موضوع دستمزد مداحان شناخته‌شده بار دیگر با افشاگری یکی از افراد مطرح این صنف به بحث داغی تبدیل شده است.
موضوع دستمزد مداحان شناخته‌شده بار دیگر با افشاگری یکی از افراد مطرح این صنف به بحث داغی تبدیل شده است.
حمید علیمی در یک برنامه اینترنتی اظهار داشت که دستمزد مداحان مشهور برای هر جلسه روضه‌خوانی و مداحی بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان است.
به گفته او، برخی از مداحان تنها در دهه محرم بین دو تا چهار میلیارد تومان درآمد دارند، رقمی که با ساختار اقتصادی و اجتماعی کشور و موضوع مداحی که امری دینی و مذهبی است، هم‌خوانی ندارد و بر حساسیت این موضوع افزوده است.
این مداح همچنین از شیوه‌های پرداخت مبالغ پرده برداشت و گفت، گاهی پرداخت‌ها به‌شکل سکه یا ارز است تا امکان رصد این مبالغ از سوی نظام بانکی و مالیاتی کشور ممکن نباشد.
این ادعا که به‌نوعی تاییدکننده نحوه نرخ‌گذاری و پرداخت در این صنف است، اولین موردی نیست که در سال‌های اخیر مطرح شده، اما به این دلیل که یکی از اعضای شاخص این گروه آن را مطرح کرده اهمیت دوچندان یافته است.
به طور کلی، جامعه مداحان همواره دربرابر اتهام دستمزدهای بالا و فرار مالیاتی واکنش‌های متفاوتی نشان داده‌اند. برخی از مداحان مشهور مدعی‌اند درآمد آن‌ها صرفا شامل هدایای نقدی از صاحب مجلس می‌شود، اما شواهد و افشاگری‌ها خلاف این ادعا را نشان می‌دهد.
نرخ‌گذاری و عوامل تاثیرگذار
شهرت، سابقه و ارتباطات سیاسی مداحان از مهم‌ترین عواملی است که نرخ دریافتی آن‌ها را تعیین می‌کند. حضور در مراسم‌های رسمی، ازجمله مداحی در بیت رهبری یا برنامه‌های مناسبتی صداوسیما، اعتبار این افراد را افزایش می‌دهد و مستقیم بر دستمزد آن‌ها تاثیر می‌گذارد.
بررسی آگهی‌های منتشرشده در اینترنت نشان می‌دهد حتی مداحان بی‌نام‌ونشان نیز برای هر جلسه مبالغی بین ۵۰۰ هزار تا دو میلیون تومان درخواست می‌کنند. خوش‌صدایی و تسلط بر سبک‌های مختلف مداحی نیز از دیگر عواملی است که بر قیمت دستمزد مداحان تاثیر می‌گذارد.
ارتباط جامعه مداحان با ساختارهای سیاسی و نزدیکی آنان با رده‌های بالای نظام جمهوری اسلامی، مزایای بیشتری برای این گروه به همراه دارد. این ارتباطات نه‌تنها موجب افزایش نرخ دریافتی آن‌ها شده، برخی از مداحان را دربرابر هرگونه پیگیری قانونی و قضایی مصون کرده است.
برای مثال، آذرماه ۱۴۰۲، زمانی که خبرنگاری تصویر نامه مدیر روابط عمومی شهرداری بندرعباس درمورد حق‌الزحمه ۶۰ میلیون تومانی یک مداح برای مراسم تشییع شهدا را منتشر کرد، به جای پاسخ‌گویی مقام‌ها، این خبرنگار بازداشت شد.
چنین رویکردی نشان می‌دهد پرداختن به این موضوع، حتی در قالب گزارش رسانه‌ای، با حساسیت و محدودیت روبه‌رو است.
حواشی جامعه مداحان
حواشی مربوط به جامعه مداحان تنها به دستمزد آن‌ها محدود نیست. در شهریورماه سال جاری، یکی از مداحان شناخته‌شده که از چهره‌های حاضر در مراسم بیت رهبری است، در حالی به تایلند سفر کرد که چند روز قبل از آن مدعی شده بود آماده اعزام به لبنان برای مقابله با اسرائیل است.
این دوگانگی در رفتار و گفتار، بسیاری از منتقدان را به طرح سوالات جدی درباره انگیزه‌های واقعی این افراد و نقش آن‌ها در فضای سیاسی و اجتماعی کشور واداشته است.
علاوه بر این، برخی از مداحان با ورود به عرصه سیاست در انتخابات‌های مختلف نقش پررنگی ایفا می‌کنند و حتی فهرست‌هایی از نامزدهای مورد حمایتشان را منتشر می‌کنند.
این دخالت‌ها گاهی به تقابل داخلی گروه‌های مختلف مداحان و طلاب منجر می‌شود، مانند آنچه در انتخابات ریاست‌جمهوری گذشته بین حامیان قالیباف و جلیلی رخ داد.
