یک روز بعد از اظهارات محمدرضا باهنر، نماینده ادوار مجلس و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام مبنی بر احتمال افزایش ۲۵ برابری قیمت بنزین، معاون وزیر اقتصاد نیز گفته است قیمت نان باید افزایش یابد.
جمهوری اسلامی طی سه سال گذشته قیمت دیگر حامل‌های انرژی را به شدت افزایش داده و قیمت آرد مصرفی نان‌های فانتزی و ماکرونی رو آزاد کرده و قیمت نان سنتی نیز طی دو مرحله و مجموعا حدود ۷۰ درصد افزایش یافته است.
دیوان محاسبات هفته جاری از تخلف گسترده دولت در تامین یارانه‌ها خبر داد و خصوصا ۷۳ هزار میلیارد تومان تخلف در تخصیص یارانه نان اتفاق افتاده است. علاوه بر این، دولت بانک مرکزی را نیز مجبور کرده ۳۱.۵ هزار میلیارد تومان از حساب برخی نهادهای دولتی را برداشت و بصورت غیرقانونی برای تسویه بخشی از بدهی دولت به گندمکاران خصوصی اختصاص دهد.
به رغم این تخلفات گسترده، دولت هنوز هم ۱۱۶ هزار میلیارد تومان بدهی به گندمکاران دارد.
وضعیت گندم و یارانه نان ایران
بر اساس آمارهای فائو، ایران سالانه ۱۶.۵ میلیون تن مصرف گندم دارد. آمارهای دولتی ایران نیز نشان می‌دهد ۱۰ میلیون تن از این رقم تحویل نانوایی‌های سنتی می‌شود و بقیه به قیمت آزاد به بخش‌های مصرفی دیگر مانند نان فانتزی، واحدهای تولیدی ماکرونی غیره فروخته می‌شود.
در نانوایی‌های سنتی نیز ۸۰ درصد قیمت نهایی نان توسط یارانه‌های دولتی پرداخت می‌شود و مردم ۲۰ درصد قیمت واقعی نان را پرداخت می‌کنند.
ایران پارسال دو میلیون تن واردات گندم داشت و فائو پیش‌بینی کرده است که امسال این رقم به ۳ میلیون تن برسد.
در سال جاری، دولت همچنین نزدیک ۱۰ میلیون تن گندم از گندمکاران خریداری کرده و ۱۱۶ هزار میلیارد تومان بدهی معوقه به آنها دارد.
گندمکاران ایرانی طی سال‌های گذشته به خاطر نرخ‌گذاری پایین خرید دولتی گندم و همچنین تاخیر دولت در تسویه بدهی آنها، ترجیح می‌دهند تا جای ممکن گندم خود را در بازار آزاد بفروشند و طی سال گذشته یک چهارم گندم تولیدی خود را در بازار آزاد، خصوصا به واحدهای پرورش طیور فروختند.
پارسال دولت برای خرید هر کیلو گندم از کشاورزان داخلی ۱۳ هزار تومان پول پرداخت کرد، در حالی که متوسط قیمت گندم در بازارهای جهانی حدود ۳۴ سنت بود که معادل ۱۶ هزار تومان (با نرخ دلار پارسال) است و دولت ایران به خاطر تحریم‌ها و افزایش هزینه خرید و ترانزیت گندم نیز برای هر کیلو گندم وارداتی ۲۵ هزار تومان هزینه کرده بود.
در سال جاری دولت برای هر کیلو گندم کشاورزان داخلی ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومان پرداخت می‌کند که ۳۴ درصد بیشتر از پارسال است، اما دلار آمریکا نیز در مقایسه با ریال ایران طی یک سال گذشته ۲۰ درصد افزایش یافته و از طرفی هزینه برق و سوخت، کود، کارگر، خدمات و غیره نیز در ایران طی یک سال گذشته رشد چشمگیری داشته است.
