گزارش ایندیپندنت فارسی از قتل‌های ناموسی
خشونت نظام‌مند در جمهوری اسلامی علیه زنان به اشکال مختلف در حال تشدید است. هموار کردن مسیرهای قانونی برای افرادی با نگاه سنتی و مردسالار که به نام «ناموس» زنان را می‌کشند، یکی از اشکال هدفمند سرکوب زنان با چراغ سبز حاکمان ایران به شمار می‌رود؛ پدیده‌ای که نگرانی‌ها درباره آن به دلیل آمار معنادار زن‌کشی‌ها در ایران افزایش یافته است.
مرور خبرهای قتل‌های ناموسی در پاییز ۱۴۰۲ آشکار می‌کند که در کمتر از ۴۰ روز اخیر، دست‌کم ۱۶ زن به دست شوهر، پدر، برادر یا مردان دیگری از خویشاوندان یا آشنایانشان کشته شده‌اند. این آمار تنها قربانیانی را شامل می‌شود که اخبار کشته شدن آن‌ها به رسانه‌ها درز کرده است.
در یکی از آخرین موارد، زن ۲۰ ساله‌ای در ارومیه با انگیزه ناموسی کشته شد. این بار قاتل برادر نوجوان ویدا دهقان پیرانجوق بود. خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر، نوشت که این پسر ۱۵ ساله به نام کامران شامگاه شنبه ششم آبان، خواهرش را «به ظن ارتباط خارج از ازدواج» خفه کرده است.
بر مبنای گزارش سایت کردپا، ویدا دهقان پیرانجوق، ساکن محله کشتارگاه ارومیه، متاهل و مادر یک فرزند بود. او از حدود دو سال پیش در پی اختلاف با همسرش در خانه پدری زندگی می‌کرد. برادر نوجوان او پس از کشتن خواهرش متواری شده است.
تروسکه عبدالله‌زاده، ۲۱ ساله و قربانی کودک‌همسری، در روز ۲۳ مهر به دست پدر، شوهر و عمویش که پدرشوهر او نیز بود، کشته شد. تروسکه اهل روستای کاسه‌گران از توابع شهرستان پیرانشهر در استان آذربایجان غربی بود و دو فرزند هشت و پنج ساله داشت.
بر اساس گزارش کمپین توقف قتل‌های ناموسی، او در زمان وقوع قتل به دلیل احساس خطر خود را از پنجره اتاق به بیرون پرت کرد اما قاتلان او را به منزل بردند و پس از ضرب‌و‌شتم شدید حلق‌آویزش کردند. پدر تروسکه پس از کشتن دخترش به قتل او با همراهی برادر و برادرزاده‌اش اذعان کرد و مسئولیت آن را پذیرفت.
در همین روز بیست‌وسوم مهر، یک زن ۴۵ ساله به نام خدیجه مقدسی هم در شهرستان بروجرد استان لرستان به دست شوهرش کشته شد. قاتل همسرش را با ضربات چاقو به قتل رساند و پس از بازداشت اعتراف کرد که اختلال روانی دارد.
روز بیستم مهر، راضیه حسنوند، ۲۰ ساله و ساکن منطقه الشتر استان لرستان، با انگیزه ناموسی و با شلیک گلوله به دست برادرش کشته شد. راضیه در کودکی به اجبار با پسرعمویش ازدواج کرده بود. او یک فرزند داشت و به‌رغم مخالفت خانواده از همسرش طلاق گرفته بود.
بهمن حسنوند خواهرش را تحت فشار گذاشته بود تا با مردی که او انتخاب کرده است، ازدواج کند. او روز ۲۲ مهر هنگام خاکسپاری راضیه بازداشت شد. برخی منابع انگیزه قتل راضیه را «بیرون رفتن از خانه بدون اجازه خانواده» اعلام کرده‌اند.
روز چهارشنبه ۱۹ مهر، زن جوانی در منطقه عباس‌آباد تهران به دست شوهرش کشته شد. به گزارش ایران آنلاین، این مرد در بازجویی‌های پلیس گفته بود که تصور کرده است همسرش به او خیانت می‌کند.
