انجام عمل‌های زیبایی در مراکز غیرمجاز همچون آرایشگاه‌ها یا از سوی افراد غیرمتخصص، موضوع تازه‌ای نیست که در ایران مطرح شده باشد، اما چندی پیش ویدیویی در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌داد تمایل برخی افراد به انجام عمل‌های زیبایی در مراکز غیراستاندارد، حتی اگر خواسته تعداد محدودی باشد، به معضل اجتماعی بزرگی تبدیل شده و همه زنگ خطرها را به صدا درآورده است.
همه‌گیری گرایش به عمل‌های زیبایی، کار را به جایی رسانده که برخی افراد، صرفا به‌خاطر تبلیغات مجازی و قیمت ارزان‌تر، به انجام این عملها در هر شرایطی تن می‌دهند و جان خود را به خطر می‌اندازند. همان‌طور که در ویدیو منتشر شده هم، متقاضی عمل ابدومینوپلاستی (جراحی زیبایی شکم)، در محیطی به‌شدت غیراستاندارد و غیراستریل، به انجام این عمل تن داده بود. جایی که حتی بیهوشی هم برای مراجعه‌کننده انجام نشده بود و به گواه برخی افراد، چند روز بعد از انجام این عمل، دچار عارضه شدید شد و درگذشت.
تعدد عمل‌های زیبایی که از سوی افراد غیر متخصص یا در محل‌های غیراستاندارد انجام می‌شود اما این سوال را به وجود می‌آورد که آیا صحبت‌هایی که درباره برخورد با این افراد مطرح می‌شود، صرفا شعار است؟ آیا نظارتی بر آرایشگاه‌ها یا مراکز زیبایی و پزشکی وجود دارد؟ اصلا دستگاه‌های مورد نیاز برای این عملها از چه طریقی به دست افراد غیرمتخصص می‌افتد؟
اپراتور کار می‌کند، پزشک پول می‌گیرد
یکی از اتفاقاتی که سرمنش اعتباربخشی به افراد غیرمتخصص است، شاغل شدن آن‌ها در مطب یا کلینیک متخصصان پوست و زیبایی است. این افراد، با مدرکی که از یک دوره کوتاه به دست آورده‌اند در کلینیک پزشکان شاغل می‌شوند و از سوی مشتریان، خانم یا آقای دکتر لقب می‌گیرند و در بسیاری موارد، چندی بعد هم از کلینیک جدا می‌شوند و کار خود را مستقل اما بدون مجوز ادامه می‌دهند.
پزشکان و متخصصان اما چرا کار را به دست این افراد می‌سپارند؟ این موضوع را با یکی از متخصصان پوست داخل ایران که نخواست نامش برده شود، مطرح کردیم. او طبق مشاهداتی که از کلینیک‌های زیبایی و رویکرد متخصصان پوست داشته، به «ایران‌وایر» می‌گوید: «خیلی از متخصصان پوست در ایران هستند که این کار را انجام می‌دهند. مجوز و پروانه انجام عمل‌های زیبایی مثل کاشت مو یا تزریق ژل و بوتاکس را می‌گیرند، اما اصلا خودشان انجام نمی‌دهند، چون از سویی این افراد این کار را برای خود دور از شان می‌دانند و از طرف دیگر هم با استخدام افراد دوره دیده، بدون اینکه کاری انجام دهند، درصد قابل توجهی از درآمد این افراد را به‌خاطر مجوز به خود اختصاص می‌دهند.»
افراد دوره دیده‌ای که در کلینیک‌های زیبایی این پزشکان مشغول به کار می‌شوند، چه کسانی هستند؟ این متخصص پوست و مو توضیح می‌دهد: «این افراد اغلب در دوره‌های آموزشی مربوط به انجام این اقدامات زیبایی در ترکیه، دوبی یا ایران شرکت کرده‌اند، کارشان را بلدند و تبلیغات خوبی هم در فضای مجازی و اینستاگرام انجام داده‌اند. آن‌ها به‌واسطه تبلیغات اینستاگرامی، مشتریان زیادی را می‌توانند به مطب بکشانند و پول خوبی هم در می‌آورند که سهم قابل توجهی از آن، به خانم یا آقای دکتر می‌رسد.»
