مهم‌ترین دلایل نامشخص ماندن وضعیت خودروهای وارداتی لزوم تایید استاندارد این خودروها و تصمیم واردکنندگان برای توقف عرضه این خودروها به دلیل افزایش قیمت است
مشخص نبودن وضعیت چهار هزار دستگاه خودرو واردشده به ایران و ناتوانی دولت در تحقق وعده واردات ۲۰۰ هزار دستگاه خودرو خارجی طرح واردات خودرو در دولت ابراهیم رئیسی را با شکست روبرو کرده است.
رسانه‌های ایران ۱۸ بهمن اعلام کردند که طبق ادعای گمرک جمهوری اسلامی، از پنج هزار خودرو واردشده به ایران تنها یک هزار خودرو به متقاضیان تحویل شده و سرنوشت چهار هزار خودرو دیگر مشخص نیست.
مشکلاتی مانند تایید استاندارد خودروهای وارداتی و تصمیم واردکنندگان برای توقف عرضه این خودروها به دلیل افزایش قیمت از مهم‌ترین دلایل نامشخص ماندن وضعیت خودروهای وارداتی است. نوسان قیمت در بازار خودرو که بنا بود با شروع عرضه خودروهای وارداتی مدیریت شود نیز با این شیوه ورود خودروها به بازار، به برهم خوردن بیشتر نظم عرضه و تقاضا منجر شده است.
گزارش خبرگزاری‌ها از وضعیت ثبت سفارش و تعداد دستگاه خودروهای وارداتی و پلاک‌شده در پایان دی ۱۴۰۲ شرایط نابسامان واردات خودرو را روشن‌تر می‌کند.
در این گزارش‌ها اعلام شده که تا ۱۲ دی، تعداد خودرو ثبت‌سفارش‌شده ۹۳ هزار و ۳۴۳ دستگاه و تعداد خودروهای واردشده به ایران ۹ هزار و ۱۷۶ دستگاه بوده است. از نظر کارشناسان، این فاصله معنادار میان تعداد خودروهای خارجی تحویل‌شده با هدف‌گذاری تعیین‌شده به دلیل نامشخص بودن آینده قیمت ارز در بازارهای ایران و مشکلات تخصیص ارز است.
در صورت صحت ادعای در حال حمل بودن ۱۰ هزار و ۱۷۶ خودرو وارداتی، باز هم شرایط باقی خودروهای ثبت‌سفارش‌شده نامشخص است.
از این تعداد، خودروهای پلاک‌شده حدود چهار هزار دستگاه‌اند که پاسخگوی ۳۳ هزار و ۵۳۸ متقاضی نیستند. ضمن آنکه در طول چند ماه گذشته طولانی شدن زمان و فرایند واردات باعث شده است که سه هزار و ۵۰۵ نفر کلا انصراف دهند.
دولت مدعی است از ۳۰ هزار و ۴۳۳ نفر باقی‌مانده در صف خرید تنها هفت هزار و ۱۲۱ نفر تا امروز تعیین‌تکلیف شده‌اند که میزان خودروهای وارداتی پلاک‌شده پاسخگوی همین تعداد افراد هم نخواهد بود.
البته مشکلات طرح واردات خودرو به کند بودن عرضه محدود نیست و آمارها حاکی از آن است که میزان واردات خودرو به وعده اعلام‌شده دولت نزدیک نشده است.
دولت ابراهیم رئیسی در دوران حضور رضا فاطمی امین در وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) مدعی بود تا پایان خرداد ۱۴۰۲ بیش از ۲۰۰ هزار خودرو وارد ایران می‌شود.
حسین رحیمی‌نژاد، کارشناس بازار خودرو، آبان‌ماه با رد تاثیرگذاری خودروهای در آستانه واگذاری بر قیمت‌ها در بازار، گفته بود: «باید سالانه حداقل بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار دستگاه خودرو وارد شود تا قیمت‌ها ارزان شوند. در غیر این صورت وعده کاهش قیمت‌ها محقق نخواهد شد.»
آمار نیاز و تقاضا در بازار خودرو با تعداد خودروهای واردشده به ایران تا امروز فاصله زیادی دارد. تحلیلگران اقتصادی یکی از دلایل مهم شکست این طرح را در کنار ناتوانی دولت از تامین ارز موردنیاز، مایل نبودن شرکت‌های معتبر خودروسازی جهان به همکاری با جمهوری اسلامی اعلام کرده‌اند.
بر اساس آمارهای اعلام‌شده از خودروهای ثبت‌سفارش‌شده، تمرکز واردکنندگان به خرید خودروهای چینی خلاف ایده واردات خودروهای متنوع از شرکت‌های مختلف کرهای و اروپایی است. در این راستا، امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو بر این باور است واردکنندگان توان خرید مستقیم از شرکت‌های خودروسازی معتبر را ندارند و از واسطه‌ها خرید می‌کنند. به گفته کاکایی، علت این امر پرهیز شرکت‌های معتبر از فروش خودرو به طرف ایرانی است.
به این ترتیب تمرکز از سر اجبار واردکنندگان بر بازار خودروهای چینی عقب‌نشینی خریداران را در پی داشته است. رئیس سازمان توسعه تجارت در روزهای اخیر اعلام کرد: «بسیاری از ثبت‌نام‌کنندگان خودروهای وارداتی که پیش از این در اسفند ۱۴۰۱ مبلغی را بلوکه کرده بودند، خودروهای چینی در سامانه یکپارچه را انتخاب نمی‌کنند.»
تمایل به خرید خودروهای ژاپنی و کرهای و تولیدات کشورهای دیگر سبب شده است تا در طرح‌های فروش خودروهای مازاد خارجی عرضه‌شده در سامانه یکپارچه، بسیاری از خودروهای چینی بدون خریدار بمانند؛ رویه‌ای که با در نظر گرفتن تمرکز واردکنندگان به ثبت سفارش خودروهای چینی تنها میزان خودرو مازاد در طرح‌های فروش را افزایش خواهد داد.
امید خریداران به شکسته شدن طلسم ورود دست‌کم خودروهای کرهای و ژاپنی نیز مشخص نیست چه زمانی محقق می‌شود.
سقوط ارزش پول ملی در ایران طی یکی دو سال گذشته و احتمال تداوم روند افزایش قیمت دلار افرادی را که مبالغ پیش‌خرید آن‌ها بیش از یک سال است بلوکه شده، با زیان مواجه کرده است.
اصرار بر نخریدن خودروهای چینی این احتمال را تقویت می‌کند که در صورت ورود احتمالی خودروهای غیرچینی به بازار، برای جبران زیان انتظار، قیمت عرضه آن به خریداران بیش از ارزش واقعی خودروها باشد؛ اما این افزایش قیمت خودروهای وارداتی اصلی‌ترین هدف دولت را از اجرای این طرح که کاهش قیمت خودرو در بازارهای ایران بود، با شکست مواجه خواهد کرد.