چرا مرگ‌های دردناک ایرانی‌ها در جاده کم نمی‌شود؟
عدم بازگشت به پیش از کرونا
مرکز آمار گزارشی از وضعیت اجتماعی و فرهنگی ایران که توسط مرکز آمار منتشر شده، نشان می‌دهد تعداد فوت‌های ثبت‌شده در سال 1401 معادل 418هزار و 770 نفر بوده است. مقایسه این تعداد با سال‌های گذشته نشان می‌دهد که تعداد فوتی‌ها پس از واکسناسیون سراسری کرونا در سال 1400، کاهش یافته اما همچنان بیشتر از تعداد فوت‌شدگان پیش از همه‌گیری کروناست. سال 1398، یعنی سالی که در زمستان آن کرونا شیوع پیدا کرد، تعداد فوت‌شدگان 395هزار و 212 نفر بود. می‌توان گفت یکی از دلایل افزایش تعداد فوت‌شده‌ها در سال 1401 نسبت به دوران پیش از کرونا، پیر شدن جمعیت کشور است. بررسی میزان ولادت‌ها نشان می‌دهد که در سال 1401 تعداد ولادت‌های ثبت‌شده معادل یک‌میلیون و 75هزار نفر بوده است. با‌این‌حال احتمال آن وجود دارد که در پایان سال 1402 تعداد فوت‌شدگان نسبت به سال1400 افزایش یابد. دلیل اصلی برای چنین پیش‌بینی‌ای، مقایسه تعداد فوت‌شدگان در بهار سال 1402 نسبت به سال 1401 است.
در بهار سال جاری 106هزار و 549 نفر فوت کرده‌اند. این در حالی است که تعداد فوت‌شدگان در بهار سال گذشته معادل 101هزار و 379 بوده است. بررسی میانگین سنی فوت‌شدگان نشان می‌دهد که میانگین سنی افراد فوت‌شده در کل کشور در بهار سال جاری 65 سال بوده است. در همین سال میانگین سنی مردان فوت‌شده 63 سال و میانگین سنی زنان فوت‌شده 67.5 سال بوده است. بالاتر بودن میانگین عمر زنان نسبت به مردان در تعداد فوتی‌های سال 1401 نیز مشخص است. در این سال 181هزار و 651 نفر از فوتی‌ها زنان و 237هزار و 119 نفر از فوتی‌ها مردان بوده‌اند. علاوه بر این می‌توان گفت که به صورت کلی ساکنان مناطق روستایی عمر بیشتری نسبت به ساکنان شهرها داشته‌اند. در این سال میانگین سنی فوت‌شدگان ساکن در شهرها معادل 64.8 سال و میانگین سنی فوت‌شدگان ساکن در روستاها معادل 65.2 سال بوده است.
مرگ‌و‌میرهای رانندگی
یکی از سر‌فصل‌های گزارش مرکز آمار تعداد مرگ‌و‌میرهای غیرطبیعی است. در سال 1401 تعداد فوتی‌های ناشی از حوادث رانندگی ترافیکی معادل 19هزار و 490 نفر بوده است. در بهار سال جاری 5هزار و 85 نفر به علت مذکور فوت شده‌اند که در مقایسه با تعداد فوتی‌های ناشی از حوادث رانندگی در بهار سال گذشته افزایش 961نفری داشته است. در سال‌های گذشته کارشناسان متعددی به بررسی دلایل تعداد قابل‌توجه فوت‌شدگان بر اثر حوادث رانندگی پرداخته‌اند. آنها معتقدند استانداردهای پایین خودروهای مورد استفاده و همچنین جاده‌های موجود در کشور، عمده دلایل تعداد قابل‌توجه این نوع مرگ‌و‌میرهاست.
یکی از دیگر از دلایل مرگ‌و‌میرهای غیرطبیعی که قربانیان قابل‌توجهی به همراه دارد سوء‌مصرف مواد مخدر است. در سال 1401، 2هزار و 808 نفر بر اثر استفاده از داروی مخدر فوت کرده‌اند. سقوط از بلندی نیز یکی از دلایل مرگ‌های غیرطبیعی است. در بهار سال جاری 678 نفر بر اثر سقوط فوت شده‌اند که نسبت به بهار سال گذشته افزایش 126 نفری داشته است. همچنین در سال گذشته 2هزار و 693 نفر به دلیل سقوط فوت کرده‌اند. در سال 1401، هزار و 18 نفر با استفاده از سلاح سرد، هزار و 152 نفر بر اثر غرق‌شدگی، 2هزار و 111 نفر بر اثر سوختگی، 724 نفر بر اثر برق‌گرفتگی، یک‌هزار و 829 نفر بر اثر مسمومیت با سم و 745 نفر بر اثر مسمومیت دارویی جان خود را از دست داده‌اند.
رشد خانواده‌های کوچک
بر اساس این گزارش، تعداد خانوارها از سال 1396 تا سال 1401 روند صعودی داشته است. برای مثال تعداد خانوارها در سال 1396 معادل 24میلیون و 669هزار عدد بوده است. این تعداد در سال 1397 افزایش یافته و به عدد 25میلیون و 134هزار عدد رسیده است. این روند صعودی در سال‌های بعدی نیز تداوم یافته و تعداد خانوارها در سال‌های 1400 و 1401 به ترتیب به عدد 26میلیون و 384هزار و 26میلیون و 800هزار رسیده است. یکی دیگر از نکات قابل‌توجه در مورد وضعیت خانوارهای کشور تغییر بعد آنها در سال‌های گذشته است. در سال‌های گذشته تعداد خانوارها افزایش و بعد خانوارها کاهش یافته است.
در تعاریف آماری منظور از بعد خانوار، تقسیم جمعیت کشور بر تعداد خانوار است. بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار، بعد خانوارهای ایرانی در سال 1396 معادل 3.29 نفر بوده است. اما با گذشت زمان بعد خانوار کاهش یافته و در سال 1397 به 3.21 نفر رسیده است. سال گذشته بعد خانوار کشور معادل 3.16 نفر بوده است. مقایسه بعد خانوار شهری و روستایی نیز نشان می‌دهد که خانوارهای روستایی از جمعیت بیشتری نسبت به خانوارهای شهری برخوردارند. برای مثال در سال گذشته بعد خانوارهای شهری کشور معادل 3.11 نفر بوده، در‌حالی‌که بعد خانوارهای روستایی کشور معادل 3.34 نفر بوده است.