او به نکته جالبی اشاره می‌کند: «مراجعه‌کننده، افرادی که پزشک نیستند و صرفا در دوره‌های آموزشی شرکت کرده‌اند را، آقا یا خانم دکتر خطاب می‌کند و خیلی هم از خدماتی که دریافت می‌کند راضی است. اغلب متخصصان پوست از این بابت بسیار راضی‌اند. چون معتقدند بدون اینکه کاری انجام دهند، پول می‌گیرند.»
این شیوه اما اینقدر در ایران متداول شده که کسی به شیوه اجرای آن ایرادی وارد نمی‌داند. اغلب هم در کلینیک‌ها این اپراتورها هستند که با مراجعه‌کنندگان در ارتباط هستند. معمولا هم نظارتی بر اینکه چه کسی در کلینیک خدمات نهایی را ارائه می‌دهد، صورت نمی‌گیرد و صرف اینکه پزشک حضور داشته باشد و اقدامات در داخل مطب یا کلینیک انجام شود، کفایت می‌کند.
این متخصص پوست به ایران‌وایر می‌گوید: «یکی از خوشحالی‌های متخصصان پوست همین است که هیچ نهادی به این موضوع نظارت نمی‌کند که آیا خود پزشک اقدامات زیبایی را در مطبش انجام می‌دهد، یا این کار را به دیگران می‌سپارد. این موضوع درباره مراکز پزشکی است، اما درباره نوع نظارت بر آرایشگاه‌ها من اطلاعی ندارم.»
چرا به افراد غیرمتخصص اعتماد می‌شود؟
یکی از افرادی که برای دریافت خدمات زیبایی به مراکز زیبایی می‌رود و با علم به اپراتور بودن یک شخص، خود را به دستش می‌سپارد، دلیل این اعتماد را این‌طور عنوان می‌کند: «خود من بسیار درباره این موضوع حساس هستم و هرکاری را نزد اپراتور انجام نمی‌دهم. برای کارهایی هم که به آن‌ها مراجعه می‌کنم، می‌دانم که این فرد دوره‌اش را گذرانده و در کار خود ماهر شده است. ضمن اینکه رضایت افرادی را هم که به او مراجعه می‌کنند دیده‌ام و همین موضوع در بالا رفتن اعتمادم تاثیر داشته است.»
متخصص پوستی که با ایران‌وایر صحبت می‌کند، در این رابطه می‌گوید: «مردم به‌دنبال این هستند که در اینستاگرام چه کسی فالوور و دنبال کننده بیشتری دارد، چقدر سایرین از او تعریف می‌کنند و همین خدمات را تا چه اندازه ارزان‌تر از سایرین ارائه می‌دهد. کسی به‌دنبال این نیست که کسی که قرار است برایش خدمات زیبایی را انجام دهد، آیا مدرک پزشکی دارد یا متخصص است و یا کجا درس خوانده؟»
یک آرایشگر که پیش‌تر از نزدیک شاهد دریافت خدماتی مثل بوتاکس و …، در مراکز آرایشی بوده، سوال ما را این‌طور پاسخ می‌دهد: «تعداد افرادی که برای دریافت این خدمات به آرایشگاه‌ها می‌روند، به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسد، اما همان تعداد کمی که به آرایشگرها برای این اقدامات مراجعه می‌کنند هم شاید بگویند آرایشگر ما صورت‌مان را بهتر می‌شناسد و می‌داند که چطور زیباتر می‌شویم.»
او البته به این نکته هم تاکید می‌کند: «این اتفاق زیاد در آرایشگاه‌ها نمی‌افتد، به‌خصوص اخیرا که به‌شدت سختگیری‌ها بیشتر شده و حتی اجازه نمی‌دهند که یک پزشک در آرایشگاه این کار را انجام دهد و تاکید بر این است که پزشکان در مراکز خود این اقدامات را انجام دهند. هستند افرادی که حتی مجوزهای لازم را برای داشتن آرایشگاه هم ندارند و به همین دلیل، نظارت‌هایی که بر صنف آرایشگران می‌شود، بر آن‌ها وجود ندارد.»