مقامات جمهوری اسلامی در این میان، طی سال‌های گذشته مردم را به اسراف در مصرف نان متهم کرده و می‌گویند برای کاهش مصرف نان، بایستی قیمت آن افزایش یابد.
نکته اینجاست که اگرچه سرانه مصرف گندم ایران ۲.۵ برابر متوسط جهانی است، اما چنانچه ذکر شد، تنها ۶۰ درصد این گندم تحویل نانوایی‌های سنتی می‌شود و از طرفی بطور سنتی نان در سفره‌های مردم فقیر ایران و تغذیه آنها همواره سهم قابل توجهی دارد. برای نمونه ایران، ترکیه و آلمان جمعیت مشابهی دارند. مصرف نان ایرانی‌ها ۲۷ درصد کمتر از شهروندان ترکیه و ۲.۵ برابر شهروندان آلمان است. مصرف برنج ایرانی‌ها نیز تقریبا شش برابر شهروندان ترکیه و آلمان است؛ اما مصرف گوشت و لبنیات ترک‌ها به ترتیب بیش از دو برابر و چهار برابر ایرانی‌ها و مصرف گوشت و لبنیات آلمانی‌ها به ترتیب دو برابر و ۱۳ برابر ایرانی‌ها است.
بدین ترتیب نمی‌توان مردم فقیر ایران را به اسراف در مصرف نان متهم کرد و بالعکس باید تدبیری برای مصرف اندک محصولات پروتئینی شهروندان ایرانی، خصوصا عواقب این وضعیت بر سلامتی کودکان کرد.
بحران کسری بنزین و جدال بر سر قیمت
ایران طی سه سال گذشته نتوانسته نه پالایشگاه جدیدی احداث کند و نه حتی اقدام به ساخت پالایشگاه جدید کند. از طرفی سالانه نزدیک یک میلیون خودرو ساخت داخل با کیفیت و راندمان بسیار نازل به شهروندان فروخته شده است.
نتیجه اینکه، تولید بنزین پالایشگاه‌های ایران در سال گذشته حدود ۹۷ میلیون لیتر در روز بود، اما مصرف بنزین به ۱۱۵ میلیون لیتر اوج گرفت.
دولت پارسال برای جبران کسری بنزین روزانه ۱۴ میلیون لیتر مواد افزودنی، از جمله هشت میلیون تن محصولات پتروشیمی غیراستاندارد به بنزین مخلوط کرده و تولید روزانه خود را از همین روش غیراصولی و زیابنبار برای سلامتی انسان‌ها به ۱۱۱ میلیون لیتر رسانده و بقیه بنزین مورد نیاز کشور را نیز از طریق واردات تامین کرده است.
آمارهای فروردین امسال وزارت نفت نشان می‌دهد دولت میزان مواد افزودنی به بنزین را به ۲۵ میلیون لیتر در روز افزایش داده است؛ اقدامی که به شدت جان و سلامتی شهروندان ایران را در معرض خطر قرار می‌دهد. علت این امر، کاهش شش درصدی تولید بنزین پالایشگاه‌ها و افزایش ۹ درصدی مصرف بنزین در فروردین امسال نسبت به ماه مشابه پارسال است. دقیقا مشخص نیست چرا تولید بنزین پالایشگاه‌ها در فروردین امسال افت کرده و آیا این وضعیت در ماه‌های گذشته نیز ادامه داشته است یا نه.
اکنون که دولت برای دومین سال متوالی به واردکننده بنزین تبدیل شده، زمزمه‌ها برای افزایش قیمت آن بلندتر شده و محمدرضا باهنر، نماینده ادوار مجلس و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌گوید اگر ناترازی بنزین به این صورت ادامه یابد، احتمال افزایش قیمت آن به ۵۰ هزار تومان وجود دارد. هم‌اکنون بنزین سهمیه‌بندی شده در ایران به ۱۵۰۰ تومان و بنزین غیرسهمیه‌بندی شده به دو برابر این قیمت فروخته می‌شود.
دالغا خاتین‌اوغلو
دویچه وله