سال ۱۴۰۱ یک میلیون شغل ایجاد نشد، ۲.۵ میلیون بیکار به بیکاران اضافه شد

کمتر از دوماه پس از اعلام موفقیت دولت در کاهش ۰.۷ درصدی نرخ بیکاری، گزارش جدید مرکز آمار نشان می‌دهد نرخ بیکاری با رسیدن به ۹.۷ درصد در زمستان ۱۴۰۱ نسبت به سه ماه پیشین خود ۱.۵ درصد و نسبت به زمستان 1400 رقم ۰.۳ درصد افزایش یافته است.

به گزارش اعتماد، این آمارها نشان می‌دهد که علاوه بر نوعی «رکوردشکنی در نرخ بیکاری» وعده بزرگ «ایجاد یک میلیون شغل» نیز به صف «وعده‌های پیشین» پیوسته است. به عبارت دیگر، از وعده ایجاد یک میلیون شغل در یکسال، صرفا ۲۶ درصد آن تحقق یافته است؛ یعنی 262 هزار و 716 نفر به جمعیت شاغل اضافه شده است؛ عددی که حتی کمتر از افراد جویای کار جدید است. معنی نرخ بیکاری زمستان سال گذشته این است که به‌طور تقریبی 10 درصد از جمعیت فعال کشور – جمعیتی که می‌تواند کار کند و ارزش افزوده ایجاد کند- بیکار بوده‌اند.

رکورد بیکاری سه سال اخیر

وعده ایجاد یک میلیون شغل در پایان هر سال از دولت سیزدهم در حالی محقق نشد که در پایان سال 1401 نیز بیش از 2.5 میلیون نفر به خیل بیکاران ایران اضافه شده است. در تابستان و پاییز سال گذشته، نرخ بیکاری روندی نزولی داشت و حتی در کانال 8 درصدی (به گفته مرکز آمار) حرکت می‌کرد. اما در پایان سال گذشته، نرخ بیکاری در آستانه دو رقمی شدن قرار گرفته است. پیش از این، در زمستان 1399 نرخ بیکاری به 9.7 درصد رسیده بود و از این نظر می‌توان گفت که رکورد سه ساله نرخ بیکاری شکسته شده است.

مشارکت اقتصادی پایین آمد

مطابق تعاریف موجود نرخ مشارکت اقتصادی از تقسیم نسبت جمعیت فعال (شاغل و بیکار) 15 ساله و بیشتر به جمعیت در سن کار، 15 ساله و بیشتر به دست می‌آید. با این تعریف محصلان، خانه‌داران و دارندگان درآمد بدون کار، چنانچه شاغل یا بیکار نیز بوده‌اند، فعال اقتصادی محسوب می‌شوند. ضمن اینکه نرخ مشارکت اقتصادی به متغیرهایی چون جمعیت فعال و جمعیت در سن کار که در دل خود جمعیت غیرفعال را نهفته دارد، وابسته است.  آمارهای تازه نشان می‌دهد نرخ مشارکت اقتصادی در زمستان سال قبل روندی کاهشی پیدا کرده است. چنانکه نرخ مشارکت اقتصادی در پایان سال به 40.5 درصد رسیده که پایین‌ترین سطح این شاخص در سال گذشته است.

نرخ مشارکت اقتصادی از تابستان 1399 که در اعدادی بالاتر از 41.5 درصد سیر می‌کرد تاکنون که نزدیک به سه سال می‌گذرد، در یک شیب کاهشی حرکت کرده است. در بهار سال 1400 نرخ مشارکت اقتصادی 41.4 درصد بوده. در تابستان به 41.1 درصد رسیده و در پاییز 40.9 درصد را ثبت کرده و در زمستان به 40.4 درصد کاهش پیدا کرده است. نرخ مشارکت اقتصادی پس از آن دوباره رو به بالا رفته و خود را به سطح 41 درصد در پاییز سال گذشته رسانده، اما دوباره در زمستان پارسال کاهش پیدا کرده و همان‌گونه که گفته شد به 40.5 درصد رسیده است.  برای پی بردن به میزان ناچیز بودن این اعداد فقط کافی است به آمار مشابه در همین کشورهای همسایه ایران نگاهی بیندازید. به‌طور مثال نرخ مشارکت اقتصادی در سال 2020 در قطر 86 درصد بوده. این عدد در جمهوری آذربایجان 63 درصد و ترکیه 50 درصد بوده است. البته در کشورهایی مانند چین با نرخ مشارکت 67 درصد و ویتنام یا آنگولا با 76 و 75 درصد، این ارقام بسیار بالاتر هم هست.

بیکاری زنان بیشتر از مردان

آمار تازه نشان می‌دهد که در زمستان سال گذشته، سهم زنان در اشتغال بیشتر از مردان بوده است. اما نکته جالب‌تر اینکه، نرخ بیکاری در زنان در سن کار بسیار بالاتر از مردان است.  در این بازه زمانی، 126هزار و 903 نفر از مردان 15 سال به بالا شغل پیدا کرده‌اند و تعداد زنان نیز 135هزار و 813 نفر بوده. مقایسه‌ها حاکی از این است که اشتغال مردان 3 دهم درصد کاهش و اشتغال زنان 3دهم درصد افزایش نسبت به زمستان سال گذشته داشته است. اما در عین حال، نرخ بیکاری زنان 15 سال به بالا در زمستان سال گذشته 8 دهم درصد و نرخ بیکاری مردان 1 دهم درصد بوده است. حتی در بخش بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیز این موضوع دیده می‌شود و تعداد زنان فارغ‌التحصیل دانشگاهی که بیکار بوده‌اند از مردان بیشتر است.

کردستان در صدر بیکاری

آمار تازه ارایه‌شده از وضعیت بیکاری در زمستان سال گذشته نشان می‌دهد که در 12 استان کشور نرخ بیکاری در بازه یکساله دو رقمی شده است. در زمستان سال گذشته نسبت به زمستان 1400 در استان‌های آذربایجان غربی، اردبیل، البرز، چهارمحال‌وبختیاری، خوزستان، سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمانشاه، گیلان، لرستان، هرمزگان و همدان نرخ بیکاری دو رقمی شده است. همچنین در 15 استان نسبت به زمستان 1400 شرایط بیکاری وخیم‌تر و در 16 استان بهتر شده است.  رکورددار نرخ بیکاری در استان‌ها نیز کردستان بوده و نرخ بیکاری در این استان با رشد 3.8 واحد درصدی از 16.7 درصد در زمستان سال 1400 به 20.5 درصد در زمستان سال 1401 رسیده است. استان‌های همدان، استان سیستان و بلوچستان و گلستان در رتبه‌های بعدی قرار دارند.  البته شرایط در بسیاری از استان‌ها از این بهتر نیست. در استان چهارمحال‌وبختیاری نرخ بیکاری از 12.4 درصد طی سال 1400 به 13.5 درصد در سال 1401 رسیده. یا در خراسان رضوی نرخ بیکاری از 6.8 درصد در زمستان 1400، به 9.4 درصد در زمستان پارسال رشد کرده. یا در استان همدان که نرخ بیکاری ظرف یکسال نزدیک به 4 درصد رشد کرده و از 8.5 درصد به 12.3 درصد رسیده است.