محدودیت‌هایی برای انجام اعمال زیبایی در آرایشگاه‌ها
براساس مصوبه‌هایی که در ماه‌های اخیر امضا شده است، نظارت بر آرایشگاه‌ها برای ممانعت از انجام اقدامات زیبایی بیشتر شده است. این را خانمی که در تهران سالن آرایش دارد به ایران‌وایر می‌گوید: «در آرایشگاه، ما اجازه انجام اقدامات تخصصی زیبایی را نداریم. انجام کارهایی که تزریق دارند و با سوزن انجام می‌شوند، در آرایشگاه‌ها به‌شدت پیگرد دارند.»
او از تجربه خودش می‌گوید که می‌خواسته در سالن خود خدمات لیزر ارائه دهد: «ما می‌خواستیم یک دستگاه لیزر در آرایشگاه بگذاریم و برای این موضوع با یک پزشک هم هماهنگ کردم، اما این پزشک حاضر نشد به آرایشگاه بیاید و گفت که به پزشکان اعلام شده که اجازه ندارند خدمات زیبایی را در جایی خارج از مطب خود انجام دهند. چون پیش‌از این اتفاق می‌افتاد که برخی پزشکان بر حسب روابط دوستانه‌ای که با برخی آرایشگاه‌ها داشتند، قبول می‌کردند که گاهی این خدمات را در آرایشگاه‌ها انجام دهند، اما گویا به‌تازگی از این کار منع شده‌اند.»
او می‌گوید این اقدام را خودش بدون حضور پزشک نمی‌توانسته انجام دهد: «در‌صورتی‌که شما برای خرید ابزارهای پزشکی به مراکز مربوطه مراجعه کنید، آن‌ها باید مجوز پزشک را ببینند و بعد دستگاه را بفروشند. در‌صورتی هم که بازرسی بیاید و ببیند در آرایشگاه دستگاهی است که در محدوده خدمات معمول آرایشگاه نیست، بسته به اینکه شکایتی از آرایشگاه بابت این خدمات شده یا نه، جریمه‌های سنگینی درنظر می‌گیرند که از جریمه مالی و لغو جواز کسب تا زندان، این جریمه‌ها متغیر هستند.»
یک تجربه عینی، از کلینیک زیبایی تا مرکز غیرقانونی
واقعیت اما این است که معمولا مشکلات اساسی در زمینه ارائه خدمات زیبایی در مراکز غیرمجاز و از سوی افراد غیرمتخصص، زمانی رخ می‌دهد که افرادی که زمانی در کلینیک پزشکان به‌عنوان اپراتور فعالیت می‌کرده‌اند، در مراکزی که به‌طور قانونی مجوزی ندارد، کار خود را به‌طور مستقل ادامه می‌دهند.
یکی از افرادی که در ایران با این تجربه مواجه شده به ایران وایر این‌طور می‌گوید: «اپراتوری در یکی از کلینیک‌های معتبر شهر تهران کار می‌کرد که خیلی کیفیت کارش بالا بود و اعتماد مراجعه‌کنندگان را بعد از چند جلسه مراجعه، کاملا جلب می‌کرد. بعد از مدتی از به مشتریانش گفت که دارد از کلینیک جدا می‌شود تا کارش را مستقل انجام دهد و راه‌های ارتباطی‌اش را به مشتریان می‌داد تا از آن به بعد، به آپارتمانی که برای این کار اجاره کرده بود و ازنظر ظاهری کاملا شبیه به کلینیک درستش کرده بود بروند.»
این فرد می‌گوید: «وقتی از دریافت خدمات در مرکز غیرمجاز حرف زده می‌شود، معمولا یک مکان کثیف به ذهن می‌رسد و همه می‌گویند، ما محال است به این مراکز مراجعه کنیم، اما گاهی ظاهر یک مرکز به‌قدری شیک و تمیز است که باور نمی‌کنیم داریم به یک مرکز غیرمجاز می‌رویم. گاهی اوقات هم فکر می‌کنیم این کاری که قرار است انجام دهیم اینقدر مهم نیست که نیاز به حضور یک پزشک داشته باشد. کاری که بارها این فرد غیرمتخصص در کلینیک و بدون حضور پزشک به خوبی انجامش داده است.»
