صبح روز ۱۸اردیبهشت۱۴۰۲، دو جوان کارگر به نام‌های «یوسف خوب ایمچه» مشهور به «یوسف مهرداد» و «صدرالله فاضلی زارع»، در زندان اراک اعدام شدند.
اتهام این دو جوان، «سب‌النبی و توهین به مقدسات» اعلام شده و قوه‌قضاییه آن‌ها را دو «قرآن سوز و هتاک به مادر پیامبر» معرفی کرده است.
«ایران‌وایر»، به جزییاتی درباره زندگی شخصی اعدام‌شدگان زندان اراک دست‌یافته که نشان می‌دهد نظام قضایی جمهوری اسلامی بیش از هرچیز، به‌دنبال اعدام افرادی است که اجرای احکامشان هزینه‌های سیاسی زیادی برای آن‌ها به‌دنبال نخواهد داشت.
غروب روز سه‌شنبه ۱۹اردیبهشت۱۴۰۲، نیسان آبی با تاج‌های گل زرد و تصویری از صدرالله فاضلی‌زارع، جوان ۳۷ ساله اهل دهدشت استان کهگیلویه‌وبویراحمد، وارد آرامستان شرف‌آباد یاسوج می‌شود. جمعیت گسترده‌ای از پس ماشین پا به آرامستان می‌گذارند و صدای جیغ و ضجه زنی، فضای اندوهناک قبرستان را به‌سلطه درمی‌آورد. زنی سیاه‌پوش به رسم زنان لر، با دستمال‌های سرخ بر پیکر جوان ناکام کشته شده می‌رقصد و موسیقی عزا، دل آدمی را می‌لرزاند.
ویدیویی کوتاه از خاکسپاری صدرالله فاضلی زارع منتشر شده است. جوانی که کارگر و کابینت‌ساز بود و زاده خانواده‌ای محروم و پرجمعیت.
یک فرد نزدیک به خانواده صدرالله فاضلی زارع به ایران‌وایر می‌گوید: «صدرالله اصالتا اهل دهدشت بود. در دهه ۶۰ خانواده‌اش به یاسوج رفتند و آنجا ماندگار شدند. صدرالله در خانواده پر جمعیتی به‌دنیا آمد و ده خواهر و برادر داشت. خودش کارگر کابینت‌ساز بود و یکی از بهترین بچه‌های این خانواده. مراقب مادر سالمند، داغدار و دردمندش بود.»
به گفته این فرد آگاه، سال گذشته صدرالله و خانواده‌اش داغ یکی از برادرانش را دیدند: « یکی از برادران صدرالله ساکن اصفهان بود. در یک تصادف رانندگی به‌شدت آسیب دید و قطع نخاع شد و پارسال درست در شبی که دخترش داشت ازدواج می‌کرد، جانش را از دست داد. تقریبا همین روزها بود، یعنی در سالگرد جان‌باختن برادرش، خانواده صدرالله، داغدار جان عزیز و جوان او شده‌اند.»
این فرد نزدیک به خانواده صدرالله فاضلی زارع می‌گوید، مراسم خاکسپاری او با حضور پررنگ نیروهای امنیتی برگزار شد: «اجازه ندادند هیچ‌عکس و فیلمی گرفته شود. با این‌همه، تعداد خیلی زیادی از مردم یاسوج در مراسم صدرالله حاضر شدند.»
صدرالله فاضلی زارع چرا بازداشت شد؟
خبرگزاری «میزان»، وابسته به قوه‌قضاییه جمهوری اسلامی، بعد از تایید خبر اجرا حکم صدرالله فاضلی زارع، در گزارشی درباره این پرونده نوشت که این شهروند اهل دهدشت، در پرونده‌ای مشترک با فردی به نام یوسف مهرداد، و به اتهام همکاری با او بازداشت شد.
در گزارشی که میزان منتشر کرده آمده است که ماموران امنیتی ابتدا یوسف مهرداد را در اردبیل بازداشت کرده و بعد متوجه شده‌اند که صدرالله فاضلی زارع در اداره گروه‌ها و کانال‌های «اسلام‌ستیز و هتاک به مقدسات»، با او «همکاری گسترده و تنگاتنگی» داشته است.
قوه‌قضاییه مدعی شده است که بعد از بازداشت یدالله فاضلی زارع، روی تلفن همراه او اکانتی که «سابقه گسترده‌ای در توهین به مقدسات و ترویج خداناباوری» داشته فعال بوده که او در جریان بازجویی‌ها، «تعلق اکانت موصوف به خود را پذیرفته است.»
گزارش میزان در بخش دیگری مدعی شده که بررسی ابزارهای دیجیتال صدرالله فاضلی زارع نشان می‌دهد که او دست‌کم ۲۰ کانال و گروه تلگرامی را در اختیار داشته و خودش صریحا «در دادگاه اقرار کرده که به پیامبر توهین کرده است.»