مصونیت مداحان از برخوردهای قضایی، به حمایت‌های مستقیم رهبر جمهوری اسلامی علی خامنه‌ای مرتبط است. او مداحان را بخشی از «قدرت نرم» نظام می‌داند و بر اهمیت نقش آن‌ها در مقابله با مخالفان تاکید کرده است.
دی‌ماه ۱۴۰۲، خامنه‌ای در دیداری با مداحان گفت، آن‌ها باید در «جهاد تبیین» نقش ایفا کنند و مقابل منتقدان و مخالفان حکومت بایستند. این نگاه جامعه مداحان را به ابزاری برای پیشبرد اهداف سیاسی و ایدئولوژیک حکومت تبدیل کرده است.
صداوسیما و ترویج مداحی حکومتی
اهمیت مداحان برای حکومت تا جایی است که صداوسیما برنامه استعدادیابی برای شناسایی و معرفی مداحان جدید ساخته است.
اما این برنامه‌ها نیز از حاشیه خالی نبوده‌اند. برای مثال، استفاده ازاستندآپ‌کمدی‌های نامناسب و ترویج مستقیم حمایت از سیاست‌های حکومتی در این برنامه‌ها، موجب انتقادهای گسترده‌ای شده است. به باور دین‌پژوهان، چنین رویکردی باعث کاهش اعتماد عمومی به هیئت‌های مذهبی و دوری جامعه از این مراسم شده است.
جامعه مداحان ایران در شرایطی قرار دارد که از یک سو با انتقادات گسترده به‌دلیل دستمزدهای نجومی و حواشی سیاسی مواجه است و از سوی دیگر با حمایت‌های حکومتی به‌عنوان بخشی از قدرت نرم جمهوری اسلامی تقویت می‌شود. این تناقض باعث شده است نقش واقعی مداحان در فضای دینی و اجتماعی ایران زیر سوال برود و آن‌ها بیش از پیش به‌‌منزله ابزاری در خدمت منافع سیاسی دیده شوند.
مداحان حکومتی؛ از ابزار تبلیغاتی تا فساد مالی و اخلاقی
وابستگی مداحان به قدرت و مصونیت قضایی این گروه پیامدهایی فراتر از فساد مالی دارد.
یکی از موارد برجسته در این زمینه، پرونده حسن میرکاظمی معروف به «حسن رعیت» است. او که به‌دلیل فساد کلان مالی بازداشت شد باغ‌وحشی اختصاصی در ملک خود داشت که برای نشست‌های مداحان و مقام‌های حکومتی استفاده می‌شد. حضور این افراد در چنین محافلی، علاوه بر ایجاد شائبه‌های اخلاقی، پیوند عمیق بخشی از جامعه مداحان با فساد ساختاری را آشکار ساخت.
علاوه بر این، در سال ۱۳۹۸ رئیس بسیج جامعه مداحان از دستگیری دو مداح به اتهام جاسوسی خبر داد.
اتهام‌های اخلاقی نیز در میان برخی از مداحان مطرح بوده است. در سال ۱۳۹۶، رسانه‌های رسمی از بازداشت سه مداح به‌دلیل روابط نامشروع با یکی از کارکنان سفارت‌خانه‌های خارجی خبر دادند. با این حال، پرونده این افراد در قوه قضائیه بی‌سرانجام ماند و درباره احکام احتمالی آن‌ها هیچ‌گونه اطلاع‌رسانی نشد.
دیگر مورد پرحاشیه، خبر هفت‌تیرکشی محمود کریمی، یکی از مداحان سرشناس در سال ۱۳۹۲ بود. این مداح، که از چهره‌های حاضر در جلسات بیت رهبری است، در یک درگیری رانندگی در اتوبان بابایی تهران به‌سوی راننده‌ای که با خودرو او تصادف کرده بود پنج گلوله شلیک کرد.
استفاده ابزاری از مداحان در سرکوب اعتراضات
نقش برخی مداحان در سرکوب اعتراض مردم نیز یکی دیگر از موارد بحث‌برانگیز است. تصاویر حسن میرکاظمی، که او را در جریان سرکوب اعتراضات با اسلحه نشان می‌دهد، در کنار گزارش‌هایی از حضور فعال مداحان در این رویدادها، پیوند آن‌ها با نیروهای امنیتی را تقویت می‌کند.
در همین راستا، یکی از فرماندهان سپاه پاسداران در سال ۱۳۸۸ افشا کرد که سپاه به‌جز اراذل و اوباش و هیئت‌های عزاداری، برای سرکوب اعتراض‌ها در روز عاشورا و دیگر ایام، از مداحان استفاده کرده است.
بخشی از جامعه مداحان حکومتی می‌کوشند تا از سطح مبلغان دینی فراتر روند و به جریان‌های سیاسی و حزبی تبدیل شوند. این رویکرد، که به‌دنبال نفوذ در عرصه‌های اجرایی حکومت و کسب سهم بیشتر از امتیازات حاکمیتی است، ساختار سنتی مداحی را به چالش کشیده است.