتی حاکم بر استان سیستان‌وبلوچستان، حکومت را مقصر توسعه‌نیافتگی و محرومیت استان دانست.
او همچنین برای چندمین بار تاکید کرد که قانون اساسی ایران منسوخ است و باید قوانین کشور از نو نوشته شوند.
فریبا بلوچ می‌گوید ایران خانه بلوچ هاست: «ما می‌خواهیم که در کشور خود شهروند درجه چندم نباشیم.»
ایران‌وایر
رقیه رضایی