این در حالی است که منابع حقوق‌بشری تاکید کرده‌اند که این دو تن، به تولید محتوا در حوزه «نقد خرافات دینی» مشغول بوده‌اند.
فرد نزدیک به صدرالله فاضلی زارع، ادعاهای میزان را «پرونده‌سازی علیه او» توصیف می‌کند: «صدرالله آنقدرها سواد رسانه‌ای نداشت که بتواند مدیریت ۲۰ کانال یا گروه تلگرامی را به‌دست بگیرد، یا بتواند با شماره‌ای مجازی خارج از کشور در فضای مجازی کار کند. صدرالله مخالف خرافه بود. حاضر نبود کورکورانه چیزهایی که سینه‌به‌سینه از هزاران سال قبل بازگو شده بود را قبول کند. پرسشگر بود. سوال داشت و دنبال جواب برای سوالاتش بود. در هیچ جای جهان مجازات پرسشگری و مبارزه با خرافه، مرگ نیست.»
این فرد آگاه می‌گوید: «تا جایی که ما اطلاع داریم، صدرالله آنقدر به‌درستی مسیر و راهش اعتقاد داشت که حاضر نشده بود، ندامت‌نامه بنویسد و توبه کند.»
یوسف مهرداد؛ تنهای تنهای تنها
در آگهی ترحیمی که برای یوسف خوب‌ایمچه، مشهور به یوسف مهرداد منتشر شده، یازده ردیف به‌عنوان بستگان او و صاحبان عزا قرار است در «مسجد» یاد او را گرامی بدارند. نام پدر، فرزندان، و دیگر وابستگان مرد او در آگهی او درج شده، با این‌همه، تلاش‌های ایران‌وایر برای برقراری ارتباط با نزدیکان یوسف مهرداد بی‌نتیجه مانده است.
یک منبع مطلع درباره او به ایران‌وایر می‌گوید: «خانواده یوسف به‌شدت برای اطلاع‌رسانی درباره او تحت فشار بودند. یوسف پدر دو پسر و یک دختر خردسال بود و به‌خاطر آن‌ها تا پیش از انتشار آگهی ترحیم، حتی تصویری هم از او منتشر نشده بود. غریبانه و تنها بازداشت شد، بازجویی و اعدام شد.»
به گفته این فرد آگاه، آقای مهرداد ۴خرداد۱۳۹۹ در اردبیل بازداشت و به زندان اراک منتقل شد: «یوسف دو ماه پس از بازداشت در سلول انفرادی نگه داشته شد، مدت ۸ ماه از دسترسی به وکیل و حتی تماس با خانواده خود محروم بود و حقوقش به‌عنوان یک زندانی عقیدتی نقض شد.»
این فرد مطلع می‌گوید خانواده آقای مهرداد حالا پس از اجرای ناگهانی حکم، بسیار خشمگین، غمگین و رنجیده‌خاطر هستند، «شاید برای گفتن از او نیازمند زمان باشند.»
دستگاه قضایی جمهوری اسلامی مدعی است که یوسف مهرداد ساکن و اهل اردبیل، در شبکه‌های اجتماعی به «مقدسات توهین کرده» و قرآن را «سوزانده» است. او همچنین از سوی قوه‌قضاییه به «ارتداد فطری» نیز متهم شده بود. یوسف مهرداد پدر سه کودک خردسال و ساکن اردبیل بود.
یک روز پیش از اجرای حکم این دو جوان، اسکرین‌شاتی از خواهر یوسف مهرداد منتشر شد که از مردم ایران می‌خواست به دادشان برسند، چراکه برادرش و هم‌پرونده‌ای او برای اجرای حکم به سلول انفرادی منتقل شده بودند.
بر اساس گزارشی که «دادبان»، مجموعه‌ای که به بازداشت‌شدگان جنبش «زن، زندگی، آزادی» مشاوره حقوقی ارائه می‌کند منتشر کرده، به‌نقل از یک منبع آگاه آمده است که «خانواده از اجرای حکم او هیچ اطلاعی نداشتند و یوسف تا عصر روز قبل از اجرای حکم، در بند عمومی بوده است.»
به گفته این فرد آگاه، «مقامات قضایی ظهر روز ۱۷اردیبهشت۱۴۰۲، به خانواده قول داده بودند که اجرای حکم اعدام به‌طور کامل متوقف شده و قرار است عفو رهبری در پرونده نسبت به یوسف مهراد اعمال شود.»
قوه‌قضاییه مدعی شده است که یوسف مهرداد «حداقل در ۱۵ گروه و کانال ضد دین، ادمین و گرداننده اصلی بوده و به‌صورت گسترده در زمینه اسلام‌ستیزی، ترویج خداناباوری و توهین به مقدسات فعالیت می‌کرده است.»
یکی از مواردی که به‌عنوان مستند در پرونده یوسف مهرداد مورد استفاده قرار گرفته، ویدیویی است که به ادعای قوه‌قضاییه در تلفن او کشف شده و «دلالت بر قرآن‌سوزی» دارد.