تمایل شدید مردم به انجام عمل‌های زیبایی در‌حالی‌که شرایط اقتصادی پاسخگو هزینه‌های زیاد آن نیست، در کنار تمامی عواملی که در این گزارش خواندید، به اتفاقاتی منجر می‌شود که جان، فدای زیبایی می‌شود. کسانی که زمانی به شوخی می‌گفتند: «بکش و خوشگلم کن»، حالا دارند آن را زندگی می‌کنند.
حقوق شما
در مواجهه با چنین مواردی، به دادستان گزارش دهید
مردم در مواجهه با انجام عملها و اقدامات زیبایی در مکان‌های غیرمجاز یا توسط افراد غیرمتخصص چه کنند؟
این سوالی است که از «موسی برزین»، کارشناس حقوقی می‌پرسیم و او به ایران‌وایر این‌طور پاسخ می‌دهد: «طبیعتا اگر مرکزی عملیات طبی را انجام می‌دهد، باید مجوزهای لازم را داشته باشد. عمل‌های جراحی زیبایی، تزریق ژل و سایر عمل‌های جراحی زیبایی، مواردی هستند که باید از سوی پزشک انجام شوند، اگر مرکزی بدون مجوز این اقدامات را انجام دهد، مشمول قانون مجازات‌های اسلامی خواهد شد.»
او در این رابطه توضیح می‌دهد: «در قانون مجازات‌های اسلامی آمده که دایر کردن مراکز طبی بدون داشتن مجوزهای لازم، که از وزارت بهداشت می‌گیرند، جرمی است که هم منجر به پلمپ شدن آن واحد می‌شود و هم شخصی که واحد را راه‌اندازی کرده به مجازات محکوم می‌شود. این جرمی است که دارای جنبه عمومی است، یعنی حتما لازم نیست شخص متضرر از آن مرکز زیبایی شکایت کند.»
به گفته موسی برزین، هر شهروندی که متوجه شد، می‌تواند این موضوع را به دادستان آن شهرستان اطلاع دهد که بهتر است به‌صورت کتبی گزارش کند: «در برخی شهرستان‌ها مانند تهران، دادسرای ویژه جرایم پزشکی داریم که می‌توانند به‌طور مستقیم به آن دادسرا مراجعه کنند. اگر مقدور نیست که این موضوع را به دادستان بگویند، می‌توانند به پلیس هم مراجعه کنند. چون جرم است و پلیس هم ضابط عام به حساب می‌آید، پلیس موظف است که مساله را بررسی کند.»
افرادی که پس از جراحی‌های زیبایی با مشکل مواجه شده‌اند، چه کار می‌توانند انجام دهند؟به گفته موسی برزین، حقوق‌دان و مشاور ایران‌وایر، اگر ایجاد خسارتی ناشی از بی‌احتیاطی یا عدم رعایت نظام پزشکی بر شخص وارد شد، مانند سایر اقدامات پزشکی قابل پیگیری است و در این مورد هم باید ابتدا شکایت کیفری انجام شود: «دادگاه‌های کیفری معمولا موضوع را به پزشکی قانونی ارجاع می‌دهند. در برخی موارد به سازمان نظام پزشکی هم ارسال می‌کنند تا کارشناسان آنجا هم نظر بدهند.»
او در ادامه می‌گوید : «بعد از آن در دادسرا بررسی می‌شود که پزشک تا چه اندازه تقصیر داشته است؟ اول اینکه مقصر بوده یا نه؟ و اگر بوده چه اندازه مقصر بوده است؟ طبق درجه تقصیر، اول دیه مشخص می‌شود و حتی ممکن است براساس میزان جراحتی که بر شخص وارد شده است، محکومیت‌هایی مثل جزای نقدی یا حبس هم در نظر گرفته شود.»
بهناز میرمطهریان
ایران‌وایر