روز ۱۳ مهر، دادستانی عمومی و انقلاب شهر دامغان از پیدا شدن جسد زنی ۲۸ ساله زیر پل آهوانو در جاده چشمه‌علی این شهر خبر داد. به گزارش خبرگزاری دولتی ایرنا، همسر مقتول پس از بازداشت اعتراف کرد که زهرا خلیل‌نژاد را به دلیل «اختلاف‌های خانوادگی» از طریق ضربه با جسم سخت به سر به قتل رسانده و پیکرش را زیر پل رها کرده است. زهرا خلیل‌نژاد دانشجوی سال آخر دکترای بیهوشی و همسر او طلبه بود.
در همان روز ۱۳ مهر، در گوشه دیگری از ایران، شهین ابراهیم‌زاده، ۲۱ ساله و اهل روستای گولان سردشت که از همسرش جدا شده بود و در خانه پدری زندگی می‌کرد، به ظن ارتباط با یک مرد به دست پدر و عمویش کشته شد.
روز ۱۲ مهر، یگانه رستمی، زن جوان ۲۳ ساله اهل شهرستان محلات استان مرکزی، هدف شلیک شش گلوله اسلحه دایی‌اش قرار گرفت و کشته شد. پدر و مادر یگانه در کودکی او از هم جدا شده بودند. به گزارش رکنا، یگانه بعد از یک ازدواج ناموفق، به پیشنهاد دایی‌اش برای رفتن به بهزیستی وسایلش را جمع کرد و به همراه او به سمت بهزیستی راه افتاد اما در میان راه هدف شلیک گلوله دایی قاتلش قرار گرفت.
روز هشتم مهرماه، حدود یک ماه پس از ناپدید شدن زنی در اهواز، جسد او در جاده حمیدیه پیدا شد. خبرگزاری مهر نوشت: «دو نفر از بستگان به دلیل اختلاف خانوادگی، متوفی را در منزلی واقع در یکی از محلات اهواز خفه کردند و به قتل رساندند» اما پس از آن، سازمان‌های حقوق بشری افشا کردند که همسر و برادر این زن به ظن ارتباط داشتن او با یک مرد، او را خفه کرده و جسدش را به یکی از روستاهای جاده حمیدیه برده‌اند.
در همان روز، مرد دیگری در شهرستان خوی با سلاح گرم همسرش مریم، خواهر همسرش به نام نوشین و دختر ۹ ساله‌اش را هدف شلیک گلوله قرار داد و کشت. او در بازجویی‌ها انگیزه‌اش را مسائل ناموسی بیان کرد. رکنا به نقل از فرمانده انتظامی خوی نوشت که قاتل در ساعت اولیه پس از قتل دستگیر شد.
روز هفتم مهرماه دختری ۱۷ ساله در روستای مارغان شهرستان سردشت، به نام فاطمه محمدپناهی، به دست همسر و دو برادر ناتنی‌اش با اسلحه به قتل رسید. به گزارش کردپا، این دختر نوجوان در سن ۱۲ سالگی به خواست خانواده با پسرعمویش ازدواج کرده بود اما به دلیل مشکلات خانوادگی مجبور شده بود به خانه پدری بازگردد.
روز پنجشنبه ششم مهر، یک مرد ساکن مشهد در حالی که جسد مثله‌شده همسرش را داخل یک چمدان گذاشته بود، خود را به ستاد فرماندهی پلیس کشور در تهران معرفی کرد و گفت که همسرش را با انگیزه ناموسی کشته است. به گزارش روزنامه اعتماد، این مرد مدعی شده که همسرش به او خیانت کرده است.
اوایل مهرماه، مرد جوانی در شیراز دختری را با نامزدش اشتباه گرفت و او را به‌شدت کتک زد تا جایی که مبینا مرگ مغزی شد. مبینا، دوست صمیمی سمیرا، نامزد این مرد جوان بود که لباس او را به امانت گرفته و پوشیده بود. قاتل وقتی دختر جوان را با لباسی که برای نامزدش خریده بود با مرد دیگری دید، تصور کرد او نامزدش است و او را به‌شدت کتک زد. به گزارش اعتماد، او در بازجویی‌ها گفت وقتی او به زمین افتاد متوجه شدم او سمیرا نیست.
در نخستین روز مهرماه نیز خبر تکان‌دهنده پیدا شدن جسد دختری ۱۶ ساله در سد سردشت منتشر شد که بر چشم‌ها و دهانش چسب زده و به پاهایش بلوک سیمانی بسته بودند. اهالی حین خالی کردن آب سد با جسد این دختر نوجوان مواجه شدند و به پلیس خبر دادند. پس از آن، پدر هایده حسن‌زاده اعتراف کرد که دخترش را به دلیل اینکه «حرف‌شنوی نداشت و دیروقت به خانه می‌آمد» به قتل رسانده است. به گزارش دیده‌بان ایران، خانواده هایده از حدود چهار ماه قبل ادعا کرده بودند او از خانه فرار کرده و به خارج از کشور رفته است.
خبرساز شدن قتل دست‌کم ۱۶ زن در بازه زمانی کمتر از ۴۰ روز در حالی است که به گواهی فعالان محلی، قتل زنان در برخی مناطق ایران که بافت سنتی و مذهبی دارند، به رسانه‌ها درز پیدا نمی‌کند. با این حال، آمارهای منتشرشده در رسانه‌ها همچنان از رواج این پدیده در گوشه‌کنار ایران حکایت دارد؛ به طوری که قتل‌های ناموسی در شمال و جنوب و شرق و غرب ایران دیده می‌شود. قربانیان قتل‌های ۴۰ روز اخیر نیز از شهرهای مشهد، تهران، پیرانشهر، اهواز، هرسین، سردشت، خوی، محلات، ارومیه، الشتر و بروجرد بودند.
آمارها نشان می‌دهند که در شش ماه نخست سال ۱۴۰۲، بالغ بر ۵۰ زن در نقاط مختلف ایران کشته شدند که دست‌کم چهار تن از آن‌ها دختران ۱۵ ساله یا کمتر بودند.
بیشتر قربانیان قتل‌های ناموسی زنانی‌اند که در کودکی به اجبار خانواده ازدواج کرده‌اند و در سنین جوانی به قتل می‌رسند. رسانه‌های داخلی جمهوری اسلامی انگیزه این قتل‌ها را مواردی مانند «سوءظن، اختلافات خانوادگی و مشکلات زناشویی» عنوان می‌کنند و از قاتل و مقتول نام نمی‌برند.
جمهوری اسلامی نه تنها با تصویب قوانین بازدارنده برای جلوگیری از رواج پدیده زن‌کشی اقدام موثری انجام نمی‌دهد، که با تصویب قوانین متکی بر اصول فقه شیعی راه کشتار زنان را برای مردان سنت‌گرا، سلطه‌گر و متعصب باز می‌گذارد.
روزنامه جوان، وابسته به سپاه پاسداران، به‌تازگی در یادداشتی با اتهام‌زدایی از مردان قاتل مدعی شد که نقشه قتل‌های ناموسی را زنان می‌کشند و مردها آن را اجرا می‌کنند. در این گزارش ادعا شد: «بررسی پرونده‌های حوادث رسانه‌ها نشان می‌دهد بخشی از این جرائم با دسیسه‌های زنانه و علیه مردان شکل می‌گیرند.»
با وجود ادعای این رسانه حاکمیتی، تحقیقات مستقل پژوهشگران و نهادهای مدنی آشکار می‌کند یکی از مهم‌ترین عوامل تداوم قتل‌های ناموسی در ایران نبود قوانین بازدارنده و رویکرد زن‌ستیزانه جمهوری اسلامی است. در ایران چنانچه پدری فرزندش را به قتل برساند، مجازات شدیدی برای او پیش‌بینی‌نشده است زیرا طبق قوانین جمهوری اسلامی، پدر بر فرزند ولایت دارد. همچنین بر اساس اصل ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی، اگر مردی زنش را بکشد و بگوید او «رابطه نامشروع» داشته است، این زن «مهدورالدم» شناخته می‌شود و کشتن او برای مرد مجازاتی در پی ندارد.
سلطه بر زنان و بدن آنان که در ادبیات عمومی به آن «ناموس‌پرستی» می‌گویند، در برخی نظام‌های عشیره‌ای تا آنجا ریشه دوانده است که زن با همکاری اولیای دم و اطلاع آنان به قتل می‌رسند. فعالان حقوق زنان تاکید می‌کنند که حاکمیت از سرکوب زنان به‌وسیله مردان سنت‌گرا، متعصب و متحجر نفع می‌برد.
ارتقای سطح آموزش عمومی، فرهنگ‌سازی و اصلاح قوانین راهکارهایی‌اند که متخصصان علوم اجتماعی برای مبارزه با سنت‌ها و باورهای آسیب‌زا پیشنهاد می‌کنند.