این پرونده چند متهم داشته و چرا در اراک به آن رسیدگی شد؟
علاوه‌بر صدرالله فاضلی زارع و یوسف مهرداد، ۹ شهروند دیگر در ارتباط با پرونده توهین به مقدسات بازداشت شده‌اند.
سایت «هرانا»، هویت چهار تن دیگر از این متهمان را «سمیرا (سلدا) رضایی، شهروند ساکن مشهد، کبری (دیبا) ایمانی اورتاکد، شهروند ساکن تهران، فرهاد(نام خانوادگی نامشخص) شهروند ساکن رشت، محمدامین (نام خانوادگی نامشخص)» احراز کرده بود.
سایر متهمان این پرونده با قرار وثیقه آزاد شدند. اتهامات این متهمان انتشار محتوا یا بیان عقاید و نظراتی که دادگاه آن را توهین به مقدسات استنباط کرده اعلام شده است.
در گزارش هرانا، دلیل اینکه متهمان این پرونده از محل زندگی خود به اراک منتقل شده‌اند چنین عنوان شده است: «بازپرس پرونده پیش‌تر با نام مستعار “آئورلیانو”، از طریق کانال تلگرامی نقد دین و خرافه از شهر اراک، با سید صدرالله فاضلی زارع مناظره کرده و تشکیل پرونده داده بود. به‌همین دلیل پس از بازداشت، پرونده همه بازداشت‌شدگان در اراک مورد بررسی قرار گرفت.»
ماشین کشتار جمهوری اسلامی و اعدامیان «بی‌هزینه»
در قرن ۲۱ و در زمانه‌ای که آزادی عقیده در جهان به‌رسمیت شناخته شده، حق حیات از دو شهروند ایرانی به اتهام «سب النبی» سلب شد.
سب‌النبی یکی از عناوین مجرمانه در قوانین کیفری فعلی در ایران با مجازات حدی مرگ است. بنا بر ماده ۲۶۲ قانون مجازات اسلامی، هرکس به پیامبر اسلام یا یکی از پیامبران عظام (نوح، عیسی، موسی و ابراهیم) دشنام دهد یا به آن‌ها توهین کند، «ساب‌النبی»، و به مجازات اعدام محکوم می‌شود.
همچنین بر اساس تبصره این ماده، دشنام و توهین به امامان شیعه و دختر پیامبر اسلام نیز در حکم سب‌النبی محسوب شده و مجازات مرگ درپی خواهد داشت.
بنا بر ماده ۲۶۳ همین قانون، تحقق جرم سب‌النبی مستلزم وجود قصد، عمد و اراده مرتکب است و در نتیجه در صورتی‌که فردی از روی اشتباه یا سهوا یا در حالت خشم و عصبانیت یا عدم آگاهی از معنی کلمات اقدام به گفتن حرف هایی کند که در عرف به‌عنوان توهین قلمداد می‌شود، مرتکب جرم سب‌النبی نشده و از مجازات اعدام معاف است.
قوه‌قضاییه ایران با این ادعا که یوسف مهرداد و صدرالله فاضلی زارع بر «افعال خود واقف بوده» و بر اساس تشکیل پرونده شخصیت و تشخیص پزشکی قانونی «در صحت و سلامت عقل و روان» به نقد دین و خرافات برآمده از مذهب پرداخته بودند، آن‌ها را مستحق مجازات مرگ دانست.
«محمود امیری مقدم»، مدیر سازمان حقوق‌بشر ایران مستقر در نروژ، درباره اعدام این دو شهروند گفته است: «مقامات جمهوری‌اسلامی با قتل حکومتی دو تن به‌خاطر ابراز عقیده و اعلام آن، ماهیت قرون‌وسطایی خود را بار دیگر به نمایش گذاشتند.»
او پیش‌تر در گفت‌وگو با ایران‌وایر تاکید کرده بود که جمهوری اسلامی برای ارعاب مردمی که نزد آن‌ها مشروعیت ندارد و طولانی‌تر کردن بقا خود، دست به اعدام شهروندان می‌زند: «هزینه سیاسی اعدام‌ها در مجامع بین‌المللی برای جمهوری اسلامی حائز اهمیت است. به همین سبب، قاطبه شهروندانی که اعدام می‌شوند افرادی هستند که اجرای حکم‌شان هزینه چندانی برای جمهوری اسلامی ایجاد نمی‌کند، مانند شهروندان بلوچ، متهمان مرتبط با جرایم مواد مخدر یا قتل، و افرادی که با اتهامات عقیدتی مواجه هستند.»
بر اساس گزارش سازمان حقوق‌بشر ایران، تنها در ۱۶ روز گذشته، ۶۶ تن و از ابتدای سال میلادی جاری تاکنون، ۲۱۸ تن در زندان‌های مختلف ایران اعدام شدند.
مریم